Ажнай хүлгээ мөнхөлж, ард олноо цэнгүүлжээ

2018 онд “Дэлтэй цэнхэр” МСУХ-ны захиалгаар Хөвсгөл аймгийн сумдыг тойрч, уяачидтай уулзсан юм. Эрдэнэбулган хоёр дахь сум нь байсан санагдаж байна. Тариалан сумын МСУХ зохион байгуулалт сул, уяачид ч төдийлөн олноор хамрагдаагүй тул сэтгэл дундуур улс Эрдэнэбулган сумыг зорьж наран жаргахтай зэрэгцэн хүрсэн юмдаг. Үүрийн голын гүүрэн дээр сумын МСУХ-ны тэргүүн, тэнд ажиллаж байсан Хүрээлэн төслийн зурагчид тэргүүтэй хүмүүс зам угтан тосч хоёр давхар  байшинд буулгалаа. Буусан цагаас эхлээд яван явтал хээ шаагүй гүдэсхэн яриатай, том алаг нүдтэй, махлаг бор ах бидэнд үйлчилсэн нь аймгийн Алдарт уяач Янжамаагийн Лхагва байв. Сумын нэр нөлөө бүхий уяачдын нэг, хээр, халтар зүсмийн адуугаар түлхүү уралддаг. Сумандаа хэдэн жил дарааллан соёолон түрүүлгэсэн гээд тодотгох зүйл олонтой.

Энэ суманд нэг эмэгтэй уяачтай уулзсан нь Лхагва Алдартын бага охин гэнэ. Эмээгээ, /Лхагва Алдартын ээж Янжмаа морь уядаг, сум орон нутгийн наадмаас нэлээд хэдэн айраг түрүү хүртсэн уяач байж/аавыгаа залгамжлан морь уясаар сумын Алдарт уяач цолонд хүрчээ.

Аав энэ түүхээр бахархдаг нь илт. “Миний ээж морь уядаг байсан. Одоо охин маань уяж байна. Зээ охид бүгд морь унана. Ер нь манайхан моринд сайн шүү” хэмээн баясалтайгаар ярих.

Ийнхүү гурван үеэрээ морь уяж, сум орон нутагтаа сайхан наадаж буй Я.Лхагва 2008 оны зун Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Авхиаваас халтар соёолон авч, аймгийн чанартай уралдаанд хоёр айрагдуулж, сумын баяр наадамд дөрөв түрүүлгэж, гурван айрагдуулсан байдаг. Хэлсэндээ хүрэх гэсэн эзэн уяачийнхаа хүслийг олонтаа биелүүлж, баярын магнай тэнийлгэсэн хурдан халтар морио мөнхжүүлэхээр Алдарт, түүний үр хүүхдүүд хөшөөг нь босгож, бэсрэг наадам хийжээ.

Сүмбэ халтар морины  хөшөөний нээлт, Алдарт уяачийн мялаалга наадам энэ сарын 1, 2-нд болсныг бид сурвалжлан хүргэж байна. 

Сүмбэ халтар морины хөшөөний нээлтэнд зориулсан бэсрэг наадмын эхний өдөр “Адуучин” , үндэсний сурын харвааны тэмцээн болсон бөгөөд “Адуучин” тэмцээнд зургаан сумын 43 залуус авхаалж самбайгаа шалган өрсөлдсөнөөс, нэгдүгээр байрт Бүрэнтогтох сумын харьяат Өсөхбаяр, хоёрдугаар байрт Түнэл сумын харьяат Сэрсэндэмид, гуравдугаар байрт Эрдэнэбулган сумын харьяат Ганхишиг, дөрөвдүгээр байрт Эрдэнэбулган сумын харьяат Ууганбаатар, тавдугаар байрт Түнэл сумын харьяат Бямбадорж нар шалгарсан.

Харин хоёр дахь өдөр албан ёсны нээлтээр эхлэн, халтар  морины унаган эзэнд хүндэтгэл үзүүлж, урлаг соёлын тоглолтоор сонор мялаан, хүчит бөхийн барилдаан, их насны морьдын уралдаанаар өргөжсөн юм.

Их насны морьдын уралдаанд:

1.Эрдэнэбулган сумын харьяат Сэр-Одын хээр халзан

2.Их-Уул сумын харьяат Даваанямын бор

3.Эрдэнэбулган сумын харьяат Энхбаатарын хээр 

4.Их-Уул сумын харьяат Болдбаатарын халиун

5.Эрдэнэбулган сумын харьяат Батчулууны хүрэн тус тус түрүүлж, айрагдсан бол

хүчит бөхийн барилдаанд цолгүй 32 залуус уран мэхийг уралдаалж, шөвгийн дөрөвт Эрдэнэбулган сумын харьяат Баярхүүгийн Гансүх, Гэрэлчулууны Баярмагнай,  Эрдэнэцагаан, Алтангэрэл нар үлдэж, Б.Гансүх түрүүлэн, Г.Баярмагнай үзүүрлэсэн юм.  

Түүнчлэн мялаалга наадмын үеэр Я.Лхагва уяач өөртэй нь нэгэн цаг үед хурд хуваалцан уралдаж, нутгийн олноо цэнгүүлж байсан уяачдадаа гарын бэлэг хүртээнэ билээ.

Б.Хастөр