БОРЖИГОН УДАМД БОРУУД ГАЙХАГДАЖ БАЙСАН
Боржигон адууны угшил үүссэн тухай ийм нэгэн домог байдаг юм.
XIX зууны дунд буюу сүүлээр амьдарч байсан Галшарын Хардэл жанжин бэйс Пүрэвжавын үед Боржигон цэцэн бэйл Цэрэнсандив өөрийн төрлийн хүн хиа Дамдингийнд нэгэн удаа зориудаар айлчлан очжээ. Хиа ноёныг айл хотлоороо баяр хөөртэй угтан ихэд хүндэтгэл үзүүлэн дайлсныхаа дараа адууныхаа сор болсон хурдан бор үрээг бэлэг болгон барьжээ. Ноён зориуд айлчлан очсоны утга учир энэ л байсан болов уу.
Ирсэн гийчин буцаж хиа шадруудаа дагуулан мөнөөх бор үрээгээ хөтлөн мордоход Дамдингийн зэлэн дээр байсан адуунууд нь ижил сүргээсээ салан одож буй бор үрээг дагаж хошууран үүрсэж байсан тухай яриа бараг домог болон үлдсэн нь бий. Түшээт хан аймаг, Цэцэн хан аймгийн хооронд орших Боржигон нутгийн хурдан буянгууд нь 1893-1908 он хүртэл даншиг наадмын цуваанд 3 түрүү 22 айраг авсан нь Галшараас айргийн тоогоор илүү байдаг.
Цэцэн бэйл Онон мөр уяачийн үед мөнөөх цувааг үзэхүй дор 26 айраг түрүүнд 10 морь зөвхөн бор зүсмийнх байдаг нь анхаарал татдаг юм. Жишээ нь 1896 онд буюу Бадаргуут төрийн 22 он, Цэцэн бэйлийн бор морь аман хүзүүдэж, бор соёолон, бор хязаалан хоёр нь түрүүлж, бас нэг бор хязаалан тавд давхисан байдаг.
Үүнээс хойшхи 10 жилийн туршид Боржигоны адууны гол цөм нутгийн Говьсүмбэр аймаг, Төв аймгаас Баянжаргалан, Баянцагаан сумын өмнөд хэсэг, Дундговиос Говь-Угтаал, Цагаан дэлгэр, Баянжаргалан сумд, Дорноговиос Айраг, Даланжаргалан Иххэт, Алтанширээ, Дэлгэрэхийн баруун хойд хэсэг, Хэнтий, Дарханы багахан хэсэг ордог гэж А. Баярмагнай «Боржигон судлал» номондоо тэмдэглэжээ. Говьсүмбэр аймгаас улсын наадамд хааяа нэг очихдоо заавал айраг түрүүнд багтаж байсаныг харж болно.
1951 онд Д. Борхүүгийн хөх цавьдар соёолон, 1954 онд Морьтон Цэндийн зээрд морь тус тус түрүүлэн, 1956 онд Д. Борхүүгийн алаг хязаалан 4-т хурдалж, 1960 онд Цэндийн зээрд морь дахин түрүүлж, 1981 онд Цэндийн хүү Төмөрхуягийн хээр азарга хоёрт хурдалж байлаа. Хонгор морьтын Цэнд бол сайн уяач төдийгүй олондоо нэр нөлөө бүхий цөлх нэгэн байсан гэдэг. Түүний зээрд морь алс холоос Буянт ухаад хоёрхон удаа ирэхдээ хоёуланд нь түрүүлж, ялангуяа 1954 онд магнайдаа тоосгүй хурдлан ирж байлаа. Ер нь Буянт-Ухаад түүнээс хол түрүүлсэн морь үзээгүй гэж хууччуул ярьдаг. Харин Говьсүмбэрээс улсын наадамд ган гачигаас ч болдог юмуу төдийлөн очдоггүй байлаа. Харин ардчилалаас хойш Говьсүмбэр аймаг байгуулагдаж хуучин уламжлалаа сэргээх болсноор эндээс эхтэй хурд гарах болоод байгаа билээ. 1992 онд болсон анхны Боржигон наадмын 6 насны түрүүг Говьсүмбэрчүүд өөрсдөө авсан байдаг. 1996 онд Хэнтийн Дэлгэрхаанд болсон өвлийн бүсийн уралдаанд Лодонгийн зээрд азарга айрагдаж, Баянжаргалангийн Галын Баттөмөрийн хүрэн морь түрүүлж, Дорноговийн Алтанширээгийн И. Улаанхүүгийн шарга морь тавлажээ. Баттөмөрийн хүрэн морь зун нь Бор-Өндөрийн зуны уралдаанд Баярсайханы нэрээр аман хүзүүдэж намар нь Баттөмөр авч хурдлуулсан байдаг. 1997 онд Галшарын зүүн бүсийн уралдаан Говьсүмбэрийн Эрдэнэцогтын бор соёолон дөрөвт хурдлан, 1998 оны Хархоринд болсон Монголын шигшмэл хурдан хүлгийн Их хурдад Цэвээндоржийн хул азарга 14- өөр давхисан нь бий.
1999 онд Боржигон угшлын морь хэрхэн хурдалсныг үзвэл: азарганд Хэнтийн Бор-Өндөрийн Нямсүрэнгийн зээрд гуравт хурдалж байлаа. Харин Дорноговийн Дэлгэрэх сумын Монгол улсын Манлай уяач Г. Дамбын халзан азарганы хүүхэд замдаа унахад түүнтэй ханилж явсан Дэлгэрэхийн Л.Лхагваагийн будан азарганы хүүхэд хөтлөөд явж байхад нь МУХ-ын тэргүүн Буяндэлгэр Манлай уяач Даваахүү нар хүрэн азаргыг татуулан өөрийн машинд сууж явсан хүүхдээ унуулан 40-50 азарга өнгөрсний хойно явуулахад тэрээр өмнөх азаргуудыг гүйцэж тавласан гэдэг.
Их насанд Говьсүмбэрийн Цэвээндоржийн толин нэрт хүлэг гуравт хурдалсан бол соёолон Дорноговийн Иххэтийн МУ-ын Алдарт уяач Л. Нарангэрэлийн хүрэн морь аман хүзүүдэж, Говьсүмбэр аймгийн Эрдэнэцогтын халиун гуравт, Дорноговийн Сайхандулааны Жамбалын хонгор дөрөвт мөн сумын Магсарын хул тавд хурдалжээ. Хязаалангийн уралдаанд Дорноговийн Айргийн Магсарын Ухнаагийн буурал болон халиун морь аман хүзүү, гуравт хурдалсан.
Шүдлэнгийн уралдаанд Дорноговийн Аптанширээгийн Ганболдын уясан (Я. Батсуурийн) хар шүдлэн дөрөвт хурдлан, Говьсүмбэрийн Эрдэнэчулууны Жамбалын бор түрүүлж, мөн сумын Намжилсүрэнгийн сартай хонгор, Төв аймгийн Жаргалангийн Мөнхтөрийн хээр, Хэнтийн Бор-Өндөрийн Алтангэрэлийн хээр, Дорноговийн Иххэтийн Төмөрийн хул удаа дараагаар ирсэн нь Боржигоны дааганууд байлаа.
Жамбалын бор дааганы дээд угшил мөнөөх Боржигоны алдарт боруудын удам байхад үгүйсгэх аргагүй. Энэ наадамд Боржигон нэрэндээ багтах сумдын уяачид 16 айраг, түрүү авсан нь Боржигоны хурд өөрийн нутагт баттай хадгалагдаж буйн гэрч буюу.
Мөн 2000 оны Галшарын зүүн бүсийн наадамд Говьсүмбэрээс олон уяачид очоогүй ч гэлээ уугуул иргэн Цэрэндэжидийн хул халзан соёолон түрүүлснийг дурдах нь зүйтэй болов уу.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна