МУ-ын Алдарт уяач С.Гомбо-Очир: Улсад гурав очихдоо дөрвөн удаа зургаалсан болохоор дахиж яваагүй
1990-ээд оны дундуур хурдан саарал адуунуудаар алдаршиж гарч ирсэн уяач бол Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сумын уугуул улсын Алдарт уяач Самбахүүгийн Гомбо-Очир юм. “Чонон саарал” морь нь улсад хоёр удаа зургаад давхиж, гурван даншигт түрүүлсэн зартай хүлэг билээ. С.Гомбо-Очир гуай энэ жил нас сүүдэр 75 хүрч байна. Түүнтэй уулзаж ярилцлаа.
-Өлзийт хороололд амьдраад хэр удаж байна. Морь уяж байна уу?
-Энд ирээд арав гаруй жил болж байна. Одоо морь уяхаа больсон. Уг нь хурдан адуу олон байна. Өөрөө унаад морины ажил хийж чадахгүй болохоор нэг л санаанд хүрэхгүй юм. Тэгээд ч Өлзийт хороололд морь уяна гэдэг амаргүй ажил.
-Тэгэхээр энд ирсэнээсээ хойш морь уяагүй юм уу?
-Эхний хэдэн жил морь авчирч тэжээгээд уясан. Манай говийн адуу энэ хавьд амжилт гаргана гэхэд хэцүү. Цус холилдсон эрлийз морьд чинь манайхны гараатай морьдыг ойр зайнд чирч давхиад суулгачихдаг юм.
-Хүүхдүүд чинь морь уяхгүй байгаа юм уу?
- Зуны дэлгэр цагт уядаг. Би зун очиж зөвлөгөө өгдөг.
-Насаараа морь уясан хүнд морины ажил үгүйлэгдэхгүй байна уу?
-Тэглээ гээд яалтай ч билээ. Морины ажил хийх ч уг нь сайхан шүү. Нас өндөр болоод морины ажил хийж дийлэхгүй болчихлоо. Би 15 нас хүртэлээ сумынхаа “Огсоон” Тарваа гэж хүний хурдан морь унасан. “Хэний морь түрүүлэв, “огсоон” Тарваагийн морь, хаанахын бөх түрүүлэв, “огсоон” Тарваагийн хүү” гэж ярьдаг байсан цаг. Морь сайн унадаг болохоор надад зэлтэй унаганаасаа дуртайгаа ав гэдэг байлаа. Түүний өгсөн адуунууд надад хурд буян хоёрыг харамгүй хайрласан.
-Тэднийхээс адуутай болж байв уу?
-Манайх адуутай ч аав маань морь уядаггүй хүн байсан. Харин хадам хөгшин маань сайн адуутай байсан. Тэднийхийг Тарваа гуайн адуутай цусыг нь хольж байж би хурдтай болсон хүн. Түүнээс хойш 50-иад жил морь уялаа даа.
-Таныг хурдан саарал морьтой байсныг олон хүн дурсдаг?
-Саарал морио хоёр удаа улсад зургаад давхиулж байлаа. Мөн саарал азаргаа хоёр удаа зургаад давхиулсан. Яармагийн дэнжид наадам болдог байхад говийн адуу уул хаданд муу учраас өнгөлж явсан ч Айдасын даваа уруудахад л зогсчихдог байсан.
-Улсад анх хэдэн онд ирж байсан юм?
-Анх 1990 оны дундуур ирж байсан.
-Энэ олон жил морь уячихаад өмнө нь ирж байгаагүй юм уу?
-Социйн үед би нэгдлийн мал хариулдаг байсан учраас аймгийн наадамд ч явуулдаггүй байсан. Захиргаадалтын үеийн хатуу далайлтаас болоод олон хурдан адуугаа улсын наадамд явуулаагүй юм даа. Харин дараа нь аймгийн наадмаас олон айраг түрүү авсан.
-Саарал морийг тань гурван даншиг түрүүлсэн гэдэг?
-Тийм. Анх 1995 оны Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл суманд болсон даншигт түрүүлсэн. Дараа нь Дундговьд Зава Дамдин гэгээний даншиг наадам болсон. Тэр наадамд саарал азарга аман хүзүүлж, саарал морь түрүүлсэн. 1999 онд “Говьшанхын хурд-1” наадамд саарал морь гурван км хол түрүүлсэн.
-1995 оны даншиг наадмын морины бай ямар байв?
-Түрүүлэхэд мотоцикль, нэг морь, эр хонь нэгийг, таван дээлийн торго, зургаан дугуй булантай цай, медаль өгдөггүй үе байсан болохоор 17 лан мөнгө орсон цутгамал морь өгч байсан. Тэр наадам дээр Пунцагбалжир намайг улсын наадамд ирээч гэж урьсан юм. Тэгээд 1996 онд улсын наадамд анх удаа ирж байлаа. Улсад гурван жил ирээд дөрвөн удаа морь зургаад давхиулсан болохоор дахиж ирээгүй.
-Жаахан гомдолтой буцсан юм аа даа?
-Тэр үед чинь цэргүүд морь тавьдаг байсан. Морио тархинд эргүүлэхийн тулд унаач хүүхдээрээ цэргүүдэд мөнгө өгүүлдэг байсныг би яаж мэдэх вэ дээ. Морьд эргэхэд хоёр ч удаа миний саарал морийг цэргүүд барьж үлдээд араас нь тавьж байсан юм. Тэр үед миний саарал морь эдгүй хурдан байж дээ. 1997 онд араас нь нэхэж уралдаад Айдасын даваан дээр тухайн үед бас л сайн байсан Цэдэвийн саарал алаг морьтой цуваад гараад ирсэн. Говийн адуу болсон хойно яахав, Айдасын даваа уруудахад явж чадахгүй суугаад 70 гаруй морины ард орчихсон. Алдартолгойг тойроод л араас нэхсээр байгаад зургаад хөл чангатай орж ирсэн. Дахиад км явсан бол түрүүлэх өмгүй юм гэхэд аман хүзүүнд баараггүй л байсан даа. Гэхдээ хурдан гэдгээ баталж хоёр удаа зургаад давхисан.
-Есөн зүйлийн даншигт морь түрүүлгэсэн жил та улсын Алдарт уяач болсон билээ?
-Тэр үед чинь аймаг сумын алдарт уяач гэж цол өгдөггүй байсан. Аймагт дөрвөн түрүү олон айраг авлаа гэж улсын Алдарт уяач цолыг өгсөн.
-Та хүнтэй нийлж гал болж байв уу. Зүүн зүгээс адуу авчирч байв уу?
-Би хүн хартай нийлж гал болж үзээгүй. Энд тэндээс ч хурдан морь цуглуулж байгаагүй. Олон морь ч уядаггүй. Хамгийн ихдээ 20 гаруй л морь уяж байсан. Аймгийнхаа 70 жилийн ойд уралдуулна гээд буурал морь 10 саяар авсан юм. Тэгсэн чинь юун айрагдах 30 гарч давхисан. Гэтэл унаган адуунууд маань арав дотор орсон. Одоо нэг долоон настай халиун морь бий. Тэр сайн давхиж байгаа. Ирэх зуны наадмуудыг тойрч уралдана даа.
Л.Цэрэнжаргал
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна