Уяач Г.Эрдэнэбат: Бат-Эрдэнэ баярласнаа илэрхийлж ирэхдээ хүрэн морины дүүг аваад явсан

А.Тэлмэн
2013 оны 6-р сарын 05 -нд

Лхагва гарагийн "Тод магнай"-н зочноор Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сумын уугуул, залуу уяач Галсанлхүндэвийн Эрдэнэбат уригдан оролцож байна. 1976 онд Түвшинширээ сумнаа төрсөн тэрээр уяа эвлүүлээд 20 гаруй жилийн нүүр үзэж буй бөгөөд өнгөрсөн жилийн төрийн наадмын түрүү Х.Бат-Эрдэнийн түмэн эх хүрэн морь түүний унаган адуу юм.

-Түмний эх Бат-Эрдэнийн хүрэн морь өөрийн тань унаган адуу юм байна. Эзнээ алдаршуулсан хурдан хүлгийн тань талаар яриагаа эхэлье дээ?
-Эцэг хүрэн азарга манай сумын Дорждэрэмийн зээрд азарганы төлийнх нь төл адуу байгаа юм. Хүрэн морь 2004 оны унага. Дааган цагаасаа буюу 2005 оноос эхлэн уягдаж хамгийн анх Бүрэнцогтын уурхайн наадамд түрүүлсэн. Тэр намраа Хэнтий аймгийн Баянхутаг сумын сургуулийн нээлтийн  уралдаанд бас айрагдсан. Шүдлэн болсон хавраа Бүрэнтогтохын суварганы наадамд тавлаад, дараа нь Галшарын Их хадатын уулын тахилгад очиж дөрөвлөөд, тэндээсээ Баянхутагийн наадамд уралдаж түрүүлсэн. Тэгээд хязаалан болдог жилээ зарагдсан.
-Тантай анх наймаа хийсэн хүн нь хэн юм бэ?
-Өвөрхангай аймгийн Уянга сумын уугуул Гантөмөр гээд махлаг шар хүн ирж наймаа хийж гурван сая төгрөг өгөөд аваад явсан. Хотод очоод зарах гэтэл хүмүүс голоод байсан гэдэг юм билээ. Тэгж байгаад Бат-Эрдэнэ Тод манлай авсан гэсэн.
-Дугараа Манлай хүрэн морийг хатуу уяатай адуу гэж байсан. Бага насандаа мөн л тийм байсан уу?
-Тэр харин үнэн шүү. Даагандаа дөрөв, шүдлэндээ тав уралдсан адуу шүү дээ. Тэр олон уралдчихаад байхад л цаана нь ахиад үлдээд л байдаг юм.
-Гологдсон хүрэнээ түмэн эх болохыг үзээ байлгүй?
-Үзэлгүй яахав. Догдлоод сууж ч чадахгүй л байсан. Ганц би ч биш манай сумынхан цөм л догдолцгоосон гэсэн. Уралдааных нь дараа хүн болгон баяр хүргээд сайхан байсан шүү. Хэдийгээр зарчихсан, өөр эзэнтэй гэж бодсон ч манай унага шүү дээ гэж бодохоор өмөлздөг л юм билээ. Төвийн бүсэд түрүүлснийх нь дараа Бат-Өлзий Манлай над руу ярьж  дуулгасан. Хэний нэртэй байх нь хамаагүй унаган адуу айрагдана гэдэг бахдалтай юм билээ.
-Хүрэн морьтой эцэг эхтэй үрээнүүдээс давхиж байна уу?
-Охин голдуу гардаг юм даа. Нэг шарга үрээ байсныг Нарантуулын Сайхансамбуугийн дүү Батсамбуу авсан. Ноднин хавар Батчулуун Манлай уяж байна гэсэн. Улсад арвын дотор давхисан гэсэн байхаа.
-Хүрэн морь улс, бүсэд түрүүлчихээр адуу сураглах хүмүүс олширч байгаа байлгүй?
-Ярьдаг ч зориод ирсэн нь цөөн л байна. Улсын наадмын дараа Бат-Эрдэнэ, Бат-Өлзий хоёр ирж баярласнаа илэрхийлээд, хүрэн морины төрсөн дүү гүүг аваад явсан.
-Бэлэглэсэн юм уу?
-Үгүй ээ, наймаа хийж, найман сая төгрөгөөр зарсан. Хөдөөгийн бидний хувьд мал амьжиргааны эх үүсвэр болж байна шүү дээ. Тэр утгаараа хүн сонирхсон гайгүй адуугаа өнөө маргаашаа бодоод өгөхөөс өөр аргагүй байна.
-Төрийн наадмын түрүү тодорно  гэдэг адууны чанар сайн байгаагийнх биз?
 -Миний аав Галсанлхүндэв  мөн л морь уядаг хурдан адуунд хорхойтой нэгэн байсан. Аавын нэртэй хурдан хээр морь өвлийн наадамд хоёр ч удаа түрүүлчихэж байсан удаатай. Аавын ах буюу авга ахын маань хонгор азарга  сумандаа долоо айрагдаж байсан хурдан адуу. Тэднийгээ залган би 1992 онд наймдугаар анги төгсөөд мал дээр гарч морь уях болсон. Уржнан жил шарга даага маань Түвшинширээ, Баяндэлгэр зэрэг сумдадаа болон Дундговь аймагт болсон Монгол улсын Алдарт уяач Дамбын нэрэмжит наадамд очиж айрагдсан. Би одоогоор өөрийнхөө аймгийн Баяндэлгэр, Түвшинширээ болон Дорноговь аймгийн Дэлгэрэх сумдад очиж л наадсан. Яваандаа гадагшаа гарч уралдана гэсэн бодолтой байгаа.
-Төрийн наадмын дэвжээ ивээх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа. Уясан болгон тань хурдлах болтугай.

А.Тэлмэн

0 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

    Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна