С.Мөнхбат: Анхны Говьшанхын хурдад соёолон айрагдахад л их баярласан


Өмнөговь аймгийн Манлай сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач С.Мөнхбатын ярилцлагыг хүргэж байна.
- Эрийн хийморь сэргээсэн эрдэнэт хүлэгтэй амьдралаа холбосон үеийн дурсамжаас яриагаа эхэлье дээ?
- Миний аав моринд дуртай уяач хүн л дээ. Багаасаа аавыгаа дагаж морь мал гэж явж байгаад цэргээс ирснийхээ дараагаас бие даан морь уях болсон.
- Манлай сум эртнээсээ хурдаараа гайхагддаг байсан гэдэг. Уяачийн гараагаа нутаг адуу уяж л эхэлсэн байлгүй?
- Тэгэлгүй яахав. Аав маань ч тэр, би ч тэр нутгийнхаа адуугаар нааддаг. 1999 оны “Говьшанхын хурд” анхны бүсийн уралдаанд айргийн дөрвөөр давхисан ухаа морь маань гэхэд л манай унаган адуу. Энэ жил 20 хүрээд зодог тайлсан.
-Уралдаан олшрохын хэрээр нэг адуугаар олон жил тогтвортой амжилт үзүүлэх нь ховордоод байгаа. Ухаа мориныхоо амжилтаас дуулгаач?
- Дааган цагаасаа уягдсан адуу байгаа юм. Цогтцэций сумын наадамд хоёр түрүүлж, нэг аман хүзүүдсэн. Манлай сумынхаа наадамд гурав түрүүлсэн. Аймгийн наадамд нэг түрүүлж, нэг аман хүзүүдэн, нэг айрагдсан.Нийтдээ 11 түрүү, 17 айрагтай хурдан буян байгаа юм.
-Унаган адуу нутгийн наадамд айрагдуулах уяачийн бас нэгэн бахархал байдаг байх. “Говьшанхын хурд-1”-ийн соёолонгийн уралдааны талаар дурсамж сөхөхгүй юу?
- Миний хувьд ч гэсэн хамгийн сайхан дурсамжтай наадам нь тэр. Онон, Дуламсүрэн, Аюуш нарын Тод манлайнууд ирчихсэн. Газар газрын 190 гаруй соёолон мордсон байх. Тэгэхэд миний ухаа үрээ ямар ч тэжээлгүй байгалиараа уягдаж дөрвөөр давхисан. Миний санахаар тэр уралдаанд Сундуйжав гуайн Дүү зээрд түрүүлж, Дундговь аймгийн Луус сумын уугуул, Эрдэнэчулуун Манлайн хонгор үрээ аман хүзүүдэж, айргийн гурваар Даваахүү Тод манлайн Дэлгэр хүрэн гээд сүүлд Ажнай Бат-Эрдэнийн нэр дээр давхидаг болсон тэр үрээ давхисан санагдана. Ийм цуутай хурдан хүлгүүдийн араас миний ухаа соёолон дөрвөөр давхиж, таваар Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт сумын уугуул Монгол улсын Алдарт уяач Хүүхэнбаатарын хүрэн соёолон орж байсан юмдаг. Тэр уралдаанд Манлай сумаас олон уяачид ирж, Өмнөговийнхны авсан 10 айргийн наймыг нь манай сумынхан авч байлаа. Дөрвөн жилийн дараа 2003 онд ухаа морь маань аймгийнхаа наадамд түрүүлчихээд, “Говьшанхын хурд-2” уралдаанд дахин дөрвөөр давхисан ч хасагдчихсан.
- Юунаас болоод тэр вэ?
-Тэр үеийн наадам их будилдаг байлаа шүү дээ. 100 гаруй морьд дутуу эргэсний дотор ухаа морь орж дөрвөөр ирээд хасагдсан.
- Ухаа морио ид хурдан байхад улсын наадмыг зорьж болоогүй юм уу?
- Тэр үед морь ачиж мэддэггүй байж дээ. Газар хол болохоор өвсний адууг хөлөөр нь авч явах хэцүү. Манайхан сүүлийн 3-4 жил л тэжээж байна. Тэрнээс өмнө дандаа байгалиараа уралддаг байсан. Бас нэг шалтгаан нь говь нутагт их орой бороо ордог. Улсын наадмын үеэр морьд тэнхрээгүй шахам байдаг юм. Аавыг минь амьд сэрүүн байхад Жанж Алдарт улсын наадамд хамт явъя гэж байсан юм гэнэ лээ. Гэвч дээрийн хэлсэн шалтгаануудаас болоод явж чадаагүй. Эр хүний дотор эмээл хазаартай морь гэдэгчлэн тэгж байгаад төрийн наадмын дэвжээнд уралдана даа. Саяхан Дорнодын Цэндбаатараас Яруу сааралтай нэг угшилтай хавчиг морь авсан. Энд ирээд 3-4 уралдсан. Бүгдэд нь түрүүлж, нэг аман хүзүүдсэн. Тэрийгээ аваад явна гэсэн бодолтой байгаа. Мөнхтайваны хээр, Өвөрхангайн нэр дээр уралдаж айрагдсан бас нэг хязаалан үрээ цөм энд сунгасан адуунууд байгаа юм.
- Анхны бүсийн наадамд айрагдсан 10 адууны найм нь Манлай сумынх байсан гэлээ. Ер нь танай сумынхан аймгийнхаа наадамд дархан айрагдуулна биз?
- Айрагданаа, айрагдана. Сүүлийн үед л харьцангуй цөөрчихөөд байгаа болохоос биш. 2003 оны аймгийн наадамд гэхэд л Манлай сумаас хамгийн олон буюу 200 гаруй морьд очиж уралдаж байлаа. Манайх чинь аймгийнхаа төвөөс 200-300 км зайтай шүү дээ. Морьдоо хөлөөр нь авч очиж уралдуулаад миний бүдүүн морь түрүүлж, манай сумынхан нас болгонд айрагтай сайхан наадсан. Тэр жилээ Баяндалай сумын ойд манайхан ЗИЛ-130 машинууд дээр морьдоо ачиж очоод дөрвөн түрүү, бараг 20-н айргийг нь авчихаж байлаа. Манай сумын адуу ер нь хурдан.
- Унаган хурдтай ч цусыг сэлбэж, холдуулах зайлшгүй шаардлагатай. Энэ тал дээр хэрхэн анхаарч байгаа вэ?
-Өмнөговийн уяачид энд тэндээс адуу их авчирдаг болсон байна. Би ч бас Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур, Зэлтэр болон Дорнодоос хэд хэдэн адуу авчирсан. Энэ хавар бас Амараа ахтай явж Мөнххаанаас гүү, хоёр ч үрээ авчирсан. Авчирсан адуу одоогоор нэг их сайн болж өгөхгүй л байна. Хангайн адуу нам өвстэй говьд ирээд сэтгэл санаагаар унадаг юм шиг байна лээ. Манай эндхийн өвс бага юм шиг боловч хамаагүй хурц л даа. Ер нь адуу авбал бага нь дээр юм байна. Дасаж зохицохдоо ч амар.
- Ярилцсанд баярлалаа. Хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнөд ивээж явах болтугай.
А.Энхжил



0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
14 цагийн өмнө Б.Баярдоржийн хүрэн
-
14 цагийн өмнө Сумын заан, сумын Алдарт уяач Ц.Буджав: Сумынхаа н…
-
15 цагийн өмнө ТОД МАГНАЙ-26: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭРБОЛД
-
15 цагийн өмнө Галт сумын Засаг дарга М.Должинжав: Галтай хар үнэ…
-
15 цагийн өмнө Г.Тэмүүлэнгийн зээрд
-
Даваа, 12:59 минут Аймгийн Алдарт уяач Ц.Мөнххуяг: Цавьдар морь уралд…
-
Даваа, 12:24 минут Сумын Алдарт уяач Г.Мягмарбаатар: Төв аймгийнхаа б…
-
Даваа, 12:08 минут Еслүү хээр
-
Даваа, 11:59 минут Наян зуны наадам буюу хамгийн олон адуут Д.Нооного…
-
Даваа, 11:56 минут Ц.Гантулгын хул
-
Баасан, 20:21 минут 3000-ын улааны эзэн Гомбожавын Очирбат
-
Баасан, 19:57 минут Д.Ганзоригийн хээр
-
Баасан, 19:52 минут Аймгийн Алдарт уяач Д.Ганзориг: “Аавын минь адуу” …
-
1-р сарын 12 -нд Сайн адууны эрэлчин, шандаст шаргын эзэн Ажинбааг …
-
1-р сарын 12 -нд “Манба Дацан” хийдийн зурхайч, Анагаах Ухааны маги…
-
1-р сарын 12 -нд Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
1-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Г.Дорж: Галшараас авчирсан адуун…
-
1-р сарын 12 -нд Луу халтар
-
1-р сарын 11 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-25: МАЛЫН ИХ ЭМЧ Д.НЯМЖАВ
-
1-р сарын 11 -нд “Хөгжилт” нэгдлийн ууган гишүүн, хурдан хүлгийн цу…
-
1-р сарын 11 -нд Ч.Батзоригийн хар
-
1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
1-р сарын 08 -нд Баян ходоодны дааганы унаач Уралдаанч Б.Батхишиг: …
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
1-р сарын 08 -нд Уралдаанч Б.Баярцогт: Одоо ээж рүүгээ ярина аа
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
1-р сарын 08 -нд Уяач Б.Сэр-Од: Халзан даагаараа төрийн наадмын анх…
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 06 -нд Г.Гансүхийн хул
-
1-р сарын 06 -нд Уяач Г.Гансүх: Тэр үеийг үгээр илэрхийлэхийн аргаг…
-
1-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Н.Батболд: Хашаанд зогсоож тэжээ…
-
1-р сарын 04 -нд Уралдаанч Н.Билэгтсайхан: Том болоод эмч болно оо
-
1-р сарын 04 -нд С.Баярсайханы бор
-
1-р сарын 04 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Баярсайхан: Улсын баяр наада…
-
1-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Тайванжаргал: Өвөө маань 9 сум…
-
1-р сарын 02 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-24: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Э.МӨНХ-…
-
1-р сарын 02 -нд Уралдаанч О.Өсөхбаяр: Улсын наадмаас анхны айргаа …
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
1-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Гончигсүрэн: Би өөрийгөө азт…
-
12-р сарын 30 -нд Ухаа адуугаар урамтай наадагч Сэр-Одын Сунайндагва
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
12-р сарын 30 -нд З.Тэмүүжингийн хонгор
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
12-р сарын 27 -нд Уралдаанч Б.Сэргэлэнбаатар: Би удахгүй 8 нас хүрнэ
-
12-р сарын 27 -нд Н.Дөлгөөний халиун
-
12-р сарын 27 -нд Ууган хүүгийн хийморь асч, удмаа залган алдраа ман…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Г.Батболд: Хоёр зүйлийг б…
-
Даваа, 11:59 минут Наян зуны наадам буюу хамгийн олон адуут Д.Нооного…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Хүннү халтар
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Энхтөр: Хурдан морины төлөө …
-
12-р сарын 23 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Батсүх: Ийм л үр дүн хүлээж…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Алдраа авч чадаагүй аавыгаа дурсахуй
-
12-р сарын 21 -нд Уяач А.Лхагва: Гүнтийн ногооноос хойш 37 жилийн да…
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Б.Эрдэнэбаярын саарал
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Дайчин халзан
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд МУ-ын Алдарт уяач Батчулууны Ерөөлт: Их мэдэж, нар…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Уралдаанч С.Эрхэмбаяр: Улсад уралдаж байгаа морьды…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Дөлгөөн халтар
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Рэнцэндорж: Баянбараат, Баянца…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Дүүгүүр хээр
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
2020 оны 12-р сарын 16 -нд МОНГОЛ ХҮРЭН
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Морьтны соёлыг түүчээлэн түгээгсэд
-
Даваа, 12:24 минут Сумын Алдарт уяач Г.Мягмарбаатар: Төв аймгийнхаа б…
-
12-р сарын 24 -нд Уяач Г.Адьяахүү: Цагаанхайрхан сумаас маань монгол…
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 30-д хурдалсан их насны хүл…
-
12-р сарын 21 -нд Боржигон овогт Дэндэвийн Хишигжаргал
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Д.Баясгалан: Луу жил дхүр…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Х.ТҮМЭНБАЯРЫН ХУЛАН БУУРАЛ
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Алтанхуяг: Хүрэн азарга улсад …
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Тод манлай уяач Д.Хишигжаргал: Моринд дуртай охинд…
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд З.ПҮРЭВ-ОЧИРЫН ЗЭЭРД
-
1-р сарын 12 -нд Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд Мадаггүй сайхан нааддаг Макс галын уяачид
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Уралдаанч Б.Буянтөгс: Тавд давхиж явахад зүрх хурд…
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд Г.Ганбаярын хар
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Сумын Алдарт уяач Г.Одбаатар: Манайхан Баянхонгор …
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд МЭНГЭТ ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Д.ДАЯНДЭМИДИЙН ХОНГОР
-
2020 оны 11-р сарын 17 -нд МУ-ын Заан Ч.Батзориг: Төрийнхөө наадмаас нэг дор …
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Уяач Б.Эрдэнэбаяр: Улс, бүсийн уралдаанаас дөрвөн …
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Т.УУГАНБАЯРЫН ХҮРЭН
-
1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 11-30 хурдалсан соёолонгууд
-
12-р сарын 23 -нд Б.Батсүхийн унаган зээрд
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 24 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 11-30-д хурдалсан хязааланг…
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
Даваа, 12:59 минут Аймгийн Алдарт уяач Ц.Мөнххуяг: Цавьдар морь уралд…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Ц.ЧИНГИСИЙН БУУРАЛ
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна