П.Ням-Очир: Хонины морио овооны наадамд түрүүлгэчихээд моринд орчихсон
Хөвсгөл аймгийн Ханх сумын уяач П.Ням-Очир энэ удаагийн ярилцлагын эзэн байлаа.
-Сумынхаа уяачдын холбоо тэргүүлэгч гишүүн юмаа даа?
-Тийм. Энэ жил багаа төлөөлөн сумынхаа уяачдын холбооны тэргүүлэгч гишүүнээр сонгогдсон. Бидний хувьд адууныхаа угшил болоод уяаны арга барилаа сайжруулах тал дээр туршлага судлах зүйл их байна. Би ч хөгширсөн хойноо морь, бөхийн хорхойтон болсон хүн дээ. Моринд орохоос өмнө баяр наадмаа үзэлгүй 10 хэдэн жил болсон гээд бод доо. Хүүхдүүд баяр наадам үзэх гээд явчихна. Би мал хуйгаа хараад гэртээ үлдээд радиогоороо л бөхөө сонсчихдог байлаа. Харин одоо бол уяж сойсон морьдоо мордуулчихаад нулимсаа барьж дийлэхгүй уярч суудаг болсон.
-Хожуу моринд орсон гэсэн үг үү?
-Их монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойгоос хойш л морь уяж байна. Миний том хүү хурдан морины унаач байгаад томдоод хасагдсанаасаа хойш уяа сойлго тааруулж байгаа юм. Тэгсэн 2006 онд хүү маань хонины морио уяж уралдуулъя гэлээ. Би ч уул хаданд унадаг морио уяулах жоохон дургүй байсан ч уясан чинь овооны баярт түрүүлээд ирдэг байгаа. Манай сумын хууччуул чинь овоо баяруудыг дамжаад л уралдчихна шүү. Тэр овооны баяр 20 гаруй их насны морьд мордсоноос ихэнх айраг түрүүтэй хурдан хүлгүүд байсан. Тийм байхад түрүү магнайд ирсэн нь баяр бахдал төрүүлэхээс өөр яах билээ. Болоогүй хул морь маань Их монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ой, "Эв модны наадам", сумын баяр наадам гээд гурван том баярт түрүүлсэн нь моринд орохын эхлэл байлаа. Тэрнээс манай удамд уяач хүн байгаагүй л дээ. Энгийн хөдөөний малчин айл. Тэмээнээс бусад дөрвөн хошуу мал малладаг байсан юм.
-Тэгэхэд хул мориндоо ямар уяа хийсэн бэ?
-Гурваас дөрвөн хоног уяж, жаахан хөнгөрүүлсхийгээд тавьчихсан. Элдэв тэжээл тариа хэрэглэхгүй, байгалийн цагаан өвсөөр нь өглөө адуунаас нь барьж авчраад л уячихна. Тэрнээс нэг их сүрхий уяаны ажил хийж байгаагүй, хөөрхий. Манай нутагт чинь үсэргээ, хөлс хоёроор л уяна шүү дээ. Сайхан эсгийгээр битүү нэмнээд хөлс авчихдаг юм. Энд сонирхуулахад миний хар морь уяа сойлго нь сайхан таараад ирэхээрээ хүүхдээ булгиад шидчихдэг зантай. Хүүхдээ булгихгүй, элдэв ааш авир гаргахгүй бол уяа сойлго нь таараагүй байнаа л гэсэн үг дээ. Хүүхдээ булгиад ирэхээрээ л сумын наадамд гарцаагүй айрагддаг ааштай ч хурдан буян байгаа юм. Уяач эзэн, унаач хүүхдээсээ өөр хүнийг дөхүүлэх ч үгүй гээч.
-Хул морь тэрнээс хойш яаж давхисан бэ?
-Сумын наадамд арав гаргаж нэг ирсэн. Хөгширч байгаа болохоор тэрнээс хойш уяагүй ээ.
-Түүнээс хойш хэрхэн наадаж байна даа?
-Би Буджавын Доржпүрэв найзаасаа нэг хар морь авч, харин дүүгээр нь азарга тавьсан. Тэднийх сумандаа нэлээд хурдтай, угшил сайтай адуутай айл л даа. Одоо энэ хар мориороо наадаж байна. Бас миний өөрийн унаган адуу болох нэг хар морь бий. Найзаасаа авсан хар морь надад ирсэн эхний жилээ сумандаа зургаагаар давхиж, дараа жил нь айргийн таваар хурдалсан. Бас ноднин суманд болсон хоёр том наадам хоёуланд нь аман хүзүүдсэн.
-Энэ хугацаанд хичнээн айраг түрүүтэй болсон байна вэ?
-Би сумын наадмаас нэг түрүү, долоо, найман айрагтай. Дээрх амжилтаас гадна бага насны адуу хэд хэдэн удаа айрагдуулсан. Найзын азарганы ууган төл нь даага суманд уралдаж айргийн дөрвөөр орсон. Энэ жил хадам ээжийн маань 95 насны ой болсон. Манайхан Ренчинлхүмбэ суманд ургийн баяраа хийлээ. Хүүтэйгээ очиж наадсан байгаа.
-Адууныхаа цусыг сэлбэх ажлыг хэр хийж байна вэ? Адуугаа богино хугацаанд сайжруулъя гэвэл азаргаар нь гэдэг дээ.
-Тэгэлгүй яахав. Миний азарга гарцаагүй сайн л даа. “Өлзийн хар" гэж сумандаа олон айраг түрүүтэй хурдан азарга байлаа. Сумын наадмын азарга барианд орлоо гэхэд улсууд "Өлзий хар" л биз дээ гэдэг байсан юм. Тийм хурдан азарганы удмын азаргатай. Сүүлд нэг охин даагатай болсон. Манай хүүгийн найз Завхан аймгийн Тэс сумаас манай Цэцэрлэгт ирсэн байгаа юм. Тэр найз нь хүүд охин даага бэлэглэсэн. Одоо нэг охин даага нэмж авъя гэж бодоод л байна.
-Хүүхдүүд бас моринд орчихсон уу?
-Тийм ээ. Би дөрвөн хүү, нэг охинтой. Одоо хөвгүүд бүгдээрээ л морь сонирхдог болсон. Том хүү маань морь уяж дүү нартаа зааж зөвлөдөг юм. Саяхан өрх тусгаарлаад байгаа. Гурав дахь хүү маань ТМС төгсөөд улсын тусгай хамгаалалтын газарт ажилд орж байгаа. Бага хүү маань долоодугаар анги төгсөж байна. Энэ жилээс мориноос хасагдаад уяаны ажил руу орж байна. Би өөрөө хожуу моринд орсон хүн болохоор хүүхдүүдээ эртхэнээс нь морь уяулна гэж боддог юм.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Ярилцсан танд баярлалаа.
-Та бүхэнд ч баярлалаа.
А.Мөнх
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна