Д.Хашбат: Сайн адуу том довон дээр уралдаж нутаг усны нэр гаргаж байг гээд өгөхөөр шийдсэн
Төрийн наадмын түрүү түмэн эх хонгор морины эзэн Дорноговь аймгийн Мандах сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Доржхуягийн Хашбаттай ярилцлаа.
-Төрийн наадмын түрүү түмний эх хонгор морины тань талаар яриагаа эхэлье дээ.
-Хонгор морины өвөг эцэг нь Өндөршил сумын харьяат Дамдин гэж хүний сумынхаа баяр наадамд олон түрүүлж, айрагдсан хурдан хонгор азарга бий. Харин эх нь манай хадам аав Чулууны унаган адуу. Баярмаа хээр гэдэг хурдан азарганых нь төл халзан гүү байсан. Хонгор морь бидний өмчинд ирсэн адуу байгаа юм.
-Уягддаг байсан адуу юм уу?
-Үгүй ээ, хязаалангаасаа эхэлж уягдсан. Тэр жилээ сумынхаа 80 жилийн ойгоор дөрөвт хурдлаад, соёолондоо сумын наадамд аман хүзүүдсэн. Хамгийн дээд амжилт нь гэвэл 2008 онд аймагт болсон Ноён хутагт Данзанравжаагийн мэлмий гийсний 205 жилийн ойгоор түрүүлээд, дараа жил нь аймгийн хаврын бүсийн уралдаанд түүнийгээ баталж, дахин түрүүлсэн. 2010 онд “Хутагтын хурд” хаврын бүсийн уралдаанд дөрөвт давхисан. Мөн “Боржигон 2000” уралдаанд аман хүзүүнд хурдалж байсан. Товчхондоо хязаалангаасаа хойш нийт 17 удаа түрүүлж, айрагдсанаас аймгийн чанартай наадамд хоёр түрүүлж, хоёр айрагдсан байдаг юм. Тэгээд 2010 онд Балдандорж гэдэг хүнд очсон.
-Уралдааныг нь үзэж байсан юм уу?
-2009 оны улсын наадамд би хонгор морьтойгоо очиж наадаад 11-ээр давхиулсан юм.Тэгээд давхар уяагаар Баянхонгор аймагт болсон Ламын Гэгээн Лувсанданзанжанцаны мэлмий гийсний 370 жилийн ойд очиж, 460 гаруй морь уралдахад 12-оор давхисан. Уг нь түрүүлнэ гэж бодож очсон ч жаахан алдаа гараад чадаагүй.
-Уяаны юу?
-Нэг талдаа уралддаг газар, биеийг нь халааж гишгүүлж байгаад мордуулах байсан юм билээ. Тэр жилийнх нь өвөл, хавар халхын нэртэй уяачид миний хонгор морийг авах санал их тавьж байсан. Тэгээд яахав өвөг дээдсийн буян хурдан морь нэг удаа үнэд хүрдэг гэдэг үгийг бодоод сайн санаж явдаг Монгол Улсын Алдарт уяач Жамбалсүрэн ахдаа “Хурдан хонгор морийг ах мэд, сайн уядаг, сайхан санаатай хүнд бололцооны үнэ өгвөл өг” гэж хэлсэн. Ах маань дургүй байсан боловч дүүгийн хүсэлтийг хүлээн авсан. Би хайран сайхан морио мэдлэг чадвар хүрэхгүй, уяа сойлгыг нь тааруулж чадахгүй байсаар насыг нь явуулчих юм болов уу гэж бодсон. Энэ миний зөв шийдвэр байсан л даа. Тэгээд “Мандал Алтай”-н Балдандоржид очсон. Хонгор морь очсон жилээ /2010 онд/ Улсын наадамд түрүүлж, давхар уяагаар Баруун бүсийн даншигт бас түрүүлсэн. Түүний дараа жил /2011 онд/ “Говьшанхын хурд-4” говийн бүсийн наадамд аман хүзүүдсэн шүү дээ. Энэ жил Улсын наадамд зургаалаад, “Их хурд-6” уралдаанд аравлана билээ.
-Нууц биш бол төрийн түмэн эх ямар ханштай зарагдсан юм бэ?
-Тухайн үедээ л харьцангуй өндөр үнэтэй зарагдсан шүү. 25 саяд тохирч аваад явсан. Хэн, хэндээ болсон наймаа гэж бодож явдаг.
-Төрийн наадамд их морь түрүүлгэх уяачийн цээжний гүн дэх хүсэл байдаг гэдэг. 2010 оны наадам хамгийн сайхан дурсамжит наадмуудын нэг байх?
-Тэгэлгүй яахав. Үнэхээр сайхан юм билээ. 2010 онд манай сумын Ерөнхий боловсролын сургуулийн 70 жилийн ой болж, би гурван түрүү, нэг айраг хүртчихээд байтал хонгор морь маань улсын наадамд түрүүлж, хотол олноороо баярлаж баярын нулимс унагаж билээ.
-Тэр жил танайхыг сурагласан улс цөөнгүй ирээ биз?
-Өө, тэгсэн тэгсэн. Хонгор морины төрсөн эгч, дүү нь надад байдаг юм. Дүү гүүнээс нь гарсан бага адуунууд одооноос их сайн давхиж байна. Хонгор морины эгч, дүү гүүнүүдийг авъя гэж хүмүүс санал тавьж л байдаг юм. Мөн миний Самдангийн боруудын угшилтай гүүнүүдээс гарсан төлүүд аймаг, сумандаа их хурдалж байгаа. Энэ жил хурдан бор шүдлэн минь Төв аймгийн долооны сунгаанд дандаа л өнгөнд байсан ч ханиаднаас болоод уралдуулалгүй буцсан. Харин Данзанравжаагийн 210 жилийн ойд гуравт хурдалсан.
-Улсын наадмыг зорьж очиж нааддаг гэж байсан?
-Тиймээ. Би жил болгон явдаг юм. Ханиад томуу энэ тэрээс болоод зарим үед уралдуулахгүй буцах нь ч бий. Гэхдээ тэнд уралдсан адуу арай л өөр болдог шүү. Ядаж л их зоримог болдог юм.
-Адуугаа сайжруулахаар цэвэр цусны азарга авчирсан гэж байсан. Тэр талаараа тодруулаач?
-Тод манлай уяач Алтангэрэлээс англи, будённый үүлдрийн хүрэн азарга авчирч 12 гүү хураалгасан. Нутгийн уяачдын гүү ч бий. Үр төл нь ирэх жилээс уралдах байх аа.
-Эрлийз, монгол адууг ялгаж уралдуулах шийдвэрийн дагуу орон нутагт ч гэсэн ялгаж байна. Тэгэхээр та бүхэнд боломж бий юу?
-Эрлийз адуу одоо хаа сайгүй тарчихсан. Сум болгонд шахуу эрлийз гүү, азарга байна. Тэгэхээр одоохондоо ялгаж уралдах нь зөв ч яваандаа эрлийзүүдээ хольж уралддаг болсон нь дээр байх аа. Мэдэгдэж байгааг нь ялгаад, мэдэгдэхгүй эрлийзүүд нь уралдчихаж л байна шүү дээ. Харин цэвэр адуугаа бол мэдээж ялгах нь зүйтэй. Миний хувьд адууныхаа цусыг сайжруулах, сэлбэх тал дээр нэлээд анхаарч ирсэн. Гэхдээ надад зүүн аймгуудын угшилтай адуу байхгүй. Манай адуу ерөнхийдөө Самдангийн боруудын угшилтай. Манай нутагт “хөл” хэмээн алдаршсан Самдан гэж мундаг хүн байсан юм. Тэр хүний бий болгосон бор адуунууд их хурдалж, ойролцоо сумдаар их тарсан. “Хутагтын хурд”-д дараалан айрагдаж, түрүүлээд байгаа хоёр бор морь, Говьшанхад айрагдсан цагаан морь Самдан гуайн адууны угшилтай.
-Самдангийн боруудын дээд тал нь Өндөршилийн Гүр адуу гэх юм билээ?
-Дундговийн Өндөршил, манай Мандах хоёр залгаа сумд л даа. Тиймээс адуунуудын цус их холилдсон. Самдангийн боруудын эцэг нь Гүр угшилтай цагаан азарга байсан гэдэг юм.
-Хонгор мориноос гадна Хашбатын нэрийг гаргасан ямар, ямар хурдан буян байгаа вэ?
-Морь уясан цагаасаа буюу 2004 оноос хойш 150 гаруй айраг, түрүү хүртсэн байна лээ. Түүний 17 нь аймгийн чанартай наадмынх. Бүр тодруулбал, долоон түрүү, арван айраг хүртсэн байдаг юм. Энэ бол Дорноговь, Төв, Говьсүмбэр аймгийн наадмуудад үзүүлсэн амжилт.
-Хэдэн оны аймгийн Алдарт уяач вэ?
-2011 онд аймгийн Алдарт уяач цол хүртсэн. Хурдан морины төлөө гэсэн сэтгэл зүрхтэй бидний хэдэн нөхөд 2011 онд “Найрамдлын хүлэгч” галыг байгуулсан. Би нэг гишүүн нь. Манай галын тэргүүнээр “Төмөрт Өргөө” ХХК-ийн захирал Гантулга гэж моринд сэтгэлтэй сайхан залуу ажилладаг.
-Уяач хэмээх эрхэм нэрээр дуудуулснаас хойших хамгийн сайхан наадмын дурсамжаасаа хуваалцаач?
-Би голдуу гадагшаа гарч уралдаад, тэр бүр сумынхаа наадамд оролцож чаддаггүй. Харин 2006 онд сумынхаа наадмаас гурван түрүү, дөрвөн айраг хүртсэн нь хамгийн сайхан байсан даа. Тэр жилийн наадам сэтгэлд их тод үлдсэн байдаг юм. Мөн хонгор морь маань түрүүлэхэд хурдан буян хайрласан хадам аавдаа их баярлаж байсан даа.
-Ийм сайхан дурсамж тээсэн баярт наадмууд олон байх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.
-Та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа. Энэ дашрамд “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулаад намайг дэмжиж моринд оруулж, зааж зөвлөж байсан аймгийн Алдар уяач Мөнхбат, Энхбаатар, Ганболд нартаа баярлаж явдгаа хэлмээр байна. Мөн морь тэжээж уях талаар зааж зөвлөсөн Монгол Улсын Манлай уяач Цэрэндэжид ахдаа талархлаа илэрхийлье. Түүнчлэн газар газрын хурдан хүлэг, уяачидтай танилцуулж байдаг “Тод магнай” сэтгүүлийнхээ хамт олонд баярлаж, талархаж явдаг шүү.
А.Мөнх
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна