Одоо ч шөвгөрсөөр л явна
А.Тэлмэн
2014 оны 4-р сарын 22 -нд
2001 оны наадмын тавын даваа. Урд жилийн начин Б.Одхүү Өвөрхангайн Б.Сайнбаяр арсланг амлаж Сэлэнгийн Шагдарын Зоригт Завханы Шүхэрийн Уламбаяр нар тунан үлдэв. Тунасан хоёр бөх тавын даваа шувтартал барилдаж Ш.Уламбаярыг хормын төдийд анхаарал сарнихад баруун сэнжигнээс татаж өмсөөд давснаар Шагдарын Зоригт “Монгол улсын начин” цол хүртэж байв.
Өмсөж давсан барилдааныхаа тухайд Ш.Зоригт начин “Уламбаяр Хүчийнх, би Алдарынх. Бид хоёр туначихсан байдаг. Энэ хоёр нийгэмлэг мөнхийн өрсөлдөгчдийг хэлэх үү. Тэнд Ж.Ганболд заан орилоод л, энд Ч.Бямбадорж заан хашгираад л, цэнгэлдэх хоёр хуваагдчихсан балиашиглаж байх шиг санагдаж байсан. Элэг бүсдүүлэхэд олдохгүй байсан баруун сэнжигийг лавхан авч байгаад л хойшоо нэг ухраад хийсэн дээ. Цэнгэлдэх даяараа шуугиад явчихсан. Тэр үед Улмаа 105, 106 кг орчим жинтэй байсан байх.” хэмээсэн бол Ш.Уламбаяр начин “Би уг нь барилдахаар гарахдаа л Ш.Зоригтын өмсөх дархан мэхэнд орж болохгүй шүү хэмээн бодож гарсан . Гэвч хүний дархан мэх гэж хорьсон ч хийдэг гэж үнэн юм билээ. Би нэг л мэдэхэд өмсүүлээд унасан даа” хэмээсэн байдаг.
Энэ л наадмаас хойш бөх сонирхогчид Завханы Ш.Уламбаяр улсын цолд хүрэх болжээ хэмээн ярилцах болов. Түүний хувьд 1996 оны өсвөр үеийн улсын аварга шалгаруулах барилдаанд 4 дүгээр байрт шалгарах үеэс бөхийн зам руу эргэлт буцалтгүй орсон байна. МҮБХ-ы дэд тэргүүн асан П.Даваасамбуу гуай “Миний хүү хот руу орж ирж байнгын бэлтгэл хий” гэсэн нь түүнд маш их урам өгсөн гэдэг.
1996, 1997 оны аймаг цэргийн цолтны барилдаанд Архангайн М.Батжаргал, “Хүч”-ийн Ш.Уламбаяр нар цолтнуудыг хазайлгаж, үзэгчдийг шуугиулан барилддаг байв. Тэд гурвын даваанд тун ч олон удаа тунаж барилдсан байдаг. Яс сайт яван чангардгийн үлгэрээр 1998 оны үед аймаг цэргийн цолтны барилдаанд их шөвөгт шалгарч, 1999 онд бүх цэргийн наадамд үзүүрлэж “цэргийн заан” болсон байна. Цэргийн заан болсноосоо хойш болсон аймаг цэргийн цолтны дийлэнх барилдаанд шөвгөрч улмаар 1999 оны 2 сард болсон барилдаанд з.б С.Цэвэлдорж, а.н Т.Занданбат, ц.з Т.Амартүвшин, а.н Ц.Цогтжаргал, а.а Ц.Болдбаатар, а.з Б.Гончигсүрэн нарыг цувруулан орхиж түрүүлжээ. Бөх сонирхогчид ч энэ л үеэс түүнийг улсын цолны тааварт нэрлэж, өөрөө ч улсын цолд хүрэх боломж байгааг ухаарч эхэлсэн байна. Тэр жилээ улсын наадамд зодоглосон хэдий ч хоёрын даваанд тухайн үеийн у.ө.и.н Н.Алтансүхэд унаж “таавар эвдсэн” байна.
Түүнийхээ хойтон жил дөрөв даваад шороодсон бол хоёр жилийн ард ахин дөрөв давав. Гэсэн ч ид ирэн дээрээ яваа И.Доржсамбуу заанд унаснаар улсын наадмын цолны даваа ямар өндөр босготой болохыг гүн бат ойлгосон гэлтэй.
Түүний хойтон жил улсын начин У.Балжинням, у.з Ч.Бямбадорж, у.з Б.Ганбат нарыг шороодуулж олон жил хүлээсэн “Монгол улсын начин” цолдоо хүрч түмний сэтгэлийг тайтгаруулж, төрийн наадамд шөвгөрчээ. Хойтон жилийн наадмын хоёрын даваанд ц.а М.Батжаргалтай оноолт таарсан нь өөрсдийнх нь төдийгүй наадамчдын сэтгэлд “хүнд тусч” байлаа. Арга ч үгүй юм бараг арван жилийн өмнөөс аймаг цэргийн цолтны барилдаанд тунан барилдаж унаж давж явсаар өдийг хүрсэн нөхөртэйгөө төрийн наадмын хоёрын даваанд таарчихна гэж хэн санах билээ. Гэсэн ч наадамд найз байхгүй гэдгийг санаж үнэн хүчийг үзэн давсан билээ. Начин болсноос хоёр жилийн дараа их ойн наадамд тухайн үеийн а.а Н.Түвшинбаярыг амлаж орхисноор начин цолоо батлаж “Монгол улсын өсөх идэр начин” хэмээн цоллуулах болжээ.
Начны дээд удамд тойг Наянтай хэмээх заан цолтой хүн байсан бөгөөд начин ч өөрөө тойгтох мэхийг гаргууд сайн хийдэг. Тойгдоод болохгүй бол хутгадаг, мөн тойгдоод угсрулж тахимддаг. Шахаж татах, хонгодох мэхийг ч даацтай хийдэг. Давхар тохох мэхийг мөн үе үе даалгаж хийдэг. Монгол бөхийн өргөөнд болсон нэгэн барилдаанд тухайн үеийн өсөх идэр начин Г.Эрхэмбаярыг тохоод тун ч төвөггүй орхиж байсан бол у.х Э.Оюунболдыг а.а цолтой ид шуугиулах үед нь амлаж аваад давхар тохож үзэгчдийг шуугиулж байсан цаг саяхан. Харин голлож дайрсан, хавирч мордсон бөхөд төдийлөн эсэргүүцэхгүй байх шиг.
Түүний хувьд ямар ч барилдаанд тогтмол сайн барилддаг онцлогтой. Анхны хишиг барилдаанд их шөвөгт үлдэж байлаа, бөхийн өргөөнд у.з Т.Санчир, у.х Т.Өсөх-Ирээдүй нарын бөхчүүдтэй үлдэн түрүүлж байлаа. У.з Ц.Мягмарсүрэн, у.н Ду.Батбаяр нартай үзүүрлэж байв.
Одоо ч сайн барилдан шөвгөрсөөр л явна. Зүгээр нэг шөвгөрөөгүй аймгийн шилдэг арслангууд, архайж дархайсан начингуудыг ч шороодуулсаар. Түүн шиг олон жил жигд амжилттай барилддаг бөх тун ховор. Энэ нь магадгүй түүний тогтмол бэлтгэл, бөхдөө зориулсан чин сэтгэлийнх буй заа. Ёстой л ясны бөх аж. Ерээд оны сүүл үед Завхан аймгийн харьяат, “Хүч” спорт хорооны залуу бөх Шүхэрийн Уламбаяр хэмээн зарлуулж монгол бөхийн ертөнцөд хүч түрэн орж ирсэн энэ бөх эдүгээ Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын харьяат, “Асар өргөө” хувьцаат компани, нийгмийн хэв журам хамгаалах газрын бөх, Монгол улсын өсөх идэр начин Шүхэрийн Уламбаяр хэмээн цоллуулж хүч үзсээр, шөвгөрсөөр л явна. Эрхэм начиндаа сайн бүхнийг ерөөе.
МУИС-ийн оюутан Т.Түмэндэмбэрэл
Өмсөж давсан барилдааныхаа тухайд Ш.Зоригт начин “Уламбаяр Хүчийнх, би Алдарынх. Бид хоёр туначихсан байдаг. Энэ хоёр нийгэмлэг мөнхийн өрсөлдөгчдийг хэлэх үү. Тэнд Ж.Ганболд заан орилоод л, энд Ч.Бямбадорж заан хашгираад л, цэнгэлдэх хоёр хуваагдчихсан балиашиглаж байх шиг санагдаж байсан. Элэг бүсдүүлэхэд олдохгүй байсан баруун сэнжигийг лавхан авч байгаад л хойшоо нэг ухраад хийсэн дээ. Цэнгэлдэх даяараа шуугиад явчихсан. Тэр үед Улмаа 105, 106 кг орчим жинтэй байсан байх.” хэмээсэн бол Ш.Уламбаяр начин “Би уг нь барилдахаар гарахдаа л Ш.Зоригтын өмсөх дархан мэхэнд орж болохгүй шүү хэмээн бодож гарсан . Гэвч хүний дархан мэх гэж хорьсон ч хийдэг гэж үнэн юм билээ. Би нэг л мэдэхэд өмсүүлээд унасан даа” хэмээсэн байдаг.
Энэ л наадмаас хойш бөх сонирхогчид Завханы Ш.Уламбаяр улсын цолд хүрэх болжээ хэмээн ярилцах болов. Түүний хувьд 1996 оны өсвөр үеийн улсын аварга шалгаруулах барилдаанд 4 дүгээр байрт шалгарах үеэс бөхийн зам руу эргэлт буцалтгүй орсон байна. МҮБХ-ы дэд тэргүүн асан П.Даваасамбуу гуай “Миний хүү хот руу орж ирж байнгын бэлтгэл хий” гэсэн нь түүнд маш их урам өгсөн гэдэг.
1996, 1997 оны аймаг цэргийн цолтны барилдаанд Архангайн М.Батжаргал, “Хүч”-ийн Ш.Уламбаяр нар цолтнуудыг хазайлгаж, үзэгчдийг шуугиулан барилддаг байв. Тэд гурвын даваанд тун ч олон удаа тунаж барилдсан байдаг. Яс сайт яван чангардгийн үлгэрээр 1998 оны үед аймаг цэргийн цолтны барилдаанд их шөвөгт шалгарч, 1999 онд бүх цэргийн наадамд үзүүрлэж “цэргийн заан” болсон байна. Цэргийн заан болсноосоо хойш болсон аймаг цэргийн цолтны дийлэнх барилдаанд шөвгөрч улмаар 1999 оны 2 сард болсон барилдаанд з.б С.Цэвэлдорж, а.н Т.Занданбат, ц.з Т.Амартүвшин, а.н Ц.Цогтжаргал, а.а Ц.Болдбаатар, а.з Б.Гончигсүрэн нарыг цувруулан орхиж түрүүлжээ. Бөх сонирхогчид ч энэ л үеэс түүнийг улсын цолны тааварт нэрлэж, өөрөө ч улсын цолд хүрэх боломж байгааг ухаарч эхэлсэн байна. Тэр жилээ улсын наадамд зодоглосон хэдий ч хоёрын даваанд тухайн үеийн у.ө.и.н Н.Алтансүхэд унаж “таавар эвдсэн” байна.
Түүнийхээ хойтон жил дөрөв даваад шороодсон бол хоёр жилийн ард ахин дөрөв давав. Гэсэн ч ид ирэн дээрээ яваа И.Доржсамбуу заанд унаснаар улсын наадмын цолны даваа ямар өндөр босготой болохыг гүн бат ойлгосон гэлтэй.
Түүний хойтон жил улсын начин У.Балжинням, у.з Ч.Бямбадорж, у.з Б.Ганбат нарыг шороодуулж олон жил хүлээсэн “Монгол улсын начин” цолдоо хүрч түмний сэтгэлийг тайтгаруулж, төрийн наадамд шөвгөрчээ. Хойтон жилийн наадмын хоёрын даваанд ц.а М.Батжаргалтай оноолт таарсан нь өөрсдийнх нь төдийгүй наадамчдын сэтгэлд “хүнд тусч” байлаа. Арга ч үгүй юм бараг арван жилийн өмнөөс аймаг цэргийн цолтны барилдаанд тунан барилдаж унаж давж явсаар өдийг хүрсэн нөхөртэйгөө төрийн наадмын хоёрын даваанд таарчихна гэж хэн санах билээ. Гэсэн ч наадамд найз байхгүй гэдгийг санаж үнэн хүчийг үзэн давсан билээ. Начин болсноос хоёр жилийн дараа их ойн наадамд тухайн үеийн а.а Н.Түвшинбаярыг амлаж орхисноор начин цолоо батлаж “Монгол улсын өсөх идэр начин” хэмээн цоллуулах болжээ.
Начны дээд удамд тойг Наянтай хэмээх заан цолтой хүн байсан бөгөөд начин ч өөрөө тойгтох мэхийг гаргууд сайн хийдэг. Тойгдоод болохгүй бол хутгадаг, мөн тойгдоод угсрулж тахимддаг. Шахаж татах, хонгодох мэхийг ч даацтай хийдэг. Давхар тохох мэхийг мөн үе үе даалгаж хийдэг. Монгол бөхийн өргөөнд болсон нэгэн барилдаанд тухайн үеийн өсөх идэр начин Г.Эрхэмбаярыг тохоод тун ч төвөггүй орхиж байсан бол у.х Э.Оюунболдыг а.а цолтой ид шуугиулах үед нь амлаж аваад давхар тохож үзэгчдийг шуугиулж байсан цаг саяхан. Харин голлож дайрсан, хавирч мордсон бөхөд төдийлөн эсэргүүцэхгүй байх шиг.
Түүний хувьд ямар ч барилдаанд тогтмол сайн барилддаг онцлогтой. Анхны хишиг барилдаанд их шөвөгт үлдэж байлаа, бөхийн өргөөнд у.з Т.Санчир, у.х Т.Өсөх-Ирээдүй нарын бөхчүүдтэй үлдэн түрүүлж байлаа. У.з Ц.Мягмарсүрэн, у.н Ду.Батбаяр нартай үзүүрлэж байв.
Одоо ч сайн барилдан шөвгөрсөөр л явна. Зүгээр нэг шөвгөрөөгүй аймгийн шилдэг арслангууд, архайж дархайсан начингуудыг ч шороодуулсаар. Түүн шиг олон жил жигд амжилттай барилддаг бөх тун ховор. Энэ нь магадгүй түүний тогтмол бэлтгэл, бөхдөө зориулсан чин сэтгэлийнх буй заа. Ёстой л ясны бөх аж. Ерээд оны сүүл үед Завхан аймгийн харьяат, “Хүч” спорт хорооны залуу бөх Шүхэрийн Уламбаяр хэмээн зарлуулж монгол бөхийн ертөнцөд хүч түрэн орж ирсэн энэ бөх эдүгээ Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын харьяат, “Асар өргөө” хувьцаат компани, нийгмийн хэв журам хамгаалах газрын бөх, Монгол улсын өсөх идэр начин Шүхэрийн Уламбаяр хэмээн цоллуулж хүч үзсээр, шөвгөрсөөр л явна. Эрхэм начиндаа сайн бүхнийг ерөөе.
МУИС-ийн оюутан Т.Түмэндэмбэрэл
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна