Б.Үнэнбат: Их агсал гэрийн урлагаас дэлхийн урлаг болтлоо хөгжсөн гайхамшигт өв


Ойрадын их хаан Галдан бошигтын мэндэлсний 370 жилийн ой өнөө жил тохиож буй. Баруун Монгол түмэн их хааныхаа сүүдэр тохиосон баярыг өргөн дэлгэр тэмдэглэн өнгөрүүлсэн бөгөөд Торгууд ястны бэлэг хамгийн эрхэмд тооцогдож байсан юм. Ховд аймгийн Булган сумаас их хааныхаа ойд зориулан их агсал бий биелгээг илэрхийлсэн хүрэл хөшөөг, ёслол хүндэтгэлийн өргөөний хамтаар бэлэглэсэн. Монгол түмний биет бус соёлын өв их Агсал бий биелгээний гэрэлт хөшөөний нээлтийн үеэр санаачлан бүтээгч Бийцээгийн Үнэнбаттай ярилцсанаа хүргэж байна.
-Торгууд түмний нэрийн хуудас болсон их агсал бий биелгээг мөнхжүүлэх санаачилга гаргасан танд талархал илэрхийлье.
-Баярлалаа. Би өөрөө Ховд аймгийн Булган суманд төрсөн Торгууд хүн л дээ. Их агсал бий биелгээ бол Торгууд ястны биет бус соёлын өв юм. Өөрөөр хэлбэл, өөрийн чинь хэлсэнчлэн нэрийн хуудас буюу орчин цагийн хэлээр нутгийн “брэнд” юм даа. Агсал бий биелгээг XIX зуунаас эхэлж биелсэн гэдэг. Харин бидэнд үлдсэн хамгийн сүүлийн тод томруун мэдээлэл бол 1895 онд Магсарын Пүрэвжал гэдэг хүн 13 настайдаа анх их агсал бий биелгээг биелж сураад, 1954 онд Ховд аймгийн Хөгжимт драмын театрын уран бүтээлчид Улаанбаатар хотноо очиж тоглоход анх удаа мэргэжлийн урлагийн тайзан дээр өөрөө биелж, олны хүртээл болгож байсан юм билээ. Тэр үеэс л олон нийт энэ гайхалтай бий биелгээний үнэ цэнийг мэдэрч, Булхүү гэдэг хүн сурч аваад Будапешт хотноо болсон дэлхийн залуучууд оюутны хоёрдугаар их наадмаас алтан медаль авч байсан гэдэг юм. Ийнхүү их агсал гэрийн урлагаас дэлхийн урлаг болтлоо хөгжсөн түүхтэй. Их агсал бол агсам жороо хул морьтой, өндөр сайхан биетэй Торгуудын баатрын илэрхийлэл юм. Тэр утгаараа Ойрадын их хаан Галдан бошигтын мэндэлсний 370 жилийн ойд зориулан Торгууд түмний илэрхийлэл болсон энэхүү хөшөөг бүтээхээр шийдсэн юм. Хөшөөг босгох санаачилгыг гаргасан нь бас түүхтэй. Хаврын нэг өдөр Ардын жүжигчин Гомбосүрэн гуайтай хуучлаад сууж байтал “язгуур урлагт маань янз бүрийн дэл сүүл нэмэгдээд нэг л бүдгэрэх тийшээ хандаад байна. Ялангуяа манай баруун Монголын их агсал, Алтайн магтаал, хөөмий бол дахин давтагдашгүй агуу бүтээлүүд шүү дээ. Эднийгээ мөнхлөх юмсан” хэмээн санаашрангуй хэлсэн юм. Тэр үед надад энэхүү хөшөөг бүтээх санаа төрж, хүмүүст хэлтэл “Их агслын хөшөө юм уу” гээд дуун дээрээ дэмжиж байсан. Өөрөөр хэлбэл, энэ хөшөө хүн бүхний хүсэл сэтгэлд хүлээлт үүсгэчихсэн байсан. Тэр утгаараа хоёрхон сарын дотор хөшөө босгох хөрөнгө мөнгөний асуудал маань шийдэгдсэн дээ.
-Ер нь нийт хичнээн сая төгрөгөөр бүтсэн юм бэ?
-110 орчим сая төгрөгөөр бүтсэн.
-Хөшөөний загвар дизайн хийгээд урлах үйлийг ямар хүмүүс гүйцэтгэсэн бол?
-Ховд аймгийн Үенч сумын уугуул, Булган сумын харьяат Баатарцог гэж залуу бий. Бид нэг ангийн хүүхдүүд байгаа юм. Баатарцог маань хайчилбараар мэргэшсэн хүн л дээ. Үүнээс өмнө бид Уваш хааны долоон метр өндөр хөшөөг хийсэн. Тэрхүү хөшөө Ховд аймгийн Булган сум болон Халимагт бий. Ийнхүү өмнө нь хамтарч ажиллаж байсан болохоор би хамгийн түрүүнд Баатарцогтдоо хандаж, агсалын үгийг өгсөн юм. Найз маань надтай ярьж сууснаа “би санаагаа олчихлоо, маргааш цаасан дээр буулгаад ирье” гэсэн. Маргааш нь яг энэ дүр төрхийг буулгаад ирсэн. Би өөрөө урлагийн хүн биш болохоор мэргэжлийн хүмүүст хандахад “гайхамшигтай болж. Наадахаас чинь өөр сайн хувилбар байхгүй. Шууд наадахаараа хий” гэсэн. Тэгээд л найзынхаа гаргасан загварыг хүрлээр цутгаж мөнхжүүлсэн дээ. Хүрэл хөшөө урт удаан настайн дээр өнгө зүсээ алддаггүй сайн талтай юм билээ.
-Нийслэлд хийлгэсэн үү?
-Хятадад хийлгэсэн. Улаанбаатар хотод хүрлийн үйлдвэр байдаггүй юм билээ. Тэгээд Бээжин рүү зураг төслөө өгч явуулаад хийлгэсэн юм. Их агсалын энэхүү хөшөө дэлхийн хэмжээнд Монголын брэнд, Монголын хэмжээнд баруун Монголын, тэр тусмаа Ховдын брэнд. Харин Ховдодоо Булган сумын тэр тусмаа Торгууд ястны брэнд болж байна. Энэ бол хэн нэгэн хүнд зориулж босгосон хөшөө биш. Харин соёлын биет бус өв.Соёлын биет бус өв гэдэг гарт баригддаггүй хэр нь нүдээр харж, чихээр сонсдог зүйл.
-Биет бус соёлын өв бий биелгээг хойч үеийн залуус тань хэр мэдэх бол?
-Биднийг бага хүүхэд байхад сургуулийн бараг бүх хүүхдүүд агсал бий биелгээ биелдэг байсан. Урлаг уран сайхны талаас ямар хэмжээнд үнэлэгдэж байсныг мэдэхгүй. Гэхдээ хүүхэд бүр ямар нэг хэмжээгээр биелдэг. Шилдгүүд нь олон нийтийн арга хэмжээн дээр бүжиглэж, үзэгчдийн хүртээл болгодог байлаа. Их агсал бий биелгээгээр олон хүн амьдарч, олон хүн од шиг гялалзаж алдар суу нь мандаж яваа гэж би ойлгодог. Жишээлбэл, Будхүү, Сэвжид, Сүхбаатар нарын улсын хэмжээний мундагчууд.Дашдорж, Чимэдцэрэн, Даваадорж нарын Булганы ардын авьяастнууд. Анзаарсан бол агсалыг эмэгтэй хүн биелдэггүй. Яагаад гэхээр Торгууд баатрын сүр хүчний илэрхийлэл шүү дээ.
-Танайхан дунд биелдэг хүн байсан уу?
-Миний ах дүү нар дотор айхтар биелж байсан хүн байхгүй ээ. Гэхдээ би Торгууд хүн гэдгээрээ омогшиж, Торгууд хүн гэдгээрээ бахархаж явдаг. Торгууд түмний бахархал болсон их агсал дэлхийн тайзан дээр мөнхөрсөн гэдгээр нь бахархаж явдаг хүн. Их хааныхаа мэлмий гийсний 370 жилийн ойн баярт Булганчууд өөр нэгэн бэлэгтэй ирсэн нь арван ханатай бүрэн сийлбэртэй ёслол хүндэтгэлийн өргөөг аймагтаа бэлэглэж байгаа. Та бүхэн мэдэх байх. Галдан бошигт хааны ээж, Эрдэнэбадрах хунтайжийн хатан Юм-Агь бол Торгууд бүсгүй. Өөрөөр хэлбэл, Торгууд түмэн бол Галдан бошигт хааны нагац талынхан юм. Тэр утгаараа их ойд нь дээр хэлсэн хоёр янзын бэлэгтэй ирлээ дээ.
-Өгсний нүүр бардам, авсны сэтгэл хангалуун сайхан бэлэг байна. Ярилцсанд баярлалаа.
А.Тэлмэн



0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
25 минутын өмнө Алаг адуут Равжаа
-
39 минутын өмнө Г.Чинзоригийн хээр
-
44 минутын өмнө Аймгийн Алдарт уяач А.Нямбаатар: Хууль дүрэм нь то…
-
50 минутын өмнө Булган хонгор
-
Лхагва, 19:01 минут Б.Баярдоржийн хүрэн
-
Лхагва, 18:53 минут Сумын заан, сумын Алдарт уяач Ц.Буджав: Сумынхаа н…
-
Лхагва, 18:15 минут ТОД МАГНАЙ-26: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Д.ЭРБОЛД
-
Лхагва, 18:05 минут Галт сумын Засаг дарга М.Должинжав: Галтай хар үнэ…
-
Лхагва, 17:48 минут Г.Тэмүүлэнгийн зээрд
-
Даваа, 12:59 минут Аймгийн Алдарт уяач Ц.Мөнххуяг: Цавьдар морь уралд…
-
Даваа, 12:24 минут Сумын Алдарт уяач Г.Мягмарбаатар: Төв аймгийнхаа б…
-
Даваа, 12:08 минут Еслүү хээр
-
Даваа, 11:59 минут Наян зуны наадам буюу хамгийн олон адуут Д.Нооного…
-
Даваа, 11:56 минут Ц.Гантулгын хул
-
Баасан, 20:21 минут 3000-ын улааны эзэн Гомбожавын Очирбат
-
Баасан, 19:57 минут Д.Ганзоригийн хээр
-
Баасан, 19:52 минут Аймгийн Алдарт уяач Д.Ганзориг: “Аавын минь адуу” …
-
1-р сарын 12 -нд Сайн адууны эрэлчин, шандаст шаргын эзэн Ажинбааг …
-
1-р сарын 12 -нд “Манба Дацан” хийдийн зурхайч, Анагаах Ухааны маги…
-
1-р сарын 12 -нд Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
1-р сарын 12 -нд Сумын Алдарт уяач Г.Дорж: Галшараас авчирсан адуун…
-
1-р сарын 12 -нд Луу халтар
-
1-р сарын 11 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-25: МАЛЫН ИХ ЭМЧ Д.НЯМЖАВ
-
1-р сарын 11 -нд “Хөгжилт” нэгдлийн ууган гишүүн, хурдан хүлгийн цу…
-
1-р сарын 11 -нд Ч.Батзоригийн хар
-
1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
1-р сарын 08 -нд Баян ходоодны дааганы унаач Уралдаанч Б.Батхишиг: …
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
1-р сарын 08 -нд Уралдаанч Б.Баярцогт: Одоо ээж рүүгээ ярина аа
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
1-р сарын 08 -нд Уяач Б.Сэр-Од: Халзан даагаараа төрийн наадмын анх…
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 06 -нд Г.Гансүхийн хул
-
1-р сарын 06 -нд Уяач Г.Гансүх: Тэр үеийг үгээр илэрхийлэхийн аргаг…
-
1-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Н.Батболд: Хашаанд зогсоож тэжээ…
-
1-р сарын 04 -нд Уралдаанч Н.Билэгтсайхан: Том болоод эмч болно оо
-
1-р сарын 04 -нд С.Баярсайханы бор
-
1-р сарын 04 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Баярсайхан: Улсын баяр наада…
-
1-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Тайванжаргал: Өвөө маань 9 сум…
-
1-р сарын 02 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-24: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Э.МӨНХ-…
-
1-р сарын 02 -нд Уралдаанч О.Өсөхбаяр: Улсын наадмаас анхны айргаа …
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
1-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Гончигсүрэн: Би өөрийгөө азт…
-
12-р сарын 30 -нд Ухаа адуугаар урамтай наадагч Сэр-Одын Сунайндагва
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
12-р сарын 30 -нд З.Тэмүүжингийн хонгор
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Г.Батболд: Хоёр зүйлийг б…
-
Даваа, 11:59 минут Наян зуны наадам буюу хамгийн олон адуут Д.Нооного…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Хүннү халтар
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Энхтөр: Хурдан морины төлөө …
-
12-р сарын 23 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Батсүх: Ийм л үр дүн хүлээж…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Алдраа авч чадаагүй аавыгаа дурсахуй
-
2020 оны 12-р сарын 21 -нд Уяач А.Лхагва: Гүнтийн ногооноос хойш 37 жилийн да…
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Дайчин халзан
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд МУ-ын Алдарт уяач Батчулууны Ерөөлт: Их мэдэж, нар…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Уралдаанч С.Эрхэмбаяр: Улсад уралдаж байгаа морьды…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Дөлгөөн халтар
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Рэнцэндорж: Баянбараат, Баянца…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Дүүгүүр хээр
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
Даваа, 12:24 минут Сумын Алдарт уяач Г.Мягмарбаатар: Төв аймгийнхаа б…
-
2020 оны 12-р сарын 16 -нд МОНГОЛ ХҮРЭН
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Морьтны соёлыг түүчээлэн түгээгсэд
-
12-р сарын 24 -нд Уяач Г.Адьяахүү: Цагаанхайрхан сумаас маань монгол…
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 30-д хурдалсан их насны хүл…
-
2020 оны 12-р сарын 21 -нд Боржигон овогт Дэндэвийн Хишигжаргал
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Д.Баясгалан: Луу жил дхүр…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Х.ТҮМЭНБАЯРЫН ХУЛАН БУУРАЛ
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Тод манлай уяач Д.Хишигжаргал: Моринд дуртай охинд…
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд З.ПҮРЭВ-ОЧИРЫН ЗЭЭРД
-
1-р сарын 12 -нд Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд Мадаггүй сайхан нааддаг Макс галын уяачид
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Уралдаанч Б.Буянтөгс: Тавд давхиж явахад зүрх хурд…
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд Г.Ганбаярын хар
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Сумын Алдарт уяач Г.Одбаатар: Манайхан Баянхонгор …
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд МЭНГЭТ ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Д.ДАЯНДЭМИДИЙН ХОНГОР
-
2020 оны 11-р сарын 17 -нд МУ-ын Заан Ч.Батзориг: Төрийнхөө наадмаас нэг дор …
-
1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Т.УУГАНБАЯРЫН ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 11-30 хурдалсан соёолонгууд
-
12-р сарын 23 -нд Б.Батсүхийн унаган зээрд
-
Даваа, 12:59 минут Аймгийн Алдарт уяач Ц.Мөнххуяг: Цавьдар морь уралд…
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 24 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 11-30-д хурдалсан хязааланг…
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Ц.ЧИНГИСИЙН БУУРАЛ
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Аатай ах дүүс
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
-
2020 оны 11-р сарын 19 -нд Ц.Буянбаатарын саарал
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна