Аймгийн Алдарт уяач Д.Эрдэнэбат: Би Их-Уул сумаас төрсөн хамгийн анхны аймгийн Алдарт уяач
Завхан аймгийн Их-Уул сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Д.Эрдэнэбатын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Шаггүй унаач байсан дуулдсан. Тэр талаар эхэлж ярилцвал ямар вэ?
-Би долоон настайгаасаа эхлээд 10 жил тасралтгүй хурдны морь унасан. Дүгэррагчаагийн Туулай хээр гэж морийг Наран суманд унаж хамгийн анх түрүүлгэж байлаа.Ядамсүрэн гэж хүний цэнхэр соёолонг унаж мөн түрүүлгэсэн. Ер нь энэ голын сайн хурдан гэсэн болгоныг унаж түрүүлгэж айрагдуулж байсан байх. Айраггүй уралдсан наадам цөөхөн шүү.
-Хичнээн айраг түрүү авч байв. Барагцаа байх уу?
-Багцаагаар 40-50 морь айрагдуулсан байх шүү.
-Мундаг унаач байжээ?
-Хурдны морь унахаас гадна багаасаа эхлээд эмнэг адуу сургасан.Манай аав цэргийн начин цолтой бөх хүн.Хэнтий аймагт алба хааж байхдаа цэргийн начин болж байсан юм билээ. Манай нутаг бөх сайтай болохоор аавыг нэг дээшээ гарвал дийлдэхгүй гээд гаргадаггүй байсан гэлцдэг юм.Аав маань бие хаа сайтай бөх хүн байсан хэрнээ адуунд их муу. Ямар сайндаа би айлын том хүү гэдгээрээ ээжээрээ бариулж байгаад мордож эмнэгээ сургаж байхав. Түүний хүчээр бас чиг сумын начин цолтой.
-Барилдана, уралдана. Хамгийн анх ямар морь айрагдуулж байв?
-1953 онд Ядамсүрэн гуайн морийг унаж байхдаа ааваасаа нууж хээр даагаа уяад өөрөө унаж айрагдуулж байлаа. Тэр миний уяачийн анхны айраг. Тэр хээр үрээ маань шүдлэндээ өөрийнхөө суманд айрагдаад бас Наран /одоогийн Тосонцэнгэл/суманд айрагдаж байсан. Соёолон бас айрагдаад, бүдүүрснээсээ хойш ам нь дийлдэхээ байсан.
-Алдартын нэрийг цуурайтуулсан хурдан буянгуудынхаа талаар яриач?
-Манай хээр азарга хадмын өгсөн хар гүү хоёрын дундаас эр хар унага гарч даагандаа 1972 онд суманд түрүүлж байсан юм. Хойтон жил нь хар шүдлэн, дүү хар дааганыхаа хамтаар бас түрүүлж байлаа. Тэрний дараа жил ч ялгаагүй хязаалан, шүдлэн хоёулаа түрүүлсэн. 1975 онд ах хар соёолон түрүүлж, дүү хязаалан нь аман хүзүүдсэн. Дараа нь би нэг хүнээс буурал гүү авч хээр азаргандаа хураалгаад, гарсан эр буурал унагыг уясан юм. Буурал үрээ бага гурван насандаа айраг алдаагүй.
-Хээр азарганы төлүүд хурдан байна шүү?
-Тийм. Нэг үе дэрсхэн хэдэн сайн морьтой болж, 1978 оны сумын наадамд хар, буурал хоёр морио түрүү, аман хүзүүнд хурдлуулж байлаа. Түүний дараа Хуягтайн наадамд буурал морио түрүүлгэж, хар морио айрагдуулан сайхан наадсан ч харамсалтай нь буурал морио эндүүлчихсэн юм. Тэгээд тэндээсээ Тосонцэнгэлийн наадамд очиж хар морио айрагдуулж байсан.
-Унаган голдуу адуугаараа нэг үе үнэхээр сайн наадсан юм байна?
-Тэгсээн. Нэг үе үнэхээр сайхан наадаж байлаа. Тэгээд 2000 оны зуднаар адуугаа бараг барчихаад сүүлийн үед хүний голдуу морь уяж байна.Өөрийн гэвэл бор морь маань л байх шив дээ. Жаргалант, Тосонцэнгэл, Их-Уул сумдадаа айрагдаж, овооны наадамд хэд хэдэн удаа түрүүлээд байгаа юм. Энэ жил Засаг даргаас цавьдар үрээ авсан. Туранхай болохоор нь өнжөөчихлөө.
-Хэдэн оны Алдарт уяач вэ?
-Би Их-Уул сумаас төрсөн хамгийн анхны аймгийн Алдарт уяач.
-Хамгийн сайхан наадмын дурсамжаас хуваалцаач гэвэл?
-Архангай аймгийн Цахир суманд болсон Буур Жамъян аваргын 100 насны ойд намайг урьсан юм. Би тэр наадамд хар морь, шар хээр, халтар хоёр үрээтэй очиж уралдаад хар морь наймлуулж нөгөө хоёрыг нь айрагдуулж байлаа. Тэгэхэд их сайхан санагдсан.
-Та морь уяхдаа юуг илүүтэй анхаардаг вэ?
-Морь, бөх хоёр их эмзэг гортохдоо амархан гэдэг. Жишээлбэл холоос ирсэн хүн гар хүрэх, малын голоор оруулах зэрэгт л гортдог. Тиймээс дээрх цээрийг чандалж ир нь орсон морийг өвдөгнөөс дээш усаар туулуулахгүй байх хэрэгтэй. Мөн хавар эрт уяж шар үснийх нь нүхийг онгойлгох хэрэгтэй. Би эдгээрийг илүү чухалчилдаг. Бидний үед ахмадынхаа сургаалийг сонсч тэдний арга барилаар морио уядаг байсан бол сүүлийн үед морины уяа өөрчлөгдөж бид хүүхдүүдээсээ асуух хэрэг гараад байна шүү. Тэгэхээр морь уях гэдэг насаараа суралцдаг ажил гэдэг нь үнэн байгаа биз.
-Шинэ цагийн уяанд суралцахад тань амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл №54
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна