Аймгийн Алдарт уяач Ц.Саранбаатар: 90 жилийн ойн наадмаас нэг түрүү, хоёр айраг хүртлээ

Баянхонгор аймгийн Баацагаан сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Ц.Саранбаатар сумынхаа түүхт 90 жилийн ойн баяр наадмаас нэг түрүү, хоёр айраг хүртсэн юм. Түүнтэй ярилцсанаа уншигч танаа хүргэж байна.

-Тоосонд нь ороход бүтэн жилийн хийморь сэргэдэг соёолон түрүүлгэсэн танд баяр хүргэе. Баярынхаа сэтгэгдлээс хуваалцахгүй юу?
-Баярлалаа. Нутгийнхаа 90 жилийн ойн баяр наадмаас нэг түрүү, хоёр айраг хүртэн одтой сайхан наадлаа. Сэтгэл их өндөр байна. Сумын 90 жилийн ой, аймгийн төвийн бүсийн уралдаанд миний Сүмбэн хээр соёолон түрүүлж, хээр морь маань аман хүзүүдэн, хээр даага айргийн дөрвөөр давхилаа.
-Хээр адуугаар сайхан нааджээ дээ?
-Тэгсэн. Арван жилийн өмнө 80 жилийн ойгоор бас хээр морио айргийн таваар давхиулж байсан юм. Тэр хээр морь маань Баян-Овоогийн Гучингийн голын унага.
-Тэр голд тэнцсэн унага хурдан хүлэг болдог хэмээн бэлгэшээдэг юм билээ.
-Тиймээ, тэгж ярьдаг юм. Сая 90 жилийн ойд аман хүзүүдсэн хээр морь бол Сүхбаатар аймгийн Асгат сумын адуу. Би Баян-Овоо сумын харьяат найз Баяраагаасаа авсан юм. Уржнан Баянхонгор аймгийн өвлийн уралдаанд тавлаад, энэ жил түрүүлсэн.  Жижиг наадмуудад хоёр, гурав ч айрагдчихаад байгаа.
Түрүүлсэн хээр соёолон нь болохоор Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын харьяат, МУ-ын Алдарт уяач  Сэргэлэнбаатар гэж хүний адуу. Удам угшлыг нь нарийн хөөвөл Онгуу Манлайн адууны цустай гэнэ лээ. Би шүдлэн үрээ авч байсан юм.
-Танд ирснээсээ хойш ямар амжилт үзүүлээд байгаа вэ?
-Шүдлэндээ аймгийн наадамд аман хүзүүдээд, хязааландаа аймгийн баяр наадамд түрүүлсэн. Түүнээс гадна аймгийн чанартай бүсийн наадамд олон удаа айрагдсан. Одоогоор хорин айраг, түрүүтэй болоод байгаа.
-Уралдсан болгондоо түрүүлж, айрагддаг адуу юмаа даа?
-Тиймээ. Энэ жил гэхэд Ламын Гэгээний даншигт нэг хэсэг аман хүзүүнд явж байгаад  үзүүр дээр сууж 17-оор давхисан. Тэрнийхээ дараа Говь-Алтай аймгийн Чандмань сумын 90 жилийн ойд очиж азарганд уралдаад аман хүзүүдсэн. Товчхондоо 2014 онд аймгийн чанартай наадамд зургаа түрүүлж, нэг аман хүзүүдсэн.
-Дөрвөөр давхисан хээр дааганы тухайд?
-Сумын ойгоос өмнө овооны наадамд хоёр түрүүлсэн. Тэгээд Ламын Гэгээний наадамд арав гаргаж давхилаа. Дээд удмыг нь хөөвөл Жаргалант угшилтай адуу байгаа юм.
-Гурван насны уралдаанаас нэг түрүү хоёр айраг хүртэж. Ер нь хэдэн насны морь мордуулсан юм бэ?
-Дөрвөн адуу сумандаа уралдсан. Хязаалан үрээ долоогоор давхилаа. Манай галынхан уяа мордоо хоёр хувааж, нэг хэсэг маань Заг сумын ойд очиж уралдсан. Тэнд соёолон түрүү, аман хүзүүнд хурдлуулж их морь хоёроор давхиулсан байна лээ. Галаараа өнгөрсөн оны аймгийн чанартай наадмаас 18, 19 айраг хүртээд байгаа.
-Галынхаа гишүүдийг танилцуулаач?
-Манай “Талын хүлэгч ” гал 2005 онд байгуулсан. Манай галын гишүүдээс Түвдэндорж, Жаргалсайхан, Хүрэлбаатар  нар маань аймгийн Алдарт уяач болоод байна.
-Өөрөө хэдий үеэс хурдан морины уяа сойлго тааруулах болсон бэ?
-Багаасаа л моринд сонирхолтой, хурдан морь унадаг хүүхэд байсан. 17, 18 хүрч  моринд томдоод уяа эвлүүлж эхэлсэн юм. 20 гаруй жил болчихож дээ. 
-Уулзсан хүмүүсийн ихэнх нь авмал адуугаар давамгай нааддаг юм байна?
-Би 2004 оноос эхлээд Сүхбаатараас адуу зөөсөн. Нэг явахдаа дээд тал нь 40, доод тал нь 10 гаруй адуу авчирдаг байлаа.Тэрний хүчээр нутгийн адуу нэлээд сэлбэгдсэн шүү.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Хонин жилийн уралдаануудад нь амжилт хүсье.

"Тод магнай" сэтгүүл №62