Шилдэг уралдаанч Б.Цэрэнчимэд: 2013 оны Завханы даншиг л хамгийн сайхан наадам байсан

Увс аймгийн Зүүнговь сумын уугуул, 2015 оны аймгийн шилдэг уралдаанч Баттулгын Цэрэнчимэдийг уншигч танаа уулзуулж байна.
-Шилдэг уралдаанч хүүтэй уулзаж байгаадаа баяртай байна. Хэдэн онд тийнхүү амжилт арвин наадсан бэ?
-Зүүнговь сумынхаа шилдэг унаачаар 2013 оны 2 сарын 2-нд шалгарч байсан. Харин Увс аймгийнхаа шилдэг унаачийн шагналыг 2015 оны 3 сарын 26-нд авсан.
-Сумын шилдэг унаач болдог жилээ ямар уралдаан наадмаас хичнээн айраг түрүү авсан юм бэ?
-Аймгийн Алдарт уяач Дамжин ахын хүрэн морийг аймгийн наадамд хоёр удаа түрүүлгэсэн, сартай хээр морийг аймагт хоёрт давхиулсан. Хосбаяр ахын хээрийг унаж, аймагт дөрөвлүүлсэн. Тэгээд сумандаа Дамжин ахын зээрд морийг унаж түрүүлгэсэн. Би Дамжин ахын шар хээрийг дааганаас нь унаж гурван удаа түрүүлгэж, нэг удаа аман хүзүүнд давхиулж, гурван удаа гуравт давхиулаад байгаа. Тэгээд л сумын шилдэг унаач болсон доо.
-Тэгвэл аймгийн шилдэг унаач болдог жилээ ямар уралдаан наадмаас хичнээн айраг, түрүү авсан бэ?
-Аймгийн наадамд их морь гурваар давхиулж, сумын наадамд их морь түрүүлгэж, бас нэг морь айрагдуулсан.Мөн Олон нуурын овооны тахилгад Дамжин ахын хүрэн морийг, Цагаан голын уралдаанд өөрийнхөө соёолонг тус тус түрүүлгэсэн. Цагаан голын наадамд халиун морио бас гурваар давхиулсан.
-Аймгийн шилдэг унаач болоход ямар шагнал өгдөг юм байна?
-Аймгийн шилдэг унаач болоход өргөмжлөл, хэдэн төгрөгтэй өгдөг юм билээ. Сумын шилдэг унаач болоход ч бас ялгаагүй өргөмжлөл, хэдэн төгрөгтэй өгсөн.
-Хурдан морь унаад авсан хамгийн том  шагнал чинь юу вэ?
-Дамжин ах даага өгсөн.Тэр нь одоо соёолон болсон. Аав маань уяж, би унаад дөрвөн медальтай болоод байгаа. Бас битүү ястай эмээл авсан, одоо манайд бий.
 -Өөр энд тэндэхийн уралдаанд очихоор унаач хүүхдүүдэд нь тусд нь шагнал өгдөг үү?
-Өгдөг. Айрагдуулахаар бэлэг, мөнгө өгдөг. Дээд тал нь 20 мянган төгрөг өгдөг. Тэр мөнгөөрөө өөртөө юм авдаг. Гэртээ болохоор Дамжин ах аваад явдаг.
-Дамжин ахынхаа морийг голдуу унадаг бололтой. Хичээл тараад л эднийх рүү ирэх үү?
 –Тэгнээ. Зунжингаа морь унаад, 8 сарын 28-ны үеэр гэр лүүгээ явдаг.
-Олон газрын наадамд явсан уу?
- Улаангом, Тэс, Малчин, Хяргас, Баруунтуруун, Зүүнговь, Завхан, Ховд, Сагил, Давст гээд олон суманд очиж уралдсаан.
-Өөр аймаг руу явж байв уу?
-2013 оны Завханы даншигт явсан. Бас Ховд аймаг явсан.
-Хэдэн наснаасаа эхлэн морь унаж байгаа вэ?
-11 настайгаасаа эхлээд хурдан морь унаж байна. Би одоо 14-тэй. Дамжин ахын хүүхэд нь их сургуульд орж, оюутан болчихоод надаар анх халтар морио унуулсан юм. Тэгээд л эдний морийг унадаг болсон.
-Өчигдрийн уралдаанд /2015.05.09нд Зүүнговь сумнаа Увс аймгийн зүүн бүсийн уралдаан болсон. Түүнийг хэлэв/морь унасан уу?
-Унасан.Азарганаас бусад таван насны морь унаж шар хээрээ аман хүзүүдүүлж, даага 15, хүрэн морь 10, халтар соёолон 15, шүдлэн 10-аар давхиулсан.
-Олон насны морь унахаар ядардаг уу?
-Халуунд нойр л хүрээд байдаг юм. Тэгээд яахав нэг нас унаж ирчихээд толгойгоо усаар норгоод сэргэдэг.
-Чиний явж байсан наадмуудаас хамгийн гоё наадам нь ямар наадам байсан бэ?
-2013 оны Завхан аймгийн даншиг. Тэнд энэ шар хээрийг даага байхад нь хамгийн сүүлээс хөөж уралдаад 60-д оруулсан. Анх удаа төхөөрөмжний ард орж үзсэн болохоор даага маань үргээд гараа алдчихсан юм.
-Гарааны төхөөрөмжний тухайд ямар бодолтой явдаг вэ?
-Хэрэглэх нь зүйтэй. Морь будилж дутуу эргэхгүй амар байдаг юм.
-Чи ер нь морь унаж байхдаа ямар тактик барьдаг вэ?
-Дамжин ах ихэнхдээ машинтай дагаад “татаж явж”, “тэг ингэ” гээд хэлээд өгдөг юм. Хүн дагахгүй бол өөрийнхөөрөө уралдана. Гол төлөв мориныхоо амыг татаж яваад, бариа дөхөхөөр шахдаг даа.
-Том болоод ямар мэргэжилтэй болъё гэж боддог вэ?
-Би том болоод сургуульд ч сурч магадгүй, морь ч уяж магадгүй. Манайд уг нь 12-р анги төгсдөг. Би 9-р ангиа төгсөөд коллежид ч явж магадгүй, сургуульд ч сурж магадгүй.
-Шилдэг унаач хичээлдээ хэр вэ?
-Гайгүй ээ, дээд тал нь наян хэдтэй гараад байдаг ш дээ. Дунд зэргийн л сурдаг ш дээ. Би математиктаа илүү сайн. Бас орос хэл гайгүй. Англиасаа Орос хэл нь амархан, Монгол хэлтэй үсэг нь ижилхэн болохоор.
-Танай ангид хурдан морь унадаг хүүхэд олон байна уу?
-Тав, зургаан хүүхэд бий. Бумбаяр гэдэг хүүхэд овоо унадаг ш дээ.
-Сурлага, спортын өндөр амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.
-Та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа. Тэгнээ.

Б.Долзодмаа