Аймгийн Алдарт уяач Д.Вандан: Аймгийн 40 жилийн ойгоор онцгой сайн наадсан

Завхан аймгийн Яруу сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Д.Вандан гуайн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Вандан гуай хувьд хэдий үеэс морь мал уях болсон бэ?
-Би хэтээсээ моринд их дуртай хүн. Багадаа морь унадаг байгаад овоо болоод морь уясан. Намайг 11-12 настай байхад аав маань хурдан хээр соёолон хээр авч өгөөд нөгөөдөхийг нь уяхгүй юу. Тэр нь дааганаасаа хойш урдаа юм оруулаагүй адуу. Надад ирэхээсээ өмнө Улаагчин суманд тавиад хол түрүүлж, хөлс нь хатаж байхад арын адуунууд нь ирж байсан гэдэг. Тэгээд би ааваасаа “авч өгөөч” гэж гуйсаар арваад хоногийн дараа өөрийн болгож байсан юм. Хойтон жил нь би өөрөө уяж өөрөө унаад найм дээр ирж байсан. Манай аав ч явуулчих л гэдэг хүн байсан. Би ганцаараа гарч тасраад үзүүр дээрээ суун наймалж байсан юм.
-Тухайн үед хурдан адуу ямар ханштай байв. Хээр соёолонгоо хэдээр авч байсан бэ?
-1500 төгрөгөөр. Дэлдэн Сандуйжав гэдгийн адуу л даа. Одоо тоог нь санахгүй байна. Ямар ч байсан их олон түрүүлж, айрагдсан адуу. Тэгээд 20 хүрч зодог тайлсан даа. Зодог тайлна гэдэг нь улсын баярт сүүлийн удаа уралдуулахыг хэлж байгаа юм. Тэр үед Эрдэнэхайрханы бас нэг хүн хурдан морио зодог тайлуулна гээд Хар нуурын эхэн дээр хоёр хөгшин морио барьчихаад, цаанаас түрүүчийн таван морь ирэнгүүт нийлүүлээд тавьчихаарай гэхгүй юу. Тэгээд нийлүүлсэн миний хээр морь ганцаараа ирсэн. Сайн адуу гэдэг аргагүй яс сайтай байдаг юм билээ. Лав 25-26 хүрсэн шүү.
-Хурдан хээрийнхээ дараа ямар адуугаар наадсан бэ?
-Манай аавын хурдан халиунууд байна. Бүгд нэг гүүний унаганууд. Би аймгийн 40 жилийн ойгоор очоод хээрийгээ долоогоор давхиулж, хулгар халиунаа түрүүлгэсэн. Уг нь хээрийгээ түрүүлнэ л гэж бодож байтал 360 гаруй адуунаас наймд давхисан. Нэг халиун даага гурвалж, 3-4 адуу таваар давхиж байлаа. Тэр үед манай дүү морь унадаг. Их сайн ч унана. Тэгсэн сайн үрээ морьдтой хоёр хүн ирээд “би унуулна, би унуулна” гэж дүүг булаацалдаад. Аав харж байснаа өөрийнхөө халиун үрээний эмээлийг хуулаад тавьчих гэсэн. 40 жилээр авч явсан адуунуудаас түүнээс бусад нь айрагдсан даа. Гэхдээ эмээлийг нь авсан халиун үрээ Эрдэнэхайрханд таваар давхисаан.
-40 жилийн ойгоор үнэхээр сайхан нааджээ?
-Тэгсээн. Дараа нь одоогоос арав гаруй жилийн өмнө очиж аймгийн наадамд нэг даага айрагдуулж байлаа.
Нутаг усандаа Хулгар гэж алдаршсан сайхан уяач байлаа. Би ер нь тэр хүнийг л дагаж морь уях дөр суусан юм шүү. Би нойр ихтэй л дээ. Нэг унтахаараа таг унтчихна. Тэгэхэд тэр хүн л сэрээж адуу малдаа яв гэнэ шүү дээ. Бидний үед үүрээр мордоод одтой шахуу морио бариад уячихдаг. Тэгээд өдрийн хоёр үсэргэдэг байлаа. Одооны уяа тэс өөр болж дээ.
-Уяачийн хийморь өсч, өм нээгдсэн он жилүүд байдаг. Таны хувьд тэр нь хэзээ вэ?
-Нэг уяаны морьд нэг давхихаараа бүгдээрээ давхидаг. Би учрыг нь мэдэхгүй байна, түүнээс биш миний морьд аймагт тавьснаас хойш аман хүзүүдэхгүй байна гэж байгаагүй. Бодвол чиний хэлснээр өм нээгдсэн юм байлгүй дээ.
-Тэлмэнд Идэрийн голын унага, Алдархаанд Шарваа хээр, Шилүүстэй рүү Шаварт хөөврийн унага гэж ярих юм билээ. Яруу суманд ямар адуу яригддаг вэ?
-Яруу суманд Бугатын голын унага, Усан зүйлийн унага, Хаг нуурын унага гэж яригдана. Одоо ч нутгийн адуугаа тоохоо байгаад зүүн талын адуу л гэдэг болж дээ. Уг нь хурдан адуу хаа чиг л байдаг. Гол нь таньж хурдлуулах нь чухал гэдэгсэн.

"Тод магнай" сэтгүүл №54