МУ-ын Алдарт уяач Г.Дэмчиг

Хоймор нутгаас төрсөн Алдартуудын нэг нь Хатгал сумын уугуул, МУ-ын Алдарт уяач Г.Дэмчиг агсан юм.  Хурдан морь уяна гэдэг заяа, засал хоёрын нэгдэл. Эзэн, морь хоёр ижлээ олох нь заяа, засал хоёрын нэгдлийг бүрэн хангахын эхлэл хэмээн үздэг энэ эрхэм уясан хүлгэдээ урамтай сайхан хурдлуулж, нутгийн наадмаа чимж явсан нэгэн. Уяачийнх баримтлал  болсон  заяа, заслынх нь тухайд асуухад: “Заяа гэдэг нь эр хүний сүлд хийморь, баяр баясгалан ирээдүйг бодож ихийг бүтээх чин сэтгэлийн тэмүүлэл бол засал гэдэг нь хурдан морины хүч тарга, хөлс авах, дасгалд сургах, өл хоолыг тохируулах гэх мэт уяачийн эрдэм ухааныг хэлнэ. Энэ хоёр цогцолж байж, сая түрүү айраг хүртэнэ” хэмээн хуучилсан удаатай. Алдартын эрэмбэнд заларсан ахмад уяач залуу үедээ:
1. Хөлс авалтыг өдөрт авч болохгүй.
2. Бага насны морьдоос хэт олон хөлс авч болохгүй.
3. Гантай жил усыг багадуулах ба идшийг хасч болохгүй.
4. Морины сүв бүгдийг шар тостой арвайн гурилаар арчин соргог бэлчээрт түр сэлгэж уях хэрэгтэй.
5. Уясан морьдоо яс, сүлд, даль, ганга үнэртнээр утан үе үе хөгжмийн дуу чимээ сонсгох нь морины уйдаа чилээг гаргадаг.
6. Хүүхдийн хувцсыг уламжлалын дагуу гоё үзэмжтэй хийх ба морины жолоо ташуурын сур ишийг урт богино болохоор тохируулах, аргамжаа долоон алд дээс байвал зохимжтой.
7. Уяачид, ямар ч наадамд хамгийн түрүүнд ирж буух, наадам тарахад хамгийн түрүүнд нүүх, морины өлзий гэж нандин зүйл бий шүү. Хөлсийг 11,  15, 17 цагт авбал үр дүнтэй. Зэл уяанд зүүнээс нь азарга, их нас гээд нас насаар нь дараалуулан уях ба морийг уйдаахгүйн тулд олон морь уясан газар гүү, байдас цуг уях нь чухал хэмээн сургасан удаатай. Тэрээр уях морьдоо онд оролт тарга хүчийг харгалзан азарга, их насыг 20-25, соёолон, хязааланг 15-20, шүдлэн, даагыг 10-15 хоног уяж сойн хурдлуулдаг байжээ.  Алдарт уяачийн амжилт, алдарт хурдан хүлгэдийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээлэл хүргэж чадаагүйдээ уншигчдаасаа хүлцэл өчье.
"Тод магнай" сэтгүүл №45