Аймгийн Алдарт уяач С.Нямсүрэн: Гоё хүрэнгийн маань төлүүд хаа ч очсон хурдалдаг

Завхан аймгийн Тэс сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач С.Нямсүрэн гуайн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хэдэн оны Алдарт уяач вэ?
-Оныг нь санадаггүй ээ, 2007 онд байхаа даа.
-Алдартын бага нас хэрхэн өнгөрсөн бэ. Санжаа гэдэг хүн морь мал уядаг байсан уу?
-Миний аав анхандаа морь уядаг байгаагүй ээ. Харин адуу сайхан малладаг хүн байсан. Өөрт адуу байхгүй болохоор Сандуй гэж баян айлын адууг 10 гаруй жил маллаж 800 гаруй адуутай болгосон юм гэнэ лээ. Сандуй гуай морь уядаг. Аав уяаны ажилд нь тусалдаг ч голдуу адууг нь өсгөх үржүүлэх тал дээр анхаардаг байсан гэдэг. Би 1936 онд төрсөн хүн. Намайг ухаан ороход манайх адуутай болчихсон. Аав маань морио уядаг байсан. Бүх насанд морь уяхад хааяа ганц нэг морь айрагдана, заримдаа орох ч үгүй. Гэхдээ л аав маань хурдан хүлгийн тоосонд хутгалдана гэдэг өөрөө хийморь гээд ихэд бэлгэшээдэг байсан.
-Өөрөө хэдий үеэс эхэлж морь уях болсон юм бэ?
-Нэгдэл тэжээлийн аж ахуйд 30 гаруй жил нягтлан бодох хийгээд 1995 онд тэтгэвэртээ гарснаас хойш ааваасаа асууж зөвлөн морь уяж эхэлсэн дээ. Намайг тэтгэвэрт гарахаас арай өмнөхөн нэгдэл тарах үед аав маань нэгдлийн шилмэл адуунаас Гоё хүрэн гэж сайн азаргыг гурван адууны үнээр авч азарга тавьж байлаа. Түүний хүчээр манай адуу овоо өсч, би Гоё хүрэнгийнхээ үр төлөөр л наадаж, аймгийн Алдарт уяач цолонд хүрсэн дээ. Аавын минь буян шүү дээ. Тэр сайхан хүлгийг таньж авна гэдэг.
-Гоё хүрэнгийн төлүүд ямар, ямар хурдан буянгуудаар наадав?
-Хамгийн сайн давхиснаас нь ярья. Сартай хүрэн соёолон морь Улиастайн 265 жилийн ойд түрүүлсэн. Тэр маань ойр хавийнхаа уралдаануудад тувт л түрүүлж айрагддаг адуу. Одоо бүр хөгширсөн. За бас, 2000 оны Тэсийн голын даншигт сартай хүрэн даага түрүүлж, хүрэн хязаалан аман хүзүүдэж байлаа. Сартай хүрэн даага нь хязаалан болтлоо давхиад чононд идүүлчихсэн юм. Харин хүрэн хязааланг нь аймгийн засаг даргын орлогч Нямдорж авч, нэг жил тойргийнхоо сумдаар 3-4 удаа түрүүлгэсэн гэсэн. Улсын Алдарт уяач Оросоод би сумандаа айрагдаж, түрүүлдэг байсан хүрэн морио өгсөн нь аймагт нэг түрүүлсэн байна лээ. Би өөрөө гадагшаа явж уралдаж чаддаггүй, сумандаа л нааддаг болохоос миний Гоё хүрэнгийн төлүүд сайн л даа. Хүрэн азарганы төлөөс хүнд өгөхөөр очоод их сайн давхилаа л гэж дуулддаг. Улсын Алдарт уяач Баасанжавт нэг шарга үрээ өгсөн нь Архангай аймгийн наадамд түрүүлээд, улсад очиж 12-оор давхиад, буцаж ирээд Алдархаан сумын сургуулийн ойд түрүүлсэн байна лээ.
-Сүүлийн үед уяаны арга барил эрс өөрчлөгдөж буй. Энэ талаар та ямар бодолтой явдаг вэ?
-Бидний үед байгалийн өвсөөр нь л уядаг байсан. Одоо бол тэжээлээр уядаг болж. Гэхдээ залуусын уях чадвар эрс сайжирч байгааг хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Тэгэхээс ч аргагүй юм. Яагаад гэхээр дээр үед улсын наадмаас өөр уралдаанүй байсан бол өдгөө жилээ даан уралдаж, хүн, мал хоёр аль аль нь байнгын бэлтгэлтэй байх болсон. Аливаа юм цаг үеэ дагаж өөрчлөгддөг юм чинь уяа засал арга байж уу даа.
-Засал гэснээс уяач хүн хурд ирлэхээс гадна морьдоо сайн засдаг байх хэрэгтэй гэдэг. Алдарт тэр тал дээр өөрийгөө ямар хэмжээнд үнэлдэг вэ?
 -Засалгүй яахав, унд хоолыг нь тааруулна, уяа сойлгыг нь тааруулна, эдэлгээ уналгааг нь тааруулна. Заавал уях болохоор л барьдаг юм биш. Намартаа хэдий үед барьж зөөлөн, зөөлөн унаж байхав. Хэдийд усан хөлсийг нь авахав гээд олон засал байна шүү. Манай хоёр хүү уядаг. Тэдэндээ зааж өөрийнхөө морь уяж хуримтлуулсан туршлагаасаа хуваалцаж, зааж сургаж байна.
-Хойчийн залуусаа бэлтгэх үйлсэд тань амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.
-Би ч бас их баярлалаа. Хөгшин намайг тоож ярилцсанд. Ингээд Монголынхоо бүх уяачдад хийморилог байж, сайхан наадацгаагаарай хэмээн хүсэн ерөөе.
"Тод магнай" сэтгүүл №54