Д.Нямсүрэн:Лхэгшигдоржийн хонгорыг “Хотгойдын хурд”-д айрагдуулж, аймгийн анхны машинтай морь болгож байлаа

Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Д. Нямсүрэнтэй хийсэн ярилулагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хурдан морины уяа сойлго тааруулах болсон үе хэзээ вэ?
-Би чинь малчин хүн. Хонь голдуу маллаж байгаад гуч нэлээн гарсан хойноо морь уях болсон. Тэр бол наяад оны дунд үе л дээ. Бие даан морь уяад 1985 онд сумын наадамд шүдлэн үрээгээ хурдлуулж анхны айргаа амсаж байлаа. Түүнээс хэдэн жилийн дараа буюу 2004 онд Мөрөнд ирж аймгийн наадамд соёолон үрээгээ гуравлуулчихаад сумандаа очоогүй. Аймгийн төв дээр морь уяж байна. Харин сүүлийн жилүүдэд моринд хорхойтой залуусын морийг уяж хурдлуулж байна даа.
-Таны дээдчүүл морь уяж байв уу?
-Миний аав морь уяж байгаагүй ээ. Өвөө маань Тува Монголын хооронд домог болсон Жүгдэр гөрөөч гэж явлаа. Харин ээжийн аав Дарамжав морь уядаг байсан. Би Агарын голын хүн л дээ. Өвөг дээдсээс өвлөн ирсэн унаган адуунууд маань нутагтаа дүү нарт байгаа. Дүү нараас зарим нэг адуугаа сайн давхиулаад сумын Алдарт уяач болсон хүмүүс бий. Манай хөвгүүдээс том нь морь сонирхдоггүй юм. Харин бага хүү маань нэлээд дөртэй. Одоо хотод ажиллаж байгаа. Миний уяаны ажлыг үргэлжлүүлэх хүн гэж боддог.
-Хэдэн оны аймгийн Алдарт уяач вэ? Одоо хичнээн айраг түрүүтэй болсон байна даа?
-2010 онд аймгийн Алдарт уяач цолыг авсан. Цагаан-Уул сум болон аймаг тойрсон сумдаас олон айраг, түрүү олныг л авлаа. Нарийн тоолж байгаагүй юм байна. Хорь, гучаад юм бол бий байхаа.
-Сүүлийн үед хүний морь л уяад байна уу? Ямар ямар амжилттай байна вэ?
-Тиймээ, хүний л морь уяж байна. Өөрийн адуу мал байхгүй шахуу, хурд ч тааруу болсон.  Харин хүний морь уяад айраг түрүү алдахгүй л байна. Хурандаа Лхагваа, малжуулахын Галаа, аймгийн МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Болдбаатар, мэргэжлийн хяналтын Лхагвасүрэн нарыг морийг уяж аймгийн наадмаас 6 түрүү, 11 айраг авсан. Галаа маань аймгийн Алдарт уяач болсон. 2007 онд аймгийн наадамд Лигшигдоржийн хонгор морийг түрүүлгэчихээд, Хотгойдын хурдад гуравлуулсан тэр жил сайхан дурсамж үлдээсэн байдаг юм. Би хоёр жил хэртэй Лигшигдоржийн морийг уясан юм. Хонгор морь манай аймгийн анхны машинтай морь юм шүү дээ. Харин одоо Цагаан-Уул сумынхаа Монгол улсын Алдарт уяач Чулуунбаатарын хүүгийн морийг энэ хавраас тэжээлээ. Энэ наадмаар уралдуулна даа.
-Эдгээр хүмүүс зүүн зүгийн адуу авчирч уяулах юм уу?
-Тийм ээ. Би өөрөө явж адуу авчирч өгч ч байлаа. Одоо бол газар газрын адууны уяа сойлгыг тааруулж байна. Нутаг нутгийн адуу хэлбэр хийц төдийгүй уяа нь ч өөр өөр байдаг юм. Жишээ нь зүүн талын адуу арьс, хөрс нимгэнтэй, уяа хөнгөнтэй. Голдуу зогсож байж, сэрүүн цагаар хөлс авахуулна. Нар үзэхдээ дургүй талдаа. Харин манай баруун талын адуу бол хөрс зузаантай. Гэхдээ зүүн талын адуу шиг нимгэрүүлвэл бас давхина. Ер нь манай Тэс талын адуу хурдтай л даа.
-Нутгаасаа гадагшаа гарч уралдаж байна уу?
-2008 оны намар УИХ-ы гишүүн асан Сайхансамбуу Завханы Яруугийн голд нэг том надам хийсэн. Тэнд  Лигшигдоржийн хонгор морь, азарга хоёртой яваад, азаргыг нь 21-ээр давхиулсан. Харамсалтай  нь шөнө нь хонгор морио алдаад, наадамд морио тавьж чадалгүй буцаж байлаа. Сүүлд 2010 оны даншиг болдог жил миний уясан морьд аймгийнхаа наадамд их сайн давхиж байсан атлаа "Хотгойдын хурд"-д амжилт гаргаж чадаагүй.
-Ярилцсан танд баярлалаа. Уясан болгон тань айраг түрүүнд хурдалж байг.
"Тод магнай" сэтгүүл №45