Аймгийн Алдарт уяач Д.Бямбасүрэн: Орхон аймгийн наадмаас дөрвөн түрүү, 15 айраг авсан
А.Тэлмэн
2016 оны 6-р сарын 21 -нд
Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Д.Бямбасүрэнгийн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Таны аав Дашбалжир Орхон аймгаас төрсөн анхны улсын Алдарт уяач цолтон байсан гэлээ. Аавынхаа талаарх дурсамжаас хуваалцаач?
- Миний аав Дашбалжир 1933 онд Булган аймгийн Тэшиг суманд төрсөн. Бага насаа хөдөө мал дээр өнгөрөөгөөд, нягтлангийн курс төгсч нягтлан мэргэжилтэй болсон байдаг юм. Морь уяхын тухайд Эрдэнэт хот үүсгэн байгуулагдсан 1976 оноос эхлэн морь уяж 1996 онд Монгол Улсын Алдарт цолыг хүртсэн. Одоогоос 20 жилийн өмнө анх аймагт МСУХ үүсгэн байгуулагдаж Пунцагбалжир агсан, сая АНУ-д морь түрүүлгэдэг МУ-ын Алдарт уяач Энэбишийн Ганбат хоёр ирэхэд аав маань өөрийн адуунаас морь бэлэглэж байсан юм. Миний санахын Эрдэнэтийн наадамд даага, шүдлэндээ түрүүлсэн хүрэн үрээгээ Пунцагбалжир агсанд бэлэглэсэн. Харин Алдартад ямар адуу бэлэглэснийг санахгүй байна.
-Аавын тань нэрийг гарган хурдалж байсан хүлгүүдээс танилцуулаач?
-Аавын уяж байсан морьдоос хамгийн өндөр амжилт гаргасан нь тухайн үедээ 6000-ын саарал гэж нэрлэгдсэн саарал морь нь байсан. Тэр морийг 1979 онд авч, 1980-1982 он хүртэл гурван жил дараалан Эрдэнэтийнхээ наадамд түрүүлгэсэн байдаг юм.
- 1979 оны 6000 төгрөг гэдэг их мөнгө шүү. Аавд тань ирэхээс өмнө яаж давхиж байсан юм бэ?
- Уралдаж л байсан байлгүй дээ. Би сайн мэдэхгүй юм. Ямар ч байсан Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын адуу гэдэг. Аймагтаа гурван жил дараалан түрүүлчихээд 1983 онд айргийн дөрвөөр, 1984 онд айргийн таваар, 1985 онд айргийн гурваар давхисан. Эрдэнэтийн анхны аварга морьдын нэг л дээ. Саарал морины дараа аав өөрийн унаган морьдоор уралдах болж хүрэн халзан морьд нь их сайн давхисан. Хамгийн гол нь тэдгээр нь цөм нэг гүүний унаганууд байсан юм. Дөрвөн эр халзан унага гарч дөрвүүлээ сайн давхисны нэг нь МУ-ын Алдарт уяач Пүрэвжалын Хулгар хүрэн халзан морь. Аавын том, бага хүрэн халзангууд байна. Том хүрэн халзан нь 1996 онд улсад ирж уралдсан.
-Энэ тухай Баясгалан дарга ярьж байсан юм байна?
-ГОК-оос зохион байгуулан морьдыг нь вагонаар ачиж авч явсан юм. Тэгсэн тэр жилийн наадам будилаад хүрэн халзан морь дутуу эргэсэн хэсэгт нь түрүүлээд хасагдсан. Орон нутагтаа бол олон жил түрүүлж айрагдсан адуу.
-Хэд түрүүлж, хэд айрагдсан байхав?
-Шүдлэн цагаасаа эхлэн уягдаж тэр жилээ аймгийн наадамд таваар давхиад, хязааландаа Бугатын “Партизан” нэгдлийн 50 жилийн ойд түрүүлсэн. Тэрний дараа жил соёолон морь Эрдэнэтийнхээ наадамд аман хүзүүдээд, хоёр жил дараалан түрүүлж, дахиад аман хүзүүдсэн. Ер нь уралдсан болгондоо түрүүлж, айрагддаг байсан. Би заримыг нь санахгүй байж магад. Миний санаж байгаагаар 1997 онд л ороогүй. Хамгийн сүүлд 1998 онд айрагдаж байсан адуу шүү дээ. Тэр жил аав маань бурхан болж, би залган уях болсон юм.
- Та 1998 оноос бие даан морь уях болж. Анхны айраг, түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байсан бэ?
- Аавынхаа бий болгосон унаган адуугаар одоо хүртэл сайхан наадаж явна. Анх 1998 онд Эрдэнэтийн наадамд соёолон халтар морио түрүүлгэж, Том халзангаа гурваар, Бага халзангаа дөрвөөр давхиулж, бас нэг хүрэн азарга айрагдуулан амжилтын гараагаа эхэлж байсан.
-Нэг түрүү, гурван айраг гэдэг том амжилт тэр тусмаа дээд нас гэдэг залуу уяачид тэр болгон заяахгүй шүү?
-Тэгэлгүй яахав. Гол нь аав минь сайн адуу цуглуулсаны ач шүү дээ. Түүний дараа жил 1999 онд Бага халзангаа аймагт гурваар давхиулаад 2000 онд халтар морио аман хүзүүдүүлж, Бага халзангаа дөрвөөр давхиулж байлаа. 2001 онд болохоор Бага халзангаа, 2002 онд халтар морио тус тус таваар давхиулсан. Түүний дараа халтар морь 2004 онд аман хүзүүдээд, 2005 онд түрүүлсэн.
-Аав хүү хоёр их морьдоор Эрдэнэтийн наадамд нэг үе ноёлж байжээ?
-/инээв/Бага халзан, халтар морь хоёр маань Эрдэнэтийн наадамд олон түрүүлж, айрагдсаан. Миний санахын халтар морь нь хоёр түрүүлж, дөрөв, тав айрагдсан. Харин Бага халзан нь дөрөв, тав айрагдсан байх. Мөн манай өөрийн унаган хүрэн соёолон 2004 онд гурваар давхиж, 2007 онд хонгор хязаалан түрүүлж, хонгор шүдлэн гурваар давхиж байсан. 2010 онд болохоор бага хонгор морь таваар давхиж байлаа. 2011 онд Булган аймгийн Тэшиг сумын 70 жилийн ойд очин хоёр морь түрүү, аман хүзүүнд хурдлуулсан. Мөн Ингэтийн 50 жилийн ойд бага хонгор морио айргийн таваар давхиулсан. Үндсэндээ Орхон аймгийн наадмаас дөрвөн түрүү, 15 айраг авсан байдаг юм.
- Дашбалжир гуайн хүүхдүүдээс хэд нь морь уяхав?
- Ганц хүүтэй. Тэр нь би. Харин одоо миний хүү Даваабаяр морь уяж байна. Сүүлийн үед хүү маань л морьдын уяа сойлгыг тааруулж байгаа. Бага хонгор морийг хүү уяж Эрдэнэтийн наадамд таваар, Тэшигийн 80 жилийн ойд гурваар, Ингэтийн 50 жилд аман хүзүүнд тус тус хурдлуулсан. Энэ зун Булган аймгийн Орхон сумын наадамд түрүүлгэлээ. Улаантолгой, Жаргалант сумдын наадамд ч түрүүлгэсэн.
-Гурван үеийн уяачид аргагүй сайхан наадаж байгаа юм байнаа?
-Хүү маань хараахан цол хэргэмд хүрээгүй байгаа. Өвөөгөөсөө бишгүй зүйл сураа байлгүй гэж боддог юм.
-Та хамгийн холдоо хаана очиж наадаж байсан бэ?
- 1998 онд аавыгаа амьд сэрүүн ахуйд анхны “Их хурд”-д очиж байлаа. Түүний дараа 2001 онд хоёр дахь “Их хурд”-д Бага халзан, халтар морь хоёртойгоо очиж 64, 65-аар давхиулсан. Мөн 1999 онд болсон Эрдэнэтийн даншигт хоёр морио найм, есөөр хурдлуулж байлаа.
- Удам дамжсан уяачийн уухайд түрлэг нэмж яваа танай гэр бүлийнхнийг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
- Та бүхэнд ч мөн баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Орхон аймгийн тусгай дугаар
-Таны аав Дашбалжир Орхон аймгаас төрсөн анхны улсын Алдарт уяач цолтон байсан гэлээ. Аавынхаа талаарх дурсамжаас хуваалцаач?
- Миний аав Дашбалжир 1933 онд Булган аймгийн Тэшиг суманд төрсөн. Бага насаа хөдөө мал дээр өнгөрөөгөөд, нягтлангийн курс төгсч нягтлан мэргэжилтэй болсон байдаг юм. Морь уяхын тухайд Эрдэнэт хот үүсгэн байгуулагдсан 1976 оноос эхлэн морь уяж 1996 онд Монгол Улсын Алдарт цолыг хүртсэн. Одоогоос 20 жилийн өмнө анх аймагт МСУХ үүсгэн байгуулагдаж Пунцагбалжир агсан, сая АНУ-д морь түрүүлгэдэг МУ-ын Алдарт уяач Энэбишийн Ганбат хоёр ирэхэд аав маань өөрийн адуунаас морь бэлэглэж байсан юм. Миний санахын Эрдэнэтийн наадамд даага, шүдлэндээ түрүүлсэн хүрэн үрээгээ Пунцагбалжир агсанд бэлэглэсэн. Харин Алдартад ямар адуу бэлэглэснийг санахгүй байна.
-Аавын тань нэрийг гарган хурдалж байсан хүлгүүдээс танилцуулаач?
-Аавын уяж байсан морьдоос хамгийн өндөр амжилт гаргасан нь тухайн үедээ 6000-ын саарал гэж нэрлэгдсэн саарал морь нь байсан. Тэр морийг 1979 онд авч, 1980-1982 он хүртэл гурван жил дараалан Эрдэнэтийнхээ наадамд түрүүлгэсэн байдаг юм.
- 1979 оны 6000 төгрөг гэдэг их мөнгө шүү. Аавд тань ирэхээс өмнө яаж давхиж байсан юм бэ?
- Уралдаж л байсан байлгүй дээ. Би сайн мэдэхгүй юм. Ямар ч байсан Төв аймгийн Эрдэнэсант сумын адуу гэдэг. Аймагтаа гурван жил дараалан түрүүлчихээд 1983 онд айргийн дөрвөөр, 1984 онд айргийн таваар, 1985 онд айргийн гурваар давхисан. Эрдэнэтийн анхны аварга морьдын нэг л дээ. Саарал морины дараа аав өөрийн унаган морьдоор уралдах болж хүрэн халзан морьд нь их сайн давхисан. Хамгийн гол нь тэдгээр нь цөм нэг гүүний унаганууд байсан юм. Дөрвөн эр халзан унага гарч дөрвүүлээ сайн давхисны нэг нь МУ-ын Алдарт уяач Пүрэвжалын Хулгар хүрэн халзан морь. Аавын том, бага хүрэн халзангууд байна. Том хүрэн халзан нь 1996 онд улсад ирж уралдсан.
-Энэ тухай Баясгалан дарга ярьж байсан юм байна?
-ГОК-оос зохион байгуулан морьдыг нь вагонаар ачиж авч явсан юм. Тэгсэн тэр жилийн наадам будилаад хүрэн халзан морь дутуу эргэсэн хэсэгт нь түрүүлээд хасагдсан. Орон нутагтаа бол олон жил түрүүлж айрагдсан адуу.
-Хэд түрүүлж, хэд айрагдсан байхав?
-Шүдлэн цагаасаа эхлэн уягдаж тэр жилээ аймгийн наадамд таваар давхиад, хязааландаа Бугатын “Партизан” нэгдлийн 50 жилийн ойд түрүүлсэн. Тэрний дараа жил соёолон морь Эрдэнэтийнхээ наадамд аман хүзүүдээд, хоёр жил дараалан түрүүлж, дахиад аман хүзүүдсэн. Ер нь уралдсан болгондоо түрүүлж, айрагддаг байсан. Би заримыг нь санахгүй байж магад. Миний санаж байгаагаар 1997 онд л ороогүй. Хамгийн сүүлд 1998 онд айрагдаж байсан адуу шүү дээ. Тэр жил аав маань бурхан болж, би залган уях болсон юм.
- Та 1998 оноос бие даан морь уях болж. Анхны айраг, түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байсан бэ?
- Аавынхаа бий болгосон унаган адуугаар одоо хүртэл сайхан наадаж явна. Анх 1998 онд Эрдэнэтийн наадамд соёолон халтар морио түрүүлгэж, Том халзангаа гурваар, Бага халзангаа дөрвөөр давхиулж, бас нэг хүрэн азарга айрагдуулан амжилтын гараагаа эхэлж байсан.
-Нэг түрүү, гурван айраг гэдэг том амжилт тэр тусмаа дээд нас гэдэг залуу уяачид тэр болгон заяахгүй шүү?
-Тэгэлгүй яахав. Гол нь аав минь сайн адуу цуглуулсаны ач шүү дээ. Түүний дараа жил 1999 онд Бага халзангаа аймагт гурваар давхиулаад 2000 онд халтар морио аман хүзүүдүүлж, Бага халзангаа дөрвөөр давхиулж байлаа. 2001 онд болохоор Бага халзангаа, 2002 онд халтар морио тус тус таваар давхиулсан. Түүний дараа халтар морь 2004 онд аман хүзүүдээд, 2005 онд түрүүлсэн.
-Аав хүү хоёр их морьдоор Эрдэнэтийн наадамд нэг үе ноёлж байжээ?
-/инээв/Бага халзан, халтар морь хоёр маань Эрдэнэтийн наадамд олон түрүүлж, айрагдсаан. Миний санахын халтар морь нь хоёр түрүүлж, дөрөв, тав айрагдсан. Харин Бага халзан нь дөрөв, тав айрагдсан байх. Мөн манай өөрийн унаган хүрэн соёолон 2004 онд гурваар давхиж, 2007 онд хонгор хязаалан түрүүлж, хонгор шүдлэн гурваар давхиж байсан. 2010 онд болохоор бага хонгор морь таваар давхиж байлаа. 2011 онд Булган аймгийн Тэшиг сумын 70 жилийн ойд очин хоёр морь түрүү, аман хүзүүнд хурдлуулсан. Мөн Ингэтийн 50 жилийн ойд бага хонгор морио айргийн таваар давхиулсан. Үндсэндээ Орхон аймгийн наадмаас дөрвөн түрүү, 15 айраг авсан байдаг юм.
- Дашбалжир гуайн хүүхдүүдээс хэд нь морь уяхав?
- Ганц хүүтэй. Тэр нь би. Харин одоо миний хүү Даваабаяр морь уяж байна. Сүүлийн үед хүү маань л морьдын уяа сойлгыг тааруулж байгаа. Бага хонгор морийг хүү уяж Эрдэнэтийн наадамд таваар, Тэшигийн 80 жилийн ойд гурваар, Ингэтийн 50 жилд аман хүзүүнд тус тус хурдлуулсан. Энэ зун Булган аймгийн Орхон сумын наадамд түрүүлгэлээ. Улаантолгой, Жаргалант сумдын наадамд ч түрүүлгэсэн.
-Гурван үеийн уяачид аргагүй сайхан наадаж байгаа юм байнаа?
-Хүү маань хараахан цол хэргэмд хүрээгүй байгаа. Өвөөгөөсөө бишгүй зүйл сураа байлгүй гэж боддог юм.
-Та хамгийн холдоо хаана очиж наадаж байсан бэ?
- 1998 онд аавыгаа амьд сэрүүн ахуйд анхны “Их хурд”-д очиж байлаа. Түүний дараа 2001 онд хоёр дахь “Их хурд”-д Бага халзан, халтар морь хоёртойгоо очиж 64, 65-аар давхиулсан. Мөн 1999 онд болсон Эрдэнэтийн даншигт хоёр морио найм, есөөр хурдлуулж байлаа.
- Удам дамжсан уяачийн уухайд түрлэг нэмж яваа танай гэр бүлийнхнийг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай. Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
- Та бүхэнд ч мөн баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Орхон аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Өчигдөр, 17:46 минут Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- Лхагва, 11:21 минут МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
- 2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна