Сумын Алдарт уяач Н.Ганболд: Надаас сайн уяач таарсан бол бор азаргыг олон айрагдуулах байсан


-Хэнтий аймгийн МСУХ 2013 онд удирдлага зохион байгуулалтын шинэчлэл хийсэн. Таны хувьд хэзээнээс тэргүүлэгчээр ажиллаж байгаа вэ?
-Би аймгийн уяачдын холбооны тэргүүлэгчээр 13 дахь жилдээ ажиллаж байна. Хүүхэд байхын морь маланд дуртай сэтгэл маань ийнхүү тэргүүлэгчээр ажиллах шалтгаан болсон байх.
-Уулзсан уяачдын маань ихэнх нь удам дамжсан эрхмүүд байна. Таны хувьд..?
-Миний өвөг эцэг Дорноговь аймгийн Иххэт сумын харьяат Адилбиш гэж хүн 1934 оны улсын наадамд хээр соёолон аман хүзүүнд хурдлуулж байсан. Миний аав мөн адуу маланд эрэмгий хүн байсан гэнэ лээ. Нутгийн хуучны улс “танай аав шиг эмнэг адуун дээр тогтдог хүн үзээгүй” гээд ярьдаг байсан юм. Нутгийнхны ярих нь залуудаа морь сайхан уургалдаг, толгойг гайхалтай олдог хүн байсан гэнэ лээ. Эмнэг адуун дээр мундаг тогтдог иртэй чадалтай хүн байсан гэдэг. Миний аав чинь 1945 оны чөлөөлөх дайнд оролцож явсан хүн. Дайны дараа нэгдэл байгуулагдахад жолооч болоод төвд суурьшсан юм.
-Анх морь уяхдаа хэнээс заавар зөвлөгөө авдаг байв?
-Хамгийн анх 1973 онд сумынхаа наадамд соёолон түрүүлгэж уяачийн гараагаа эхэлсэн. Тэгэхэд надад Өвгөн ноён Пүрэвжавын морийг унаж байсан гэдгэр Ёндон гэдэг хүн их тусалж байсан юм. “За өнөөдөр миний хүү мориндоо ийм ажил хий, маргааш ингэ, нөгөөдөр хөлс ав” гэх мэтчилэн зөвлөнө. Тэр үед Ёндон гуай 80-аад насны, жижигхэн буурал байж билээ.Саяхан даа, 2000-аад оны үед бурхан болсон. Мундаг буурал байсан шүү.
-Моринд дуртай, хичээл зүтгэлтэй хүү байна хэмээн туслахаар шийджээ дээ?
-Хөдөө манай өвөө, эмээгийнхтэй ойр саахалт зусдаг байсан юм. Тэгээд л надад их сайн байсан байх. Би чинь өвөө, эмээгийн хайртай хүү нь байлаа шүү дээ. Моринд үнэн хорхойтой. Ямар сайндаа хээр морио уяж байтал хоёр хоног бороо ороод Ёндон гуай, “Хүү минь бороо орвол морио нэмнэнэ шүү, норгож болохгүй” гэхээр нь шөнө нэмнээгээ үүрээд морио эрсээр байж олоод нэмнэж байлаа. Бас нэг удаа хүүхэд юм болохоор морио сунгах гэж яваад хярс алчихаад ирж байсан удаатай.
-Анд сонирхолтой юу?
-Өөрөө морь унаад уяж байгаа морио хөтөлчихсөн. Тэгээд морио хөтөлж давхисаар байгаад хярс агначихсан. Ирээд сүрхий амьтан “ан хийлээ” гэж эмээдээ хэлтэл “морь уяж байгаа хүн амьтан алдаг юм уу” гээд загнуулж байлаа. /инээв/ Уяж байсан морио ядаж нэг газар орхичихоод хөөхөө мэдэхгүй хөтлөөд давхичихсан чинь усан хулгана болтлоо хөлөрчихсөн байж билээ. Би чинь дунд сургуульд байхдаа анх морь уясан хүн шүү дээ. Эмээ маань “хээр соёолонгоо уя” гэж зөвлөөд тэр дагуу нь уяж байсан юм.
-Эмээ нь морь мал гадарлах уу?
-Удам угшлыг нь мэддэг болоод тэгж зөвлөсөн байх л даа. Өвөөгийн адууны хурдны угшилтай үрээ гэж байсан. Манай өвөг эцэг 1940-өөд оны үед нас барчихсан юм гэнэ лээ. Тэгээд эмээ маань Галшарын “Өндөр” Ням-Очир гэдэг хүнтэй сууж байсан. Ням-Очир өвөө бас адуу сайтай. Хоёр өвөөгийн адуунууд сүлэлдээд олон сайхан хээр адуутай болсон.
-Дээдсийн адуугаар нааддаг юм байна. Анхны айраг түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байв?
-Нэг үе сургууль соёл гэж яваад мориноос хэсэг завсарласан. Тэгээд 1997-98 оноос дахин морь сонирхон уяж эхэлсэн дээ. Сүхбаатарын Чилаалхагваагийн адууны бор азаргаа шүдлэн үрээ авч олон жил аймагтаа уралдуулсан. Гэхдээ ганц ч айрагдуулж чадаагүй. Дандаа арвын дотор давхиулсан. Би муу уяж байснаас адуу муу гэсэн үг биш л дээ. Ямар ч сунгаанд ганцаараа гараад л тасарчихдаг. Аймаг, суманд түрүүлж, айрагдаж байсан адуунуудыг цөмийг нь дийлнэ. Тэгсэн хэр нь яг наадамд очихоороо ард нь орчихдог байсан. Хоол унд нь таардаггүй байсан юм уу, мэдэхгүй. Их хурдад аман хүзүүдсэн Энхсүх Алдартын хонгор халзан азаргатай соёолондоо уралдаж, аймгийн наадамд хоёулхнаа тасраад алга болчихсон. Би уг нь дагаж явсан. Тухайн үедээ татаад үлдээчихээ мэдэхгүй, дийлчих юм шиг бодож явуулсаар байгаад мундаг азарганд үрүүлж зургаагаар давхиулж байсан. Надаас сайн уяач таарсан бол бор азаргыг олон айрагдуулах байсан байхаа.
-Үр төлүүд нь хэр хурдалж байна?
-Ганц нэг гайгүй юм гарч л байна. Жижиг наадмуудад айрагдаад л байдаг юм. Би аймагтаа л нааддаг. Одоо морин уралдаанд мэргэшээд урьдынх шиг тоосыг нь өргөнө гэсэн зорилгоор явах аргагүй болсон. Гарч уралдах бол найдвартай адуутай байх хэрэгтэй.Сум, аймагт айрагдчихсан миний нэг цоохор морь бий. Энэ жил есөн настай. Гайгүй байвал гарч уралдъя гэж бодож байсан ч хөл нь жаахан эвгүйтээд больсон.
-Энд тэндээс адуу мал авч байна уу?
-Авнаа. Голдуу охин адуу авсан.Харин Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын аймгийн Алдарт уяач Батбаяр, Ганбаяр гэж хүмүүсээс азарга авсан. Сэлэнгээс Манлай уяач Долгорын Ганбаатар агсны адуунаас авсан.
-Хэдэн онд сумын Алдарт уяач цол хүртсэн бэ?
-Зургаан жилийн өмнө буюу 2009 онд. Аймаг, сумын болон бусад наадмын 30-аад айраг, түрүүтэй. Манай нутгийн Очирболд гэдэг хүний адууны хээр морь Өвгөн ноёнд айрагдаж байсан.Уг нь амжилтаараа аймгийн Алдартын болзолд хүрчихээд байгаа.
-Сүүлийн үед хүүхдүүдийнхээ нэр дээр мордуулаад байгаа гэсэн. Тэднийгээ алдар цолд хүргэх бодолтой байна уу?
-Тиймээ. Гэхдээ өөрөө гардаж уяна. Манай мал Галшар суманд манай хамаатныд байдаг юм. Бага хүү Чинболор маань хааяа очиж тусална л даа. “Хайрын орчлон”-г Энхмэндтэй дуулдаг Чинболор шүү дээ. Нэр дээр нь аймагт нэлээн хэдэн айраг авсан. Том хүү маань яг ид ажлынх нь үе болохоор очдоггүй юм.Замын инженер.
-Төр захиргааны байгууллагад олон жил ажиллажээ дээ?
-Тиймээ, дандаа төрийн захиргааны байгууллагад ажилласан. 1996 онд барилгын 70 жилийн ойгоор тэргүүний барилгачин цол тэмдгээр шагнуулж, 2003 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар энгэрээ мялаасан. 2010 онд МҮОХ-ны дээд шагнал “Олимпийн алдар”, 2012 онд Алтан гадас одонгоор тус тус шагнагдаж байлаа. 2000 оноос хойш гурван жил Хэрлэн сумын Засаг дарга, хотын захирагчаар ажилласан. Тэр хугацаандаа Өндөрхаан хотын захирагчийн нэрэмжит аймгийн өсвөрийн аварга шалгаруулах жүдо бөхийн тэмцээнийг анх санаачлан зохион байгуулсан. Түүнээс хойш тасралтгүй хийгдэж байгаад нэг үе тасрах аястай болоход нь хувиараа ивээн тэтгэдэг байсан.
-Адуунд сэтгэлтэй ажил хэрэгч эрхэмтэй уулзах сайхан таатай байлаа. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар



0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Лхагва, 12:46 минут Тайлбарлагч М.Оюунбаатар: Бусдын чин сэтгэлийн хүн…
-
Лхагва, 12:12 минут Монгол орныг даасан Очирваань бурхан
-
Даваа, 11:33 минут Мана-4, Норов-7, Сороол-4, Сороол-7 зэрэг эмийг ур…
-
Даваа, 11:01 минут Сумын Алдарт уяач Ц.Батбилэг: Улсын бүсэд гурав ай…
-
Даваа, 10:46 минут Тод манлай уяач Цэрэнгийн Хэнмэдэх: Би морьдоо ни…
-
Даваа, 10:26 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-33: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЖАМБАЛС…
-
Даваа, 10:18 минут Тод Манлай уяач А.Батсүхийн хурдан хонгор азар…
-
4-р сарын 07 -нд Д.Сайнсайхан: Ханш нээснээс хойш онцгой үеүдэд гол…
-
4-р сарын 07 -нд Тод манлай уяач Д.Ганбаатар: Моринд хорхойсох “вир…
-
4-р сарын 07 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-32: ХААУ-НЫ ДОКТОР Д.ЗОРИГТБАА…
-
4-р сарын 05 -нд Сумын Алдарт уяач Д.БАТ-ЭРДЭНЭ: Их монгол улс байг…
-
4-р сарын 05 -нд Жанчивын хул хэмээх цуут хүлгийн түүх оршвой
-
4-р сарын 05 -нд Тод манлай уяач Цэвээнжавын Дуламсүрэн: Уяаны ойр …
-
4-р сарын 01 -нд Аймгийн Алдарт уяач И.Амарсанаа: Худ маань “уруу т…
-
4-р сарын 01 -нд Шүдлэн буюу хоёр настай адууны шүд
-
4-р сарын 01 -нд Тод манлай уяач Эрдэнэбатын Эрдэнэчулуун: Хурдан а…
-
3-р сарын 29 -нд Д.Сайнсайхан: Даллагын уут нь тухайн айл өрхийн бу…
-
3-р сарын 29 -нд Даага буюу нэг настай адууны шүд
-
3-р сарын 29 -нд Аймгийн Алдарт уяач И.Боргил: Долоотой адууг өнжөө…
-
3-р сарын 29 -нд Тод манлай уяач Цэдэндоржийн Аюуш: Адууг өөртөө с…
-
3-р сарын 29 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-31: МОНГОЛ УЛСЫН МАНЛАЙ УЯАЧ Ц.…
-
3-р сарын 25 -нд Сумын Алдарт уяач С.Намжилсүрэн: Урд зүгт уралдаха…
-
3-р сарын 25 -нд Адууг шүдлэх аргачлал
-
3-р сарын 25 -нд Монгол Улсын Хөдөлмөрийн Баатар Р.Раш: 1929 онд өв…
-
3-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Цэдэнжав: Нагацынхаа бэлэглэ…
-
3-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Эрдэнэбат: Өөрийн гараар хи…
-
3-р сарын 22 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-30: МОРИОР АЯЛАГЧ М.БАТЧУЛУУН
-
3-р сарын 22 -нд Тод манлай уяач Г.Сандуйжав:Тогоруу угшлын азарган…
-
3-р сарын 22 -нд Адууны шүдний зохион байгуулалт бүтэц
-
2021 оны 3-р сарын 15 -нд Сумын Алдарт уяач Д.ЮҮРЭНДОНДОГ: Улаан азаргаа түр…
-
2021 оны 3-р сарын 15 -нд Адууны нас, нэршил
-
2021 оны 3-р сарын 15 -нд Цэгээн адуугаар цэнгүүлэгч Дэлэгийн Владимир
-
2021 оны 3-р сарын 13 -нд Хүлгийг биеийн хэлэмжээр шинжихүй
-
2021 оны 3-р сарын 13 -нд Тод манлай уяач Д.Онон: Цэгээ олж хатгавал хутганы…
-
2021 оны 3-р сарын 11 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-29: МАНЛАЙ УЯАЧ Ц.ЦЭНД-АЮУШ
-
2021 оны 3-р сарын 11 -нд Хурдан хүлгийг тэргүүнээр шинжихүй:
-
2021 оны 3-р сарын 11 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Ухнай: Эсгийгээр сольсон гүү…
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Тод манлай уяач Д.Даваахүү: Сайн адууг хүний зэрэг…
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Морь засах, түрүүлэх морины бэлгэдэл шинж, сайн эр…
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Сумын Алдарт уяач Н.Баттулга: Уяаны өв соёлыг бид …
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Малын их эмч А.Ерханат: Адууныхаа туурайг тахлах а…
-
2021 оны 3-р сарын 03 -нд Монгол улсын Алдарт уяач Д.Ганхуяг: Унаган хүлгүүд…
-
2021 оны 3-р сарын 03 -нд АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ ЦОЛНЫ БОЛЗОЛ ХАНГАСАН 11 УЯАЧИ…
-
2021 оны 3-р сарын 03 -нд ТӨВ АЙМГИЙН МОРИН СПОРТ, УЯАЧДЫН ХОЛБОО 2020 ОНЫ Ш…
-
2021 оны 3-р сарын 01 -нд П.Дашдэмбэрэл: Уртын дуу шиг зураг зурна аа ...
-
2021 оны 3-р сарын 01 -нд Моринд тохиолдох “гутаг”, түүнийг арилгах тухай
-
2021 оны 3-р сарын 01 -нд Сумын Алдарт уяач Д.БУЯНТОГТОХ: Саарал азарганы ми…
-
2021 оны 2-р сарын 26 -нд Сайн морины доторх олон зүйл махбодын сайн, муу ши…
-
2021 оны 2-р сарын 26 -нд “Морьтон” эмнэлгийн их эмч А.Наранбаатар: Нарны гэ…
-
2021 оны 2-р сарын 26 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-28: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ А.НЯМБА…
-
Даваа, 10:46 минут Тод манлай уяач Цэрэнгийн Хэнмэдэх: Би морьдоо ни…
-
Даваа, 10:18 минут Тод Манлай уяач А.Батсүхийн хурдан хонгор азар…
-
Лхагва, 12:46 минут Тайлбарлагч М.Оюунбаатар: Бусдын чин сэтгэлийн хүн…
-
Даваа, 11:01 минут Сумын Алдарт уяач Ц.Батбилэг: Улсын бүсэд гурав ай…
-
Даваа, 11:33 минут Мана-4, Норов-7, Сороол-4, Сороол-7 зэрэг эмийг ур…
-
Лхагва, 12:12 минут Монгол орныг даасан Очирваань бурхан
-
Даваа, 10:26 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-33: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЖАМБАЛС…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна