Нэрт уяач Т.Вангүн, түүний удмыг залгагсад
А.Тэлмэн
2018 оны 3-р сарын 21 -нд
Морь уяхыг төдийлөн дэмждэггүй, харин ч элдвээр шалтаглан хазаарласан саарал цаг үед урам хугарч, санаагаа хувиргаагүй буурал өвгөдөөрөө бид бахархах ёстой. Ганц хайрцаг ёотон аваад төрийн хишиг хэмээн талархаж дээлээ гандтал адуу дагасан тэдний буянаар өнөөдөр бид эрийн гурван наадмаа үзэн цэнгэж сууна. |Чухам тийм л хүмүүсийн буянаар морь уях дэг сургууль тасралгүй, хурдан адууны удам угшил тэгтлээ сарнилгүй “энх” цагтай золгосон билээ.
Баян сумын нэрт уяачдын нэг Т.Вангүн морь уях эрдэм ухаанд өөрийн биеэр суралцаж, үр хүүхдэдээ өвлүүлэн үлдээсэн буянт буурлуудын нэг. 1914 онд төрсөн тэрээр мал маллахын зэрэгцээ Нэрэнжимээ, Сумаадай нарын адуугаар цус сэлбэн өөрийн адуугаа чанаржуулж, Ардын Хувьсгалын 30, 35, 40 жилийн ойгоор Нялга сумын нэрт уяач Д.Гал, Чойдог, Чойдор нарын хамт төрийн наадмыг зорин, хүлгийн тоосоор Буянт-Ухаан дэнжийг мялааж явсан сүйхээтэй эр.
Уяач, морь том наадмын дов харж байж онгойдог хэмээн үздэг тэрээр 10 жилийн /Ардын хувьсгалын 50 жилийн ойгоор/ дараа дахин төрийн наадмыг зорьж хээр хязаалангаа зургаад хурдлуулж унаган адууныхаа чансааг таньсан байдаг.
Ийнхүү төрийн наадмыг хэдэнтээ зорьсон ч хараахан айраг амсаж чадаагүй Т.Вангүн уяач сум орон нутагтаа бол сайхан наадчихдаг байж. Сум орон нутгийнхаа наадамд Өвгөн зээрд, Мэнгэт хээр, Цэцэгт хээр, Гүзээ хонгор, Жоол хонгор, Жижиг хонгор зэрэг 11 азарга уяж зургаан түрүү, 23 айраг Бундуут хээр, Монхор хээр, Онь имт хээр, Цэхэр улаан, хүрэн зэрэг их насны зургаан морь уяж хоёр түрүү, зургаан айраг хүртсэн нь баяр наадмын цуваанаа бичигдэн үлджээ.
Т.Вангүн морь уясан он жилүүдэдээ найман түрүү, 29 айраг хүртсэн байдаг бөгөөд хүү В.Насан нь уяаны эрдмийг өвлөн суралцаж хээр азаргаа Баян сумын баяр наадамд долоон удаа айрагдуулсан байдаг. Т.Вангүнийг нутгийнхан сайн уяачаас гадна адуунд иртэй, эрэмгий, морь сайхан унаж эдэлдэг хүн байсан хэмээн дурсан ярьдаг юм билээ.
Гурав дахь үеийн уяач Н.Насандэлгэр
Сумын Алдарт уяач Насангийн Насандэлгэр бол гурав дахь үеийн уяач. Тэрээр 1965 онд долоон настай анх хурдан морь унаж, Мэнгэт хээрийгээ хязааланд түрүүлгэн, Монхор хээрийгээ соёолонд нь дөрөвт хурдлуулж, Цэцэгт хээрийгээ шүдлэнд айргийн гуравт давхиулаад, хөгшин зээрдийгээ азарганд 14-т оруулсан байдаг. Ийнхүү морь унасан анхны жилээ нэг түрүү, хоёр айраг хүртсэн адтай унаач цэрэгт явтлаа мориноос холдолгүй өвгөн аав Вангүн, аав Насан нарыгаа дагасан гэдэг.
Харин бие даан морь уясан нь 1986 оноос эхтэй. Буурлууд нь нас дээр гарсан тул тэднийхээ сургаалийг сонсон өөрөө гардан морь уях болжээ. Тэр жил Гүзээ хонгор азарга нь долоон настай байлаа. Бага насанд нь сайн унаж эдлээгүй догшин азаргаа уяж айргийн дөрөвт давхиулаад ихээхэн урам орсон тэрээр дараа жил нь түрүүлгэж, дээдсийнхээ магнайг тэнийлгэж байжээ. Гүзээ хонгор есөн настайдаа 11-т давхиж, 10 настай дахин түрүүлж, 11 настай наймд давхисан байдаг бөгөөд олон сайхан хурдан төл хайрлаж, олон хүний магнайг тэнийлгэсэн билээ. Жишээлбэл, сумынхаа баяр наадамд хэд хэд түрүүлж, айрагдсан Бямбабатын зэгэл хонгор азарга, Дагдангийн Мөлүү зээрд азаргыг нэрлэж болно.
Н.Насандэлгэр уяачийн хувьд азарганы уяаг илүүтэй тааруулдаг нэгэн. Тэрээр хэдэн жилийн турш гурван азарга уяж, гурван түрүү, таван айраг хүртэн сумынхаа 90 жилийн ойгоор сумын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон билээ.
А.Тэлмэн
Баян сумын нэрт уяачдын нэг Т.Вангүн морь уях эрдэм ухаанд өөрийн биеэр суралцаж, үр хүүхдэдээ өвлүүлэн үлдээсэн буянт буурлуудын нэг. 1914 онд төрсөн тэрээр мал маллахын зэрэгцээ Нэрэнжимээ, Сумаадай нарын адуугаар цус сэлбэн өөрийн адуугаа чанаржуулж, Ардын Хувьсгалын 30, 35, 40 жилийн ойгоор Нялга сумын нэрт уяач Д.Гал, Чойдог, Чойдор нарын хамт төрийн наадмыг зорин, хүлгийн тоосоор Буянт-Ухаан дэнжийг мялааж явсан сүйхээтэй эр.
Уяач, морь том наадмын дов харж байж онгойдог хэмээн үздэг тэрээр 10 жилийн /Ардын хувьсгалын 50 жилийн ойгоор/ дараа дахин төрийн наадмыг зорьж хээр хязаалангаа зургаад хурдлуулж унаган адууныхаа чансааг таньсан байдаг.
Ийнхүү төрийн наадмыг хэдэнтээ зорьсон ч хараахан айраг амсаж чадаагүй Т.Вангүн уяач сум орон нутагтаа бол сайхан наадчихдаг байж. Сум орон нутгийнхаа наадамд Өвгөн зээрд, Мэнгэт хээр, Цэцэгт хээр, Гүзээ хонгор, Жоол хонгор, Жижиг хонгор зэрэг 11 азарга уяж зургаан түрүү, 23 айраг Бундуут хээр, Монхор хээр, Онь имт хээр, Цэхэр улаан, хүрэн зэрэг их насны зургаан морь уяж хоёр түрүү, зургаан айраг хүртсэн нь баяр наадмын цуваанаа бичигдэн үлджээ.
Т.Вангүн морь уясан он жилүүдэдээ найман түрүү, 29 айраг хүртсэн байдаг бөгөөд хүү В.Насан нь уяаны эрдмийг өвлөн суралцаж хээр азаргаа Баян сумын баяр наадамд долоон удаа айрагдуулсан байдаг. Т.Вангүнийг нутгийнхан сайн уяачаас гадна адуунд иртэй, эрэмгий, морь сайхан унаж эдэлдэг хүн байсан хэмээн дурсан ярьдаг юм билээ.
Гурав дахь үеийн уяач Н.Насандэлгэр
Сумын Алдарт уяач Насангийн Насандэлгэр бол гурав дахь үеийн уяач. Тэрээр 1965 онд долоон настай анх хурдан морь унаж, Мэнгэт хээрийгээ хязааланд түрүүлгэн, Монхор хээрийгээ соёолонд нь дөрөвт хурдлуулж, Цэцэгт хээрийгээ шүдлэнд айргийн гуравт давхиулаад, хөгшин зээрдийгээ азарганд 14-т оруулсан байдаг. Ийнхүү морь унасан анхны жилээ нэг түрүү, хоёр айраг хүртсэн адтай унаач цэрэгт явтлаа мориноос холдолгүй өвгөн аав Вангүн, аав Насан нарыгаа дагасан гэдэг.
Харин бие даан морь уясан нь 1986 оноос эхтэй. Буурлууд нь нас дээр гарсан тул тэднийхээ сургаалийг сонсон өөрөө гардан морь уях болжээ. Тэр жил Гүзээ хонгор азарга нь долоон настай байлаа. Бага насанд нь сайн унаж эдлээгүй догшин азаргаа уяж айргийн дөрөвт давхиулаад ихээхэн урам орсон тэрээр дараа жил нь түрүүлгэж, дээдсийнхээ магнайг тэнийлгэж байжээ. Гүзээ хонгор есөн настайдаа 11-т давхиж, 10 настай дахин түрүүлж, 11 настай наймд давхисан байдаг бөгөөд олон сайхан хурдан төл хайрлаж, олон хүний магнайг тэнийлгэсэн билээ. Жишээлбэл, сумынхаа баяр наадамд хэд хэд түрүүлж, айрагдсан Бямбабатын зэгэл хонгор азарга, Дагдангийн Мөлүү зээрд азаргыг нэрлэж болно.
Н.Насандэлгэр уяачийн хувьд азарганы уяаг илүүтэй тааруулдаг нэгэн. Тэрээр хэдэн жилийн турш гурван азарга уяж, гурван түрүү, таван айраг хүртэн сумынхаа 90 жилийн ойгоор сумын Алдарт уяач хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон билээ.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна