Даамай сайн гүүгээр даллаганы сав хий

2018 оны 4-р сарын 24 -нд

Сайн гүү эрэлтгүй
Сав манайд бий /Өвгөн ноёны ярианаас/
Сэцэн хан аймгийн Сэцэн ханы хошууны гол хамжаа Хэрлэнгийн ар хаяа нутгийн хүлэг морьд эдүгээ ч хурдаараа гайхуулж байна. Энэ нутаг бол одоогийн Хэнтий аймгийн Баянхутаг сум юм. Баянхутагийн уяач Уртын Дамдинжав, Уртын Гонгор, Загдаагийн Хүрэлбаатар нарын адуу энэ хавь Хэрлэнгийн ар хаяа чигийн удамтай болов уу. Энэ тухай үл өгүүлэн тус сумын гуравдугаар багийн ард, уяач Д.Лувсандорж /1994 онд 68 настай/-той нэгэн сонихон түүх хүүрнэсэн юм.
Донирын Дэмбэрэлийн улаан азарга бол Сэцэн ханы наадамд 10 гаруй түрүүлсэн зартай хурдан хүлэг. Д.Дэмбэрэлийн үр нь “бүлтгэр” Лувсандорж гэгч хүн байв. Улаан азарганы удам Хүртийн Дамдингийн хүрэн азарга, түүний үр Бат-Өлзийн Цоо хээр болно. Эднээс удамлаж Баянхутаг хурдтай болсон.
Д.Дэмбэрэл Маалайгийнд хүүхдээ өргүүлж төрөл садан болов. Дэмбэрэлийн дүү солгой Норов гэдэг хүн морь их танина. Норов ахынхаа төрөлссөн Маалайгийнд гүү унагалах цагаар очсон. Тэдний адуунд дэлдийсэн чихтэй цагаан толгойтой гүү унагаа үхүүлчихээд сахиад зогсож байжээ. Маалайг адуундаа явсан хойно Норов үхсэн унагыг үзжээ. Тэр унаганы сээр нуруу нь үргэлж ястай байж. Норов Маалайгийнд буугаад:
-Цагаагч гүүгээ өгчих гэж шалахад,
-Даллаганы сав гүү өгөхгүй гэв.
Норов хойтон жил нь нөгөөх цагаагч гүүнээс ямар унага гарсан юм бол гээд хүрээд очив. Гүү арай унагалаагүй байж гэнэ. Норов, Маалайгаас “Цагаагч гүүгээ өгчих” гэж дахин шалав. Маалай “Үгүй” гээд хавьтуулсангүй. Норов,
-За яах вэ, манай ах чамд нүүрэндээ үсгүй хүний үр өгөхдөө харамлаагүй юм. Чи бидэнд нүүрэндээ үстэй адгуусны үр харамлалаа гэж үг хаяхад Маалай,
-Аваад яв! Миний цагаагч гүүнээс эр унага гарвал азарга тавиарай. Охин унага гарвал даллаганы сав хийгээрэй гэвэй. Цагаагч гүү Норовт очоод эр бор халзан унага гаргасан нь Дэмбэрэлийн улааны дээд удам болжээ. Дэмбэрэл адууны удам сүүл үедээ голдуу цагаан толгойтой хээр халзан зүстэй болсон нь холын угшил аж.
Өгүүлэх нь:
Сайн гүү даллаганы сав дүүргэнэ гэдэг үнэн буюу. Манай ажаа Мөнххаан гаралтай жасын буурал гүү авснаас хойш олон сайхан төл өгч хишиг буянаа хайрласан сан. Буурал гүү 30 хүртлээ үр төлөө өгөөд нэгэн хавар Хэрлэнгийн хойд биеийн эрэг хавьд унагатайгаа адуунаас үлдээд өеөдөж унаад босч чадалгүй нүд аничихсан байв. Ажаа бид хоёр буурал гүүгээ эрсээр олж очиход нялх эр хар буурал /том болоод цагаан ухаа буурал/ унага нь үхсэн эхээ сахиад зогсож байлаа. Элэг эмтэрмээр. Буянт адгуус буурал гүүнийхээ ясыг эвтэйхэн болгож орхиод нялх унагаа авч явах гэж үйлээ үзсэн сэн. Тэр унага хожим жаахан эрх зантай хурдан морь болж билээ. Буурал гүүний удам буурал гүү эдүгээ ч манай адууны хишгийг тогтоож л явна. Аль эрт 30 жилийн өмнө нүд анисан буурлын удам өнөөдөр зүс, зангаараа оршсоор авай. Манай ажаагийн адуунд хурд авчирсан даллаганы сав нь буурал гүү юм. Энэ тухай адуу судлаач Д.Даваа /Төрийн билэгдэл төгс шинжит хүлэг. Улаанбаатар.1994 он. Хуудас 20-21/ тодорхой өгүүлсэн нь бий.
Ж.Саруулбуян /Сэцэн ханы хүлэг номоос/
Сав манайд бий /Өвгөн ноёны ярианаас/
Сэцэн хан аймгийн Сэцэн ханы хошууны гол хамжаа Хэрлэнгийн ар хаяа нутгийн хүлэг морьд эдүгээ ч хурдаараа гайхуулж байна. Энэ нутаг бол одоогийн Хэнтий аймгийн Баянхутаг сум юм. Баянхутагийн уяач Уртын Дамдинжав, Уртын Гонгор, Загдаагийн Хүрэлбаатар нарын адуу энэ хавь Хэрлэнгийн ар хаяа чигийн удамтай болов уу. Энэ тухай үл өгүүлэн тус сумын гуравдугаар багийн ард, уяач Д.Лувсандорж /1994 онд 68 настай/-той нэгэн сонихон түүх хүүрнэсэн юм.
Донирын Дэмбэрэлийн улаан азарга бол Сэцэн ханы наадамд 10 гаруй түрүүлсэн зартай хурдан хүлэг. Д.Дэмбэрэлийн үр нь “бүлтгэр” Лувсандорж гэгч хүн байв. Улаан азарганы удам Хүртийн Дамдингийн хүрэн азарга, түүний үр Бат-Өлзийн Цоо хээр болно. Эднээс удамлаж Баянхутаг хурдтай болсон.
Д.Дэмбэрэл Маалайгийнд хүүхдээ өргүүлж төрөл садан болов. Дэмбэрэлийн дүү солгой Норов гэдэг хүн морь их танина. Норов ахынхаа төрөлссөн Маалайгийнд гүү унагалах цагаар очсон. Тэдний адуунд дэлдийсэн чихтэй цагаан толгойтой гүү унагаа үхүүлчихээд сахиад зогсож байжээ. Маалайг адуундаа явсан хойно Норов үхсэн унагыг үзжээ. Тэр унаганы сээр нуруу нь үргэлж ястай байж. Норов Маалайгийнд буугаад:
-Цагаагч гүүгээ өгчих гэж шалахад,
-Даллаганы сав гүү өгөхгүй гэв.
Норов хойтон жил нь нөгөөх цагаагч гүүнээс ямар унага гарсан юм бол гээд хүрээд очив. Гүү арай унагалаагүй байж гэнэ. Норов, Маалайгаас “Цагаагч гүүгээ өгчих” гэж дахин шалав. Маалай “Үгүй” гээд хавьтуулсангүй. Норов,
-За яах вэ, манай ах чамд нүүрэндээ үсгүй хүний үр өгөхдөө харамлаагүй юм. Чи бидэнд нүүрэндээ үстэй адгуусны үр харамлалаа гэж үг хаяхад Маалай,
-Аваад яв! Миний цагаагч гүүнээс эр унага гарвал азарга тавиарай. Охин унага гарвал даллаганы сав хийгээрэй гэвэй. Цагаагч гүү Норовт очоод эр бор халзан унага гаргасан нь Дэмбэрэлийн улааны дээд удам болжээ. Дэмбэрэл адууны удам сүүл үедээ голдуу цагаан толгойтой хээр халзан зүстэй болсон нь холын угшил аж.
Өгүүлэх нь:
Сайн гүү даллаганы сав дүүргэнэ гэдэг үнэн буюу. Манай ажаа Мөнххаан гаралтай жасын буурал гүү авснаас хойш олон сайхан төл өгч хишиг буянаа хайрласан сан. Буурал гүү 30 хүртлээ үр төлөө өгөөд нэгэн хавар Хэрлэнгийн хойд биеийн эрэг хавьд унагатайгаа адуунаас үлдээд өеөдөж унаад босч чадалгүй нүд аничихсан байв. Ажаа бид хоёр буурал гүүгээ эрсээр олж очиход нялх эр хар буурал /том болоод цагаан ухаа буурал/ унага нь үхсэн эхээ сахиад зогсож байлаа. Элэг эмтэрмээр. Буянт адгуус буурал гүүнийхээ ясыг эвтэйхэн болгож орхиод нялх унагаа авч явах гэж үйлээ үзсэн сэн. Тэр унага хожим жаахан эрх зантай хурдан морь болж билээ. Буурал гүүний удам буурал гүү эдүгээ ч манай адууны хишгийг тогтоож л явна. Аль эрт 30 жилийн өмнө нүд анисан буурлын удам өнөөдөр зүс, зангаараа оршсоор авай. Манай ажаагийн адуунд хурд авчирсан даллаганы сав нь буурал гүү юм. Энэ тухай адуу судлаач Д.Даваа /Төрийн билэгдэл төгс шинжит хүлэг. Улаанбаатар.1994 он. Хуудас 20-21/ тодорхой өгүүлсэн нь бий.
Ж.Саруулбуян /Сэцэн ханы хүлэг номоос/


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Лхагва, 14:30 минут Монгол улсын Алдарт уяач Д.Ганхуяг: Унаган хүлгүүд…
-
Лхагва, 12:00 минут АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ ЦОЛНЫ БОЛЗОЛ ХАНГАСАН 11 УЯАЧИ…
-
Лхагва, 11:56 минут ТӨВ АЙМГИЙН МОРИН СПОРТ, УЯАЧДЫН ХОЛБОО 2020 ОНЫ Ш…
-
Даваа, 11:42 минут П.Дашдэмбэрэл: Уртын дуу шиг зураг зурна аа ...
-
Даваа, 11:17 минут Моринд тохиолдох “гутаг”, түүнийг арилгах тухай
-
Даваа, 10:52 минут Сумын Алдарт уяач Д.БУЯНТОГТОХ: Саарал азарганы ми…
-
2-р сарын 26 -нд Сайн морины доторх олон зүйл махбодын сайн, муу ши…
-
2-р сарын 26 -нд “Морьтон” эмнэлгийн их эмч А.Наранбаатар: Нарны гэ…
-
2-р сарын 26 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-28: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ А.НЯМБА…
-
2-р сарын 26 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Рэнчинлхүмбэ: Эмнэг үрээг гурв…
-
2-р сарын 18 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаясгалан:Түрүүлэх адууг…
-
2-р сарын 16 -нд Улсын цол горилсон 14 уяачийн нэрийг салбар хороон…
-
2-р сарын 16 -нд Өндөр Гэндэнгийн чонон нүдэт банди
-
2-р сарын 16 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Болд: Наадамд морь сайн, муу д…
-
2-р сарын 13 -нд АХ-99 жилийн ойн эрлийз бага насны ангилалд 6-30-д…
-
2-р сарын 13 -нд “Нутгийн хийморь” МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Д.З…
-
2-р сарын 13 -нд МУ-ын Тод манлай уяач О.Батбилэгийн гэргий Г.Бямба…
-
2-р сарын 13 -нд Г.Ганбаярын халтар
-
2-р сарын 08 -нд Аймгийн Алдарт уяач З.Энхбат: Сөөвөг чавганцын ула…
-
2-р сарын 08 -нд Орхон аймгийн Алдарт уяачид цолоо гардан авлаа
-
2-р сарын 08 -нд Дүйдэнгийн харыг дэлгэрүүлэгч Гомбын Алтангэрэл
-
2-р сарын 08 -нд Х.Бат-Эрдэнийн хээр
-
2-р сарын 06 -нд АХ-ын 99 жилийн ойн эрлийз дунд насны ангилалд 11-…
-
2-р сарын 06 -нд Шувуун саарал” МСУХ-ны тэргүүн, аймгийн Алдарт уяа…
-
2-р сарын 06 -нд Дүү хээр
-
2-р сарын 06 -нд Хүлэг эрдэнийн нууцад нэвтрэгч их уяач
-
2-р сарын 04 -нд Б.Батсайханы бор
-
2-р сарын 04 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-27: ШИЛДЭГ УЯАЧ М.АЛТАН-ОЧИР
-
2-р сарын 04 -нд Дагмид Мээрэнгийн цоохор хонгор, түүний үр төлүүд
-
2-р сарын 04 -нд П.Дамдинлхагвын халтар
-
2-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Р.Батбаяр: Монгол төрийн гурван…
-
2021 оны 2-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Мягмаржав: Айраг, түрүү хүртээ…
-
2021 оны 2-р сарын 02 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач Н.Батболд: Зээрд азаргаа хо…
-
2021 оны 2-р сарын 02 -нд Нандин хүрэн
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд З.Мэндсайханы хүрэн
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд Хүний дээд Хүүдэг
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Болд: Улсын наадмаас нэг түр…
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд Д.Лхагвасүрэнгийн халтар
-
2021 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Б.БАТХҮҮ: Сумынхаа ойгоор дүү би…
-
2021 оны 1-р сарын 27 -нд Солонго Зээрд
-
2021 оны 1-р сарын 27 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Отгонлхагва: Зургаа дахь жил…
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд “Залуу” Алдарт Жаажаа
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд АХ-ын 99 жилийн ойн эрлийз дээд насны ангилалд 11-…
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Хийморилог залуугаар үсээ засуулна аа...
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Гоё хээр
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Манлай уяач Н.Хүрлээ: Уяачид хожиж, хожигдож сурса…
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Х.Бат-Эрдэнийн хээр
-
2021 оны 1-р сарын 23 -нд Алаг адуут Равжаа
-
2021 оны 1-р сарын 23 -нд Г.Чинзоригийн хээр
-
2021 оны 1-р сарын 23 -нд Аймгийн Алдарт уяач А.Нямбаатар: Хууль дүрэм нь то…
-
Лхагва, 12:00 минут АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ ЦОЛНЫ БОЛЗОЛ ХАНГАСАН 11 УЯАЧИ…
-
Даваа, 11:42 минут П.Дашдэмбэрэл: Уртын дуу шиг зураг зурна аа ...
-
Даваа, 10:52 минут Сумын Алдарт уяач Д.БУЯНТОГТОХ: Саарал азарганы ми…
-
Даваа, 11:17 минут Моринд тохиолдох “гутаг”, түүнийг арилгах тухай
-
Лхагва, 14:30 минут Монгол улсын Алдарт уяач Д.Ганхуяг: Унаган хүлгүүд…
-
Лхагва, 11:56 минут ТӨВ АЙМГИЙН МОРИН СПОРТ, УЯАЧДЫН ХОЛБОО 2020 ОНЫ Ш…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна