Уралдааны үед ашиглагдах энергийн эх үүсвэр, түүнийг нөхөх


Адууны тэжээлийн хэрэгцээ нь гүйцэтгэж байгаа ажлын төрөл болон хэмжээнээс хамааран харилцан адилгүй байна. Хурдны адуунд ачаалал нэмэгдэх хэрээр шаардагдах энергийн хэмжээ нэмэгдэнэ. Хурдан морины уралдаан гэдэг физиологийн талаас нь авч үзвэл тодорхой ачааг (өөрийн биеийг унаач хүүхдийн хамт) булчингийн ажлын үр дүнд адил зайд хэрхэн богино хугацаанд зөөвөрлөх вэ гэсэн ойлголт. Энэ нь булчингийн хөгжил ба булчин ажиллах үеийн энергийн нөөц, хүчилтөрөгчийн хангамжаас хамаарна.
Амьтны хөдөлгөөн нь мэдрэлийн тогтолцоо буюу тархи, нугас, түүний удирдлагын доор харилцан хамааралтай ажилладаг олон дааврууд, биологийн идэвхит бодисуудын үйлдлийн үр дүнд үүсэх биеийн бүх булчингуудын эмх цэгцтэй агшилт, суналтын үр дүн юм.
Булчин агших нь энерги шаардана. Энэ энергийг зөвхөн хоол тэжээл дэх нүүрс ус, өөх тос, уургаас авдаг. Гэхдээ тэжээлд агуулагдах эдгээр энерги биед ормогц шууд ашиглагддаггүй. Гаднаас орсон тэжээл амны хөндийгөөс шулуун гэдэс хүртэлх тэжээл боловсруулах эрхтэний янз бүрийн хэсгүүдэд боловсрогдон задарч элгэнд очно. Элгэнд дахин боловсруулалтад орж зарим хэсэг нь биеийн эд, эс болон даавар, фермент гэх мэт биологийн идэвхт бодисуудын бүтцийн хэсгүүд болохын зэрэгцээ зарим нь энергийн нөөц болон хадгалагдана. Элэг ба булчинд гликоген, булчин ба биеийн тодорхой хэсгүүдэд өөх хэлбэрээр энерги хадгалагдана. Уураг нь биеийн бүтцийн үндсэн хэсэг болохын зэрэгцээ энергийн нэг эх сурвалж юм. Гэхдээ уургийн нэгдлүүд нилээд хожуу үед энерги болон ашиглагдах ба энэ нь биедэх бодисын солилцоо гүнзгий хямралд орж эхэлж байгаагийн илэрхийлэл болдог.
Булчин агшихдаа АТФ (аденезинтрифосфат) хэмээх онцгой нэгдлийг задрахад чөлөөлөгдсөн энергийг ашигладаг. АТФ нь АДФ (аденезиндифосфат) ба фосфорын хүчил болон задардаг ба үүний үр дүнд энерги чөлөөлөгддөг.
Булчингийн агшилт цааш хэвийн үргэлжлэхийн тулд АДФ дахин АТФ болон нийлэгжих шаардлагатай бөгөөд энэ үйл нь биед нөөц хэлбэрээр хадгалагдаж байгаа гликогений задралын үр дүнд үүсэх энергийг нэн тэргүүнд ашиглана. Үүнтэй зэрэгцэн гликоген задарч глюкозыг үүсгэнэ. АТФ-ийн задралын үр дүнд үүссэн фосфорын хүчил глюкозыг фосфоржуулах ба гексазофосфат хэмээх нэгдлийг үүсэхэд ашиглагдана. Энэ мэт фосфор агуулсан их энергит хэд хэдэн нэгдлүүдийн дараалсан задрал ба дахин нийлэгжилтийн гинжин урвалын үр дүнд булчин агших ба эцсийн шатанд сүүний хүчил үүснэ. Эдгээр урвал нь хүчилтөрөгч ашиглахгүйгээр явагддаг.
Ийнхүү хүчилтөрөгчгүй орчинд явагдсан гинжин урвалуудын үр дүнд үүссэн сүүний хүчил хэмээх нэгдэл булчинд хуримтлагдаж эхлэх ба энэ нь хүчилтөрөгчтэй исэлдэж ус ба нүүрсхүчлийн хий болтлоо задарна. Үүссэн сүүний хүчлийн зарим хэсэг нь задрах ба үүний үр дүнд үүссэн энерги үлдсэн сүүний хүчлээ глюкоз, цааш нь гликоген болгон хувиргахад зарцуулагдана. Хүчилтөрөгч дутагдсан үед энэ үйл алдагдсанаар булчинд их хэмжээний сүүний хүчил хуримтлагдана. Энэ нь булчин цуцах, улмаар хөндүүр үүсэх шалтгаан болно. Байнгын бэлтгэлгүй хүн ямар нэг зайд гүйх, идэвхитэй хөдөлгөөн, биеийн хүчний ажил хийсний дараа булчин хөшиж хөндүүрлэдэг. Энэ нь булчинд сүүний хүчил хуримтлагдсаны сонгодог жишээ юм.
Тогтмол хурдтай уралдаж байгаа адууны энергийн нөөцийг “сэлбэхэд” шаардагдах гликогений задрал алгуур явагдана. Энэ үед үүссэн сүүний хүчлийг задлах, дахин нийлэгжүүлэхэд шаардагдах хүчилтөрөгчийн хүрэлцээ ч боломжтой байдаг.
Байнгын бэлтгэл буюу идэвхтэй хөдөлгөөн нь булчинг хөгжүүлнэ. Энэ үед булчингийн ширхгийн тоо олширдоггүй боловч хэмжээ нь томордог тул хүч нь нэмэгддэг. Булчингийн ширхэг хэдий чинээ бүдүүн байх тутам түүний хүч нь төдий чинээ их байна. Энэ чадварыг нэмэгдүүлэхийн тулд булчингийн ачааллыг зохистойгоор нэмэгдүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл морио тэжээж байгаа үедээ огцом хэт ачаалал өгөхгүйгээр тогтмол ачаалал өгөх нь идсэн тэжээл өөхөн тарга биш махан тарга буюу булчин хөгжих, нөгөө талаас амьсгаа задрах, ингэснээр ачааллын үед хүчилтөрөгчийн дутагдалд орохгүй байх урьдчилсан нөхцөл нь болж байдаг. Тар нь ачааллын үед уушгины агааржилтыг сайжруулах үндсэн дасгал юм. Түүнчлэн тар хийснээр булчинд миоглобин хэмээх өвөрмөц уургийн нийлэгжилтийг идэвхижүүлнэ.
Амьсгаа их үед уушгинд орсон агаар тогтвортой байж чадахгүйгээс хүчилтөрөгч цусанд шилжиж амждаггүй.
Өгсүүр зам туулах, богино зайд огцом хурд нэмэх (тар) зэрэг нь асар их энергийг шаардана. Өөрөөр хэлбэл АТФ болон гликогений хэрэгцээ эрс нэмэгдэнэ. Энэ үед шаардагдах хүчилтөрөгчийг авах боломж хязгаарлагддагаас сүүний хүчлийн хуримтлал эрс нэмэгдэж булчин цуцаж хурд саарч эхлэнэ. Мөн хүчилтөрөгч дутагдах хэрээр цусанд нүүрсхүчлийн хийн агууламж нэмэгдэж байдаг. Нүүрсхүчлийн хий цусанд нэмэгдэхээр амьсгалын давтамж олширно. Эдгээр болон дээр дурдсан бусад эрдэс бодисын дутагдлын улмаас хурдан моринд хөлний гэмтэл, багтрах болон бусад эмгэгүүд үүсэх шалтгаан болно.
Эдгээр нөхцөл байдлыг урьдчилан харж хурдан мориныхоо уралдааны замын хурдны хуваарилалтыг зөв тооцох нь амжилтад нөлөөлнө. Үргэлжлэл бий...
ХААИС-ийн профессор багш, "Чандмань-Идэр" ХХК-ийн захирал С.Ганбат
Цахим хаяг: ganbat_vet@muls.edu.mn
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
17 цагийн өмнө 3000-ын улааны эзэн Гомбожавын Очирбат
-
17 цагийн өмнө Д.Ганзоригийн хээр
-
17 цагийн өмнө Аймгийн Алдарт уяач Д.Ганзориг: “Аавын минь адуу” …
-
Мягмар, 22:49 минут Сайн адууны эрэлчин, шандаст шаргын эзэн Ажинбааг …
-
Мягмар, 22:38 минут “Манба Дацан” хийдийн зурхайч, Анагаах Ухааны маги…
-
Мягмар, 22:28 минут Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
Мягмар, 22:16 минут Сумын Алдарт уяач Г.Дорж: Галшараас авчирсан адуун…
-
Мягмар, 21:57 минут Луу халтар
-
Даваа, 10:36 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-25: МАЛЫН ИХ ЭМЧ Д.НЯМЖАВ
-
Даваа, 10:16 минут “Хөгжилт” нэгдлийн ууган гишүүн, хурдан хүлгийн цу…
-
Даваа, 10:03 минут Ч.Батзоригийн хар
-
Ням, 20:50 минут Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
1-р сарын 08 -нд Баян ходоодны дааганы унаач Уралдаанч Б.Батхишиг: …
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
1-р сарын 08 -нд Уралдаанч Б.Баярцогт: Одоо ээж рүүгээ ярина аа
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
1-р сарын 08 -нд Уяач Б.Сэр-Од: Халзан даагаараа төрийн наадмын анх…
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 06 -нд Г.Гансүхийн хул
-
1-р сарын 06 -нд Уяач Г.Гансүх: Тэр үеийг үгээр илэрхийлэхийн аргаг…
-
1-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Н.Батболд: Хашаанд зогсоож тэжээ…
-
1-р сарын 04 -нд Уралдаанч Н.Билэгтсайхан: Том болоод эмч болно оо
-
1-р сарын 04 -нд С.Баярсайханы бор
-
1-р сарын 04 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Баярсайхан: Улсын баяр наада…
-
1-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Тайванжаргал: Өвөө маань 9 сум…
-
1-р сарын 02 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-24: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Э.МӨНХ-…
-
1-р сарын 02 -нд Уралдаанч О.Өсөхбаяр: Улсын наадмаас анхны айргаа …
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
1-р сарын 02 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Гончигсүрэн: Би өөрийгөө азт…
-
12-р сарын 30 -нд Ухаа адуугаар урамтай наадагч Сэр-Одын Сунайндагва
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
12-р сарын 30 -нд З.Тэмүүжингийн хонгор
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
12-р сарын 27 -нд Уралдаанч Б.Сэргэлэнбаатар: Би удахгүй 8 нас хүрнэ
-
12-р сарын 27 -нд Н.Дөлгөөний халиун
-
12-р сарын 27 -нд Ууган хүүгийн хийморь асч, удмаа залган алдраа ман…
-
12-р сарын 27 -нд “Их газрын чулуу” ХХК-ийн захирал П.Баяржаргал: Б…
-
12-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Х.Баяраа: Тахийн азарганы үр төл…
-
12-р сарын 24 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-23: МАНЛАЙ УЯАЧ Б.ЦЭНДБААТАР
-
12-р сарын 24 -нд Сумын Алдарт уяач О.Баттулга: Ам гарна гэдэг морио…
-
12-р сарын 24 -нд Уралдаанч Н.Билгүүнманлай: Хул шүдлэнгээ айрагдуул…
-
12-р сарын 24 -нд Г.Адьяахүүгийн хул халзан
-
12-р сарын 24 -нд Уяач Г.Адьяахүү: Цагаанхайрхан сумаас маань монгол…
-
12-р сарын 24 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 11-30-д хурдалсан хязааланг…
-
12-р сарын 23 -нд Б.БАЯРДОРЖИЙН ЛАКИ ХАР
-
12-р сарын 23 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Нямхүү: Нас явлаа одоо уяхаа б…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Г.Батболд: Хоёр зүйлийг б…
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Хүннү халтар
-
1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Буян-Өлзий: Бэлэгний гүүний уу…
-
12-р сарын 30 -нд Уралдаанч Б.Төрболд: Замынхаа талдаа ороход айрагт…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Энхтөр: Хурдан морины төлөө …
-
12-р сарын 23 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Батсүх: Ийм л үр дүн хүлээж…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Алдраа авч чадаагүй аавыгаа дурсахуй
-
12-р сарын 21 -нд Уяач А.Лхагва: Гүнтийн ногооноос хойш 37 жилийн да…
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Б.Эрдэнэбаярын саарал
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Дайчин халзан
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд МУ-ын Алдарт уяач Батчулууны Ерөөлт: Их мэдэж, нар…
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Уралдаанч С.Эрхэмбаяр: Улсад уралдаж байгаа морьды…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Дөлгөөн халтар
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Рэнцэндорж: Баянбараат, Баянца…
-
1-р сарын 06 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ч.Балжинням: Би аймагт зургаан…
-
1-р сарын 08 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 6-15-д хурдалсан дааганууд
-
2020 оны 11-р сарын 10 -нд Дүүгүүр хээр
-
1-р сарын 06 -нд МУ-ын Манлай уяач П.Энхмөнх: Наадам бүрдүүлэгч бид…
-
12-р сарын 16 -нд МОНГОЛ ХҮРЭН
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Морьтны соёлыг түүчээлэн түгээгсэд
-
12-р сарын 24 -нд Уяач Г.Адьяахүү: Цагаанхайрхан сумаас маань монгол…
-
1-р сарын 08 -нд Б.Сэр-Одын шарга халзан
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 30-д хурдалсан их насны хүл…
-
12-р сарын 21 -нд Боржигон овогт Дэндэвийн Хишигжаргал
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Монгол Улсын Алдарт уяач Д.Баясгалан: Луу жил дхүр…
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Х.ТҮМЭНБАЯРЫН ХУЛАН БУУРАЛ
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Алтанхуяг: Хүрэн азарга улсад …
-
2020 оны 10-р сарын 26 -нд Тод манлай уяач Д.Хишигжаргал: Моринд дуртай охинд…
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд З.ПҮРЭВ-ОЧИРЫН ЗЭЭРД
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд Мадаггүй сайхан нааддаг Макс галын уяачид
-
2020 оны 12-р сарын 13 -нд Уралдаанч Б.Буянтөгс: Тавд давхиж явахад зүрх хурд…
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд Г.Ганбаярын хар
-
2020 оны 10-р сарын 21 -нд Сумын Алдарт уяач Г.Одбаатар: Манайхан Баянхонгор …
-
2020 оны 11-р сарын 08 -нд Д.ДАЯНДЭМИДИЙН ХОНГОР
-
2020 оны 10-р сарын 16 -нд МЭНГЭТ ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 17 -нд МУ-ын Заан Ч.Батзориг: Төрийнхөө наадмаас нэг дор …
-
2020 оны 10-р сарын 13 -нд Уяач Б.Эрдэнэбаяр: Улс, бүсийн уралдаанаас дөрвөн …
-
Мягмар, 22:28 минут Ч.Батзоригийн шарга халзан
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Т.УУГАНБАЯРЫН ХҮРЭН
-
2020 оны 11-р сарын 24 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд 11-30 хурдалсан соёолонгууд
-
12-р сарын 23 -нд Б.Батсүхийн унаган зээрд
-
Ням, 20:50 минут Аймгийн Алдарт уяач М.Ганцогт: Баруун бүсийн түрүү…
-
12-р сарын 30 -нд АХ-ын 99 жилийн ойд эхний 6-30-д хурдалсан шүдлэнг…
-
12-р сарын 24 -нд АХ-99 жилийн ойд эхний 11-30-д хурдалсан хязааланг…
-
12-р сарын 30 -нд Уяач З.Тэмүүжин: Эрдэнэтээс анх удаа төрийн наадмы…
-
2020 оны 10-р сарын 19 -нд Ц.ЧИНГИСИЙН БУУРАЛ
-
1-р сарын 02 -нд Ц.Гончигсүрэнгийн хээр
-
2020 оны 12-р сарын 07 -нд Аатай ах дүүс
-
2020 оны 11-р сарын 19 -нд Ц.Буянбаатарын саарал
-
1-р сарын 06 -нд П.Энхмөнхийн сартай хул
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна