Сумын Алдарт уяач Ж.Пүрэвчулуун: Буяндэлгэр Алдартаас авсан Хүүхдийн шаргын төлүүд сайн хурдалж байна

Хэнтий аймгийн Баянмөнх сумын харьяат, сумын Алдарт уяач Ж.Пүрэвчулууны "Тод магнай" сэтгүүлд өгсөн ярилцлагыг хүргэе.

-Хурдан морьтой холбогдсон түүхээс яриагаа эхэлье? 
-Миний өвөө, аав хоёр хоёулаа морь уядаг байсан болохоор унаачаас уяачийн гараагаа эхэлсэн дээ. 
-Тэгвэл эхлээд өвөг дээдсийн тань талаар ярилцах ёстой юм байна? 
-Гэндэн гээд олон жил морь мал уяж байгаа буурал бий. Би багадаа морийг нь унадаг байсан юм. Буурал азарга нь сумандаа олон жил түрүүлж айрагдсан адуу. Миний мэдэхийн лав гурав, дөрвөн  удаа айрагдсан. Хүүхэд байсан болохоор буурал азарганы удам судрын талаар асууж тодруулдаггүй байж. Одоо надад хурдалж байгаа адуунуудын нэлээд нь тэр буурал азарганы угсааных. Өвөөгийн адууг Галшар чигийнх гэдэг байсан.Тэгэхээр буурал азарга тэр хавийн адуу л болох байх. 
-Өвөөгийн адуу гэхийг бодоход аав тань бас өөр удмын адуугаар нааддаг байх нь ээ?
-Өвөө гэдэг нь ээжийн аав л даа. Харин аав маань Ононмөр угшилтай адуутай. Манай аав чинь сумынхаа морин спорт уяачдын холбооны даргаар ажиллаж байсан. Олон газрын хурдаар цус сэлбэсэн хүн байгаа юм. Ялангуяа азаргаа их сольсон. Манай сумын Содном гэж сайн адуутай, сайн уяачийнхаас хул соёолон авч байсан. Мөн морь сонирхогч та бүхэн дуулсан л байх. МУ-ын Алдарт уяач Буяндэлгэрийн Хүүхдийн шарга гээд азаргыг. 
-Дуулалгүй яахав?
-Тэр шарга азаргыг Буяндэлгэр ахаар дамжуулан авч байсан. Шарга азарганы үр төлүүд одоо ч гэсэн сайн давхиж байна. Ганцхан жишээ  хэлэхэд төл өсгий цагаан зээрд морь нь  1992 онд соёолондоо суманд түрүүлж байсан.

-Залуу уяач аав, өвөөгийн гээд хоёр талын хурдны удамт адуугаар нааддаг бололтой?
-Тийм шүү. Дунд сургуулиа  төгсөөд морь малтай ноцолдож эхэлсэн дээ. Угаасаа морь унадаг байсан хүүхдүүд томдоод хасагдахаараа тавиач хийж, ойр зуурын уяаны ажилд тусалж байгаад бие даадаг шүү дээ. Би тэр жишгээр л уяач болсон. 
-Анхны айраг, түрүү мартагдашгүй дурсамж үлдээсэн байлгүй?
-19 настай сумынхаа наадамд унаган хул соёолонгоо түрүүлгэж байлаа. Дараа нь тэр маань сайхан хул морь болж, нийлсэн хойноо хэд хэд орсон. 
-Пүрэвчулууны нэртэй өөр ямар хурдан хүлгүүд байдаг вэ?
-Ногоон морь байна. Сумын баяр наадам болон ойн уралдаануудад  хэд хэд айрагдсан.Галшар сумын 80 жилийн ойд очиж гурваар давхиж байлаа. Мөн Өвгөн ноёны нэрэмжит наадамд гурваар давхисан. Тэр жил  сумандаа түрүүлчихээд очсон юм. Ер нь уралдсан цагаасаа хойш долоо, найм айрагдчихсан байх шүү. Ногоон морины эх тал нь манай адууных. Харин эцэг тал нь Содном гуайн адууных. 
-Голдуу хаагуур наадахав? 
-Тойргийн сумдаараа л голдуу наадна даа. Аймгийн наадамд нэг их яваад байдаггүй. Ноднин хаврын бүсийн уралдаанд очиж саарал цоохор үрээгээ  гурваар давхиулсан. Аймгийн чанартай наадамд анх удаа очиж байгаа нь тэр. Миний хувьд голдуу ойгоо тэмдэглэж буй сумдын наадам руу явдаг. Мөрөн, Дарханы ойд морь түрүүлгэж байлаа. Ер нь 5-6 сумын ойгоос айраг цагаа авсан шүү. 
-Нэг үеэ бодвол уяачид маань гарч уралдах сонирхолтой болсон нь ажиглагддаг?
-Манай сумынхан ч ялгаагүй гадагшаа гарч уралдах  дуртай болсон. Өөрсдөө гарч уралдахаас  гадна зарсан адуунууд нь бас сайн давхиж байна. Тэгж бодохоор манай эндхийн адуу сайн юм шиг байгаа юм.  

-Тэжээх үү? 
-Тэжээлийн талыг бараг мэдэхгүй дээ. Улс амьтнаас асуухаар тэжээлтэй нь арай илүү давхидаг гэх юм. Би ч одоохондоо өвсөөр  голдуу уяж байна даа. Тэжээдэггүй болохоор  хавар нэг их уралдуулдаггүй юм. Энэ жилээс эхлээд олныхоо жишгийг дагаад тэжээж үзэх санаатай л байна. 
-Шинэ цагийн адуутай юу?
- Адууныхаа чанар чансааг сайжруулахад анхаарахаар шийдсэн. Гэхдээ шинэ цагийн адуу сонирхдоггүй ээ. Ер нь манай сумынхан монгол талаа барьж уралддаг улс. 
-Ингэхэд хэдэн онд сумын Алдарт уяач цолоо авсан бэ? 
-2008 онд 30-аад айраг, түрүүний амжилтаар авч байсан. Тэрнээс хойш олон адуу айрагдуулсаан. Одоо тоог нь хэлж мэдэхгүй байна.   
-Аймгийн сайн малчнаар шалгарч байсан дуулдсан? 
-Тиймээ. 2011 онд аймгийн сайн малчнаар шалгарсан. Манайх бог тэр дундаа хонь олонтой. 
-Малын тоо толгой хэд хүрээд байна вэ?
-Хоёр мянга гаруй малтай, хоёр туслах малчинтай.

-Халуун хошуут малын буян дэлгэрэх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа. 

"Тод  магнай" сэтгүүлийн Хэнтий аймгийн тусгай дугаараас