СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ ИРЭХЭД БЭСРЭГ НААДАМД НЬ МИНИЙ МОРЬ ТҮРҮҮЛСЭН
Төв аймгийн Заамар сумын Төмстий 2-р багийн харьяат, сумын Алдарт уяач Авирын Цэрэндорж 1946 онд Заамар сумын нутаг Өвөр наймгана хэмээх газар айлын ууган хүү болон мэндэлжээ. АХ-ын 70,80,90 жилийн ойн медалиар тус тус шагнуулсан.
-Нутгийнхнаас чинь таны аав Авирыг дайны үед Оросын фронтод хандив өргөж байсан гэж дуулсан. Тэр талаар та хэр мэдэх вэ?
-Нутгийн улсуудаас адуу авч, малинд тэнцсэн адууг нь фронтод явуулсан гэдэг юм билээ. Би жаахан байсан болохоор хэдэн адуу өгсөн талаар сайн мэдэхгүй.
-Ямартай ч танай аав адуу мал олонтой байсан болоод фронтод адуу бэлэглэсэн байх. Адуу малын захад өссөн нь таныг морь уяхад нөлөөлөө болов уу?
-Манай аав адуу мал олонтой ч морь уядаггүй, анчин хүн байлаа. Улсаас өгдөг төлөвлөгөө нормын дагуу ан хийдэг, бэлтрэг суйлдаг байсан. Би багаасаа олон хүний хурдан морийг унаж байсан болохоор өөрийнхөө сонирхлоор уяа тааруулж эхэлсэн. Мятав гэж хүний цавьдар морийг унаад айраг, түрүүгээр л давхиулж байсан. Нялга Дашдондог, Гомбосүрэн, Сандий гэж хүмүүсийн морийг унаж сумын наадамд уралддаг. Ер нь гайгүй сайн уралдаанчид тооцогддог байсан шүү. Энэ нь намайг морь уяхад нөлөөлсөн гэж боддог. 1966, 1967 оноос сар шинийн уралдаан, Майн нэгний уралдаанд морь уяж хөнгөрүүлж байгаад ухасхийдэг л байлаа. Манай Заамар сумын Туяа нэгдлийн 10 жилийн ойд азаргаа тавд давхиулсан. Иймэрхүү ганц нэг уяа сойлго тааруулж байгаад цэрэгт явж ирээд, 1970 оноос үргэлжлүүлж морь уясан.
-Цэргээс ирээд ямар удам угшилтай, ямар морь уяж байсан бэ?
-Цэргээс ирээд зээрд шүдлэн суманд айрагдуулж, хязааланд нь түрүүлгэсэн. Зээрд морь 1979 онд Угтаалын Атарчдын 20 жилийн ойд түрүүлсэн ч хасагдсан. 200 гаруй адуу уралдсанаас хоёр тасарч эргэсэн гээд хасагдаж байсан. Тэгээд тэр жилээ Дашинчилэнд түрүүлсэн. Сумын наадамд миний зээрд дөрөв айрагдан, Дашинчилэнд, Угтаалд, Заамарт тус бүр түрүүлсэн. Жижиг бага уралдаанд олон түрүүлж айрагдсан. .
- Өөр ямар морьдоор наадаж байсан бэ?
- Унаган бэлэвсэн хээр морь сумандаа хязаалангаас эхлэн хоёр гурав айрагдуулаад хулгайд алдсан. Бор морь суманд нэг айрагдсан. Дэлтэй ухаа морийг хүүхдийн үсний баяр, бага уралдаануудад айрагдуулаад, суманд айрагдуулж чапаагүй. Ийм л хэдэн унаган морьдоороо наадсан даа. Тэгээд 1990 оноос хойш морь уясангүй.
-Таныг морь уядаг байхад сумын наадам хэр өтгөн болдог байсан бэ?
- Намар ургацын баяр, сумын наадам хоёрт олон морь уралдана. Манайхаас ийш тийшээ тойрсон сумдаар очно. Тойрсон сумынхан ч манай наадмаар их ирнэ. Нэгдлийн хэдэн хонь хариулах завсраа морио уяна. Сумынхаа наадмыг л үзнэ үү гэхээс биш тэр бүр наадам хөөгөөд явах чөлөө зав бага. Гэрийн хүн нялх биетэй, олон малтай үлдээх хэцүү. Гэхдээ яахав ойр сумын наадамд хэд хэд явсан.
-Таны үед энэ нутагт морь мал уядаг байсан ямар сайн уяачид байв?
-Дугарын аав Галсантогтох гэж бор, хүрэн сайн их насны морьдтой, сайн зээрд азаргатай уяач байсан. Мятав, Баасан гээд хүмүүс байна. Сүүлийн үед Энхтайван нарын олон сайхан залуу уяачид гарсан байна.
-Таны оролцож байсан наадмуудаас хамгийн онцлог нь хэдэн оны наадам байсан бэ?
-1979 онд Атарчдын 20 жил өргөн наадам болсон доо. Хойно Сэлэнгэ аймаг тэр чигээрээ ирсэн байх, Булганаас ч уяачид ирсэн. Манай сумаас олуулаа явж бараг зургаан насыг нь авсан шүү.
-Тэр үед танай эндэхийн адуу сайн байжээ?
-Сайн байсан. Дамба, Шар Дамба, Миеэ гуай, Баасан гээд сайн адуутай улсууд бүгд явсан. Баасангийн хүрэн азарга түрүүлж, бас нэг далив хээр азарга нь аман хүзүүдэн, миний зээрд морь түрүүлж байсан. Энэ наадам 6-сарын 30-нд болж, үүнээс өмнө 5 сарын сүүлээр нь Далай лам ирж бас нэг уралдаан болсон.
-Заамарт Далай багш ирсэн юм уу?
-1979 онд 14 дүгээр Далай лам залуухан ирж байлаа. Анх удаа Монголд ирсэн нь тэр байх. Цагаан эргэний хойно шууд онгоцоор буусан. Далай лам ирлээ гэж их насны морь уралдуулан, дөрөв билүү найман бөх барилдсан бэсрэг наадам хийсэн.
-Одоо Далай багшийг ирэхэд хүмүүс маш олноороо цугладаг шүү дээ. Социалист нийгэмд яаж хүлээж авч байсан бол оо?
-Өө ялгаагүй их олон хүн цугласан. Уралдсан 30-аад морийг бүгдийг мялааж хайрцагтай чихэр өгч байсан. Миний морь түрүүлж, Намхайн хул морь аман хүзүүдэж, гуравт Чинчулууны сартай хонгор морь билүү Баасангийн морь орсон байх. Урьдчилж наадам болно гэж зарлаагүй дуулиан бага болохоор дотроо зохион байгуулж хэдэн морь уралдуулсан байх. Айлд дайллага хийхдээ хэдэн бөх барилдуулсан.
- Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүлийн Заамар сумын тусгай дугаараас...
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна