Н.Санжаадорж :Хурдан адуу гэдэг өр зүрхний амьтан шүү, хичээгээрэй уяачид аа!
Хэнтий аймгийн Дэлгэрхаан суманд 1960-аад онд Тайжийн Жамбын Жигжид гэж нутаг орныхондоо хүндлэгдсэн, ажилсаг, ухаалаг зөв яриатай эр байж. Ер нь тайжийнханд хүүхэд байхаас нь л гэрийн хүмүүжлийг олгохдоо анхаардаг байсан болохоор удам угсаагаа хадгалж, нэр хүндээ өндөрт өргөж явах гэсэн төрөлхийн ёс суртахуун аль ч үед үйлчилсээр ирсэн учиртай аж.
Тайж угсаатай Жигжид хэлмэгдэн орон шоронд орж яваад 40 гаруй насандаа нутагтаа эргэн ирж дээ. Ирсэн жилээсээ эхлэн хоёр өвөл отрын адуу авч гараад 2 азарга адуутай болсон байдаг. Угаасаа ажилсаг,итгэл найдвартай эр гэдгийг нутгийнхан мэдэх учраас Жигжидэд адуугаа өгцгөөн Малхын талд өвөлжүүлээд, хавар ирэхэд нь адуугаа бүрэн бүтэн хүлээж аваад шанд нь нэг бага адуу өгдөг тогтсон ханштай болжээ. Уяач Настын Ойдов 2 жил адуугаа өгөөд эндэж дутаагаагүй ирсэнд талархаж, 1948 онд Хэнтий аймгийн 25 жилийн ойгоор түрүүлсэн хонгор халзан азарганыхаа хул даагаар шагнажээ. Хул даага сумандаа дааганаасаа эхлэн хавчиг долоо хүртлээ түрүүлсэн гэдэг. Тайжийн Жигжид Хул азаргаа сумын наадамд соёолон түрүүлгээд буцахдаа уяагаараа Сүжийн худагт морьдоо услаад цаашаа гарцгааж гэнэ. Тэдэнтэй хамт Боржигины уяач Шулуун Жамба гэж дохигор шар өвгөн явж гэнэ. Түүнийг Дэлгэрхааны баруун талынхан ихэд шүтдэг ажээ. Өвгөн түрүүлж явж байснаа мөрөн дээгүүрээ эргэн хараад “Жигжээд” гээд дуудахад Жигжид араас нь чүү чүү гэсээр давхиж дэргэд нь очтол өвгөн:
- За хө, хурдан адуу гэдэг чам шиг эмийн цаас шиг сэтгэлтэй эрийг байтугай энэ хойд Баян Улаанхайрхан шиг эрийг ч эвдэх явдал гардаг юм шүү дээ… гэж гэнэ.
-Аа за… гээд цааш ярихыг нь сонсох гэтэл өрөөсөн гартаа жолоогоо, нөгөө гартаа эрхээ барин мааниа уншаад дахин дуугаралгүй жишүү харсаар яваад өгчээ. Дээр үед эмийг муутуу цаасаар боодог байж. Муутуу цаас гэдэг нь одоогийн нойлийн цаастай адил эд. Тиймээс Жигжид “нутгийн өвгөн намайг хөнгөн, зөөлөн сэтгэлтэй хүн даруухан явж байгаарай гэж захиж байна даа” гэж ойлгожээ. Түүнээс хойш хул азарга сумандаа хавчиг түрүүлээд, долоотой өнжөөд, шинэ найман настай Долоодын буланд уягдаад, давхил хурдан гэж жигтэйхэн байж. Жигжид наадмын урд орой Дэлгэрхаан сумынхаа баруун дэгт дээр бууж, хул азаргаа авч хоноод, өглөө нь уяан дээр авч иржээ. Адуугаа харж зогстол “урьд өмнө олон түрүүлснийг нь ч бодсон, гэдэс, өнгө зүс сайхан байгааг нь ч харсан өнөөдөр миний хул азаргатай уралдах адуу байхгүй дээ, түрүүлэх нь ч гарцаагүй боллоо” гэж бодогдоод болдоггүй гэнэ. Ингээд азаргаа мордуулчихаад “Цагаан овооны гэзэгт” Зоригтын хошууны ноёны хөтөч явсан гэх Сономдагва, Дангийн Хоохой гэх мэт өвгөчүүл тойрон суугаад хэний ямар азарга ирэхийг тааварлан ярьцгааж сууна гэнэ. Тэд бие биенээ эхний таван азаргыг тоол гэцгээгээд л хуруу даран тоолцгоож байгааг ажиглан сууж байтал дуртай дургүй Жигжидийн хул азаргыг тавд тооллоо гэнэ. Жигжид жаахан дургүй нь хүрч “эд муусайн чинь миний азаргыг хасах нь шив дээ“ гэж бодож сууж. Тэгтэл нэг өвгөн нь “Сономдагваа та түрүү азарганы зүс хэлээч” гэж гэнэ. Мань өвгөн жаахан хулмалзаж гаанс, толгойгоо тогшиж байснаа “ Даваанэрэнгийн Санжаагийн халзан азарга мөн айхтар ирэн дээрээ мордлоо шүү “ гэхэд тэрүүхэн доор нь сууж байсан Жигжид “хөгшин азарга ирлээд, ирлээд яадгийн” гээд хэлээд тавьчихаж. Хөгшин халзан азарга гэдэг нь “Мөнхтөрийн мөнгөн магнай” цолтой төрийн наадмын түрүү алдарт ажнай юм. Тэгтэл тэнд байсан өвгөчүүл хэн нь ч юу ч дуугарсангүй чимээгүй болчихов. Жигжид ч хэлсэнийхээ дараа ухаарч “ээ чааваас нутгийн өвгөний хэлдэг Баян-Улаанхайрхан шиг эрийг ч эвдэнэ гэдэг нь энэ боллоо” гэж санан эвээ олж ядаж байтал ашгүй тоос татаад морь гараад ирлээ. Хүмүүсийн анхаарал ч морь руу шилжин, дуран барин гүйлдэн, дурандацгаав. Тоосны үзүүрт хул азарга хөтлөөд нэлээд зайтай гараад ирж байхыг дурангаар харсан Жигжид “ингээд л түрүүлдэг дээ… “ гэж бодон зүрх нь дэлслэн, дурангаа ханцуйгаараа арчаад дахин дурандтал хөгшин халзан азарга хоёр гурван азарганаас тасран хул азарганы араас цагаан хөөс сахруулан нэлээд ширүүн ойртож байна гэнэ. Гэхдээ самбаа ч дэрлэхээргүй зайтай. Тэгж явсаар барианы наана элст хотгор өнгөрөөд барианы адаг уруу ойрттол хүмүүс хашгирч гуаглаж, алга ташин орилолдоход халзан азарга чихээ хулмайн хул азарганы буруу талаар ганцхан дайраад түрүүлчих нь тэр.
Хожим энэ тухай Жигжид “би ч бүтэл муутай хүн дээ. Нутгийн сайхан өвгөний үгийг бодсоор явсан хэрнээ л ам алдаж түрүүгээ хааж байсан юм. Хурдан адуу гэдэг ямар ч хүнийг эвдэж мэдэх, дуугаргаж чадах өр зүрхний амьтан шүү” гэж ухаарсан ажээ. Хичээгээрэй уяачид аа!
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна