Түмэн эх хангайн бор азарга
А.Тэлмэн
2012 оны 5-р сарын 21 -нд
Авзага хайрхан уулын адуун сүргээс “Хангайн бор” гэдэг хурдан азарга төрсөн гэдэг. Авзага хайрхны араар нутагтай Шарав наадамд морь уядаггүй эгэл нэгэн эр бор азаргандаа хоёр борви айраг ганзагалаад Ханд ванд барихаар хошууны наадамд очжээ. Наадам үзэхээр буусан галын уяачид “азарга нэмж уралдуулах болсон тул бор азаргаа уралдуул, хурдан хүлэг байна” гэж ятгажээ. Энэ нь 1889 оноос ар халхын их наадамд азарга уралддаг болоод асар удаагүй, цаг үе бололтой. Бор азаргаа амрааж, хөнгөрүүлээд уралдуултал түрүүлж гэнэ. Тэгээд хойтон жил нь томоохон наадамд түрүүлгэн “түмэн эх хангай бор” цолыг хүртээсэн бололтой юм.
1990 онд Даншигт Түшээт ханы хэвэй чин вангийн бор азарга нэрээр аман хүзүүдсэн байдгийг “хангай бор” гэж үзэж байна. Харин зарим судлаачдын 1908 оны Богдын даншигийн дунд моринд дөрвөлсөн Эрдэнэдайчин Чинван Ханддоржийн хошууны баян Базараас Эрдэнэшанзав Бадамдоржид өргөгдсөн бор соёолонг хангай бор азарга хэмээн андуурсан байдаг. Том бага наадамд олонтоо түрүүлж, айрагдсан бор азарганы үе мөч хавдаж, “хулуу” өвчтэй болжээ. Тэгтэл хошууны наадамд “Хангай бор азаргыг уралдуулах зарлиг” иржээ. Хүлэгч Шарав аанай л ачлаганы мориндоо айргаа ганзагалан, бор азаргаа хөтөлсөөр наадамд очжээ. Гарааны зурхайгаас эргэхэд бор азарганы хөлийн хуруу өвдөж хэвтсэн гэдэг. Уралдагч хүү уйлж, гуядаж үзсэн боловч боссонгүй гэнэ. Хэсэг хэвтсэний дараа өвчин нь намдсан бололтой босоход нь хүү ухасхийн мордоод хурдалж гарчээ. Мөн л дахиад хэвтэхэд нь авхаалжтай, ухаалаг хүү уйлан азаргаа гуядаж зовоолгүй хүлээж суугаад аргыг нь олж босмогц мордоод ухасхийжээ. Ийнхүү жаалхүүгийн ярьснаар гурвантаа хэвтэж, боссон гэнэ. Тэр наадамд бор азарга нэхэн довтолсоор түрүүлсэн гэж хуучилдаг. Наадмаас харих замдаа түмэн эх бор азарга Бэрхийн ард нүд аньсан гэнэ.
1990 онд Даншигт Түшээт ханы хэвэй чин вангийн бор азарга нэрээр аман хүзүүдсэн байдгийг “хангай бор” гэж үзэж байна. Харин зарим судлаачдын 1908 оны Богдын даншигийн дунд моринд дөрвөлсөн Эрдэнэдайчин Чинван Ханддоржийн хошууны баян Базараас Эрдэнэшанзав Бадамдоржид өргөгдсөн бор соёолонг хангай бор азарга хэмээн андуурсан байдаг. Том бага наадамд олонтоо түрүүлж, айрагдсан бор азарганы үе мөч хавдаж, “хулуу” өвчтэй болжээ. Тэгтэл хошууны наадамд “Хангай бор азаргыг уралдуулах зарлиг” иржээ. Хүлэгч Шарав аанай л ачлаганы мориндоо айргаа ганзагалан, бор азаргаа хөтөлсөөр наадамд очжээ. Гарааны зурхайгаас эргэхэд бор азарганы хөлийн хуруу өвдөж хэвтсэн гэдэг. Уралдагч хүү уйлж, гуядаж үзсэн боловч боссонгүй гэнэ. Хэсэг хэвтсэний дараа өвчин нь намдсан бололтой босоход нь хүү ухасхийн мордоод хурдалж гарчээ. Мөн л дахиад хэвтэхэд нь авхаалжтай, ухаалаг хүү уйлан азаргаа гуядаж зовоолгүй хүлээж суугаад аргыг нь олж босмогц мордоод ухасхийжээ. Ийнхүү жаалхүүгийн ярьснаар гурвантаа хэвтэж, боссон гэнэ. Тэр наадамд бор азарга нэхэн довтолсоор түрүүлсэн гэж хуучилдаг. Наадмаас харих замдаа түмэн эх бор азарга Бэрхийн ард нүд аньсан гэнэ.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Лхагва, 17:46 минут Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- Лхагва, 11:21 минут МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
- 2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна