Сайвар халтар
Одоо эргэж сайн морь, хурдан хүлгийнхээ тухай ярилцъя. «Сайвар халтар» хэмээх домгийг та лав уншсан буй за. Энэхүү морь Лу жанжин гүн, яруу найрагч Лувсандондовын унаган морь билээ.
Нэгэн хавар Аюур гэгч хүн хошууны засаг ноён Лу жанжин гүнд бараалхаж, алсхан явахад унах нэг олигтойхон морь хайрла гэжээ. Ноён: Манай сүрэг адууны аль нэгээс өөрөө үзэж хараад нэг морь барьж уна! гэж хэлжээ. Аюур, Хонгор банди гэдэг хүний адуулж байсан ноёны сүргээс халтар хээр зүсмийн эмнэг шахам хязаалан үрээ барьж авчээ. Аюур тэр үрээгээ унаж, Алтай давж харийн газраас сайн морь аваад нутаг буцжээ. Нутгийнхаа захад орж Бургалтай цагаан Түнгэ гэдэг газар харанхуй шөнө явж байтал дэрсэн дотроос туулай босон халтар хээр нь бусган Аюурыг унагаж давхин оджээ. Шөнийн харанхуйд мориноосоо унасан Аюур хөтөлж явсан морьдоосоо нэгийг нь зайдан унаж, Зүүн гол гэдэг газар нутаглаж байсан гэртээ иржээ. Хээр халтар Аюурыг гэртээ харьсан шөнө эмээл хазаартайгаа ижил сүрэгтээ очиж нийлсэн байжээ. Хоёр гурав хоногийн дараа Аюур, Хонгор бандийн сүрэг дээр очиж эмээл хазаараа авч улмаар хошууны ноёндоо бараалхаж,
- Би таны адуун сүргээс халтар хээр зүсмийн сайвар үрээ барьж унаад тавилаа. Тэр үрээ миний гарын аяыг даасан юм шүү ноён минь, Түүнийг хэнд ч зарж худалдаж болохгүй, хурдан сайн хүлэг байгаа юм гэж айлтгажээ.
Тэр жил нь хошууны сүлд цэнгэх наадам Наран гэдэг газар болж сайвар халтар хязаалан олноос онцгой тасархай түрүүлж ихэд алдаршсан аж. Сайвар халтар «Халхын долоон хошуу даншиг» . наадамд нэг удаа уралдахад онц тасархай хол түрүүлжээ. Түүнийг үзсэн Манжийн амбан /сайд/ сайвар халтарыг Манжийн хаанд бэлэглэхийг Лу жанжин гүнээс шаарджээ. Сайвар халтарыг Манжийн шунахай хаанд өгөхгүй бол өөртөө болон хошууны ард олонд ямар нэг хохирол учирна гэж үзээд Лу гүн алдарт хурдан морио аргагүйн эрхэнд бэлэг болгон өгчээ.
Сайвар халтар Манжийн хааны адуунаас хэдхэн хоногийн дараа гүйн ирж, ижилдээ нийлжээ. Сайвар халтарыг нутагтаа гүйснийг мэдсэн Манжийн амбан хошууны ноёнд албан бичиг явуулж Бээжинд хүргүүлэхийг шаардсанаар хоёр дахь удаагаа хүргүүлжээ. Сайвар халтар Бээжингээс хагас сарын дараа нутагтаа хочр дахь удаа гүйж ирсэн байна. Түүнээс хойш сайвар халтарыг нутагтаа гүйж ирснийг нуун дарагдуулж тэр морь төрсөн нутаг, ижил сүрэгтээ байсаар хөгширч үхсэн гэдэг. Лу жанжин гүн Лувсандондов өөрийн хайртай хурдан мориныхоо тухай «Сайвар халтар» гэдэг дуу зохиосныг хошуу нутаг даяар найр наадамд дуулж байсан бөгөөд одоо ч дуулсаар аж. Энэхүү дууны зарим бадгийг сийрүүлбэл:
«Дэнж дэнж дээгүүр дэмэлзүүлэн гишгэдэлтэй
Цэн шувуу гүйдэлтэй, цэвэр гол шиг биетэй
Чухам чанга гишгэдэлтэй сайвар халтар морь
Төө сайхан чихтэй, төгрөг сайхан туурайтай
Туулай сайхан зоотой, туг сайхан сүүлтэй
Өөд өөд газар өл халзан бугыг намнан дайрдаг
Уруу уруу газар улаан халзан бугыг намнан дайрдаг
Цөөрөмтэй уснаас уугаагүй
Цөөн буурай адуунд тогтоогүй
Хүйтэн зуузай зуугаагүй, хөлстэй тохом тохоогүй
Үүрийн жавраар бариагүй, үдшийн жавраар сойгоогүй
Чухам чанга гишгэдэлтэй сайвар халтар морь»
Энэ морины шинж төлөв, хурд гүйдэл, ижил олон сүрэг дотроо сорт сүлд нь болсон морь байсан нь уг дуунаас яруу тод харагдаж байна. Сайвар халтар морь бол домог биш бидний түүх намтар бүхий хүний алдартай хурдан морь байсан нь гарцаагүй юм.
Г.Цэдэвдорж
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна