Л.Данзанноров: Морь танихдаа нүдтэй аавын минь цуглуулж өгсөн адууны үр төлүүд одоо ч сайн давхиж байна

Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Ламжавын Данзанноровтой ярилцсанаа хүргэж байна. Хурдан морины уяа сойлго тааруулах болсоор гуч гаруй жилийг үдэж байгаа Алдартын унаган адууны чанар чансааг нь таньсан морины хорхойтнууд Сэлэнгийн зүг хүлгийн жолоо залах нь олонтаа гэх юм билээ.
-Данзанноров Алдарт хурд ирлэж, уяа тааруулаад хичнээн жил болж байна вэ?
-1980 онд сургуулиас гарч мал дээр гарах болсноосоо хойш уяа эвлүүлж байна. Түүнээс хойш гуч гаруй жил хурдан тууртын хийморьт сүслэн явна даа. Энэ хугацаанд аймгаас гуч гаруй түрүү, хориод айрагны эзэн боллоо. Сумаас бол бас л хориод тооны юм бий. Ер нь Сэлэнгийнхээ аймаг сумын наадмаас айраг түрүү алдаж үзсэнгүй. Дарханы 40 жилийн ойгоор Тогоруу хүрэн азаргаа гурваар давхиулж, Сэлэнгийн бага хурдад түрүүлгэж байлаа. 1995 онд Зүүнбүрэнгийнхэн улсын наадамд оролцохоор зохион байгуулалттай явахад би халтар даагатайгаа очиж, наймаар давхиулж байлаа. Бас Заамарын бүсэд бор даагаа зургаагаар оруулж байсан гээд айрагт багтаагүй ч аравт орсон чансаа өндөр наадмуудын тухай одоо ч дурсах дуртай байдаг юм. Дээхэндээ улс бүсэд наадахаар явдаг л байлаа.
-Таны нэрийг гаргасан ямар ямар хурдан хүлгүүд байв?
-Би өөрөө уяж сойхоос гадна гадагшаа зарсан унаган адуунууд маань ч хурдан байгаад баярладаг юм. Нэлээд адуу гадагшаа зарсан. “Иточу” Энхбатад Гоё халтар нэртэй халтар үрээ, Бүжин халтар нэртэй хээр үрээтэйгээ  өгсөн. Бүжин халтраараа азарга тавьсан дуулдаж байсан.Одоогоос арван хэдэн жилийн өмнөх зүйл болохоор заримыг нь мартаж дээ. Ямар ч байсан улсын наадамд Бүжин халтар давхиж, бүсэд айргийн таваар орсон гэж байсан байхаа. Бас “Макс”-ийн Ганбаатарт нэг сартай хүрэн үрээ очсон  нь айрагдсан. Манай унаган адуу гар дамжиж Тод манлайд очсон байна лээ. Би Сэлэнгийн Сүбээдэйд өгсөн байсан юм.
-Таны унаган адууны дээд угшил нь аль зүгийнх байна вэ?
- Аавынхаа буянд насныхаа хоолтой залгасан азтай хүн дээ, би. Миний аав Зүүнбүрэн сумандаа засгийн адуу малладаг байсан юм. Аавыг адуу маллаж байх үед Зүүнбүрэнгийн сангийн аж ахуй дандаа шилмэл буюу цус орсон эрлийз адуутай байлаа.  Морь танихдаа нүдтэй аавынхаа цуглуулж өгсөн адууны үр төлүүд одоог хүртэл сайн давхиж байна. Хувьчлалын үеэр хэдэн гүү байдас авч үлдсэн нь надад өвлөгдөн ирээд байгаа нь энэ. Би ч адууныхаа цусыг сэлбэхийн тулд Хэнтий, Сэлэнгийнхээ Зүүнбүрэнгээс азарга авч, эндээс манай адуу нэлээн сайжирсан болов уу гэж боддог юм.
-Зүүнбүрэнгийн адуу ямар үнэ ханштай байна вэ?
-Миний дээр ярьсан Иточу Энхбатад очсон үрээ гэхэд давхиж байсан адуу. Даагандаа тав зургаа түрүүлж, шүдлэндээ гурав түрүүлээд зарагдсан нь тэр. Эх нь шарга халтар гүү, эцэг нь жороо халтар азарга байлаа. Энэ шарга гүүнээс бас цавьдар морь гарсан улсад очиж долоогоор давхиж байсан юм. Бас жижиг халтар даага улсад 18-аар давхиж, аймаг суманд бол гуч гаруй айраг түрүү авч байлаа. Тухайн үед чинь  гурван сая орчмоор л өгч байлаа. Харин Ганбаатар Тод манлайд очсон үрээ жороо халтар азарганы төл байгаа юм. Жороо халтар азарга өөрөө давхиж шалиагүй л дээ. Төлүүд нь л сайн давхисан юм. Ер нь манай адууны чансааг мэдэх Сэлэнгийнхэн бол наймаа их хийнэ. Авсан өгсөндөө өлзийтэй байхыг ерөөлийг өргөөд л өгөөд явуулдаг. Очоод айраг түрүүнээс мултрахгүй байгааг нь дуулаад баярлаж л суух юм.
-Бидний яриа өндөрлөж байна. Ярилцсан танд баярлалаа.
-“Тод магнай” сэтгүүлийн хамт олонд ажлын өндөр амжилт хүсье.

А.Мөнх