Хурд тарьсан Доогийн халзан
Халхад цуутай хурдаар нутгийн адуугаа сэлбэж сайжруулсан С.Довдондоржийн гавьяа зүтгэлийг өнөө хэр нь Алтанширээгийн уяачид сайшааж байдаг. Зөвхөн уугуул нутгийнхан нь ч бус халзан азарганы үр төлөөр адуугаа сайжруулан буян хишгийг нь хүртсэн Сайхандулаан, Өргөн сумын уяачид ч талархаж явдгаа нуудаггүй юм билээ.
Монгол төрийн наадамд дөрвөнтөө түрүүлж, гурав айрагдсан З.Даваанэрэнгийн домогт хүрэн халзан азарганы үр төлөөс авч, нутгийн адуугаа сэлбэсэн Сономцэрэнгийн Довдондорж 1918 онд Алтанширээ сумын 2-р багийн нутаг Хааяа хэмээх газар айлын ууган хүү болон мэндэлжээ. Түүний багад эцэг эх нь бурхны орноо одож тэрээр дүүгийн хамт өвгөн ахынхаа халамжинд хөл нь дөрөөнд гар нь ганзаганд хүрсэн гэдэг. С.Довдондорж бага сургууль төгсч, шинэ хуучин үсэгт аль алинд нь тайлагдан тухайн цаг үедээ ховорт тооцогдох боловсролтой нэгэн гэгдэж явжээ. Тиймдээ ч багийн дарга, тоо бүртгэгч, сумын захиргаанд нарийн бичгийн дарга, сумын дарга, аймгийн нефть баазад түгээгч, өрхийн төслийн статистикч зэрэг ажлыг хийж байсан аж. Эр цэргийн албыг Хэнтий аймагт хаасан тэрээр 1945 оны Халх голын чөлөөлөх дайнд оролцож явсан хувьсгал тэмцлийн ахмад зүтгэлтэн.
Харин морь уяж сойхын тухайд 1960-аад оноос эхэлсэн бөгөөд 1968 онд алдарт халзан азаргаа авч байжээ. Монгол төрөөс соёрхсон хуруу дарам цөөн цолтой хүлгэдийн нэг Мөнх төрийн мөнгөн магнай З.Даваанэрэнгийн хүрэн халзан азарганы төл хэрхэн С.Довдондоржийн саванд орсон тухай бяцхан түүхийг хүүрнэх нь зүйтэй биз ээ.
З.Даваанэрэн уяачийн хүү Д.Санжаа эцгийн шийрийг хатаан хурдан хүлгийн уяа тааруулагч “Аварга тосон” рашаан сувилалд амарч байхдаа говиос ирсэн нэгэн эрхэмтэй танилцжээ. Шинэхэн танил нь халхад цуутай нэрт уяач хүү гэдгийг нь дуулаад ихэд олзуурхан гаран орон хурдан морь ярьсаар өдрийг бардаг болж. Тэгснээ нэг өдөр “би моринд дуртай жирийн нэг монгол эр. Өөрөөс чинь нэг адуу авмаар байна” хэмээн хүслээ хэлж. Санжаа ч, “Чи бидэн хоёр энэ газар сайхан танилцлаа. Эр улсын замын хүзүү урт гэдэг. Чамд боломжийн адуу өгнө. Нас ахиж яваа бид эртхэн шиг өгөлцөж авалцвал өлзий болох биз” хэмээгээд хойтон хавраас хэтрүүлэхгүйгээр наймаа хийхээр ярилцаж гэнэ. Хэлсэн ёсоор хойтон хавар нь Довдон хоёр хөтөлгөө морьтой Нялга сумыг зорьж, дөрөв дэх хоног дээрээ эрсэн айлаа олжээ. Хуучны танилууд хэд хоног хууч дэлгэн хөөрөлдсөөр явах болоход Санжаа адуугаа хураан үзүүлжээ. Довдон нэг аятайхан үрээ хараад түүнийг авъя гэтэл Санжаа:
“За, Довдон минь чи тэр холоос ирээд хөтөлгөө даахгүй эцэнхий үрээгээр яахав. Авсан өгсөндөө өлзий болъё гэвэл өөр адуу ав. Хаврын хавсарга ихтэй энэ жил чамд хэрэг болохгүй. Үүнд орвол чи сүүтэй даагыг эхтэй нь хөтлөөд яв. Ингэвэл замын урт гарын ая даана” хэмээгээд сайхан хүрэн халзан сарвааг эхтэй нь заав. С.Довдондорж ч нөхрийн хэлснийг зөвшөөрч хөтөлгөө морин дээрээ хэдэн төгрөг нэмж өгөөд наймаа тохирчээ.Санжаа Довдондоржийг гаргаж өгөхдөө:
-Чамд би гар татаагүй шүү. Эцгийн нэрийг гаргасан төрийн цол чимэгтэй хүрэн азарганы үр халзан даагаа өглөө. Хурдлах эсэхийг чиний заяа мэднэ гэжээ.
Довдондорж тэр жилээ халзан даагаа уялгүй өнжөөж, дараа жил исгэлтэй шүдлэн уяж аймгийн наадмыг зорихоор зэхэж байв. Үзүүр шандад болсон сунгаанд халзан үрээ нь Дэлгэрэхийн Хуягтын хонгор шүдлэнгээс бяр заан түрүүлж, хашир уяачид “Шүдлэнд энэ хоёрын нэг түрүүлнэ” хэмээн таамаглаж байлаа. Харин аймгийн наадамд хоёр үрээ холбоотой ирээд зөв талаар нь орсон Хуягтын хонгорыг түрүүлсэнд тооцон, буруу талд хошуу өлгөсөн Довдондоржийн хүрэн халзанг аман хүзүүдсэн хэмээн тооцжээ. Ийнхүү анхны айргаа амссан хүрэн халзан азарга унаган эзний хэлсэнчлэн удам дагаж урам сэргээн хурдалсан бөгөөд 1977 онд нэгдлийнхээ 20 жилийн ойд түрүүлж, 1979, 1980, 1983 онуудад сумандаа айрагдаж байжээ. Нэгэн үе Алтанширээгийн наадмыг чимж явсан хүрэн халзан азарга өөрөө хурдлахаас гадна үр төл сайтай буян байж, олон хүний магнайг тэнийлгэн, хурдан моринд шимтэхэд хүргэсэн билээ.
2 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
202.70.34.38
Энэ түүхийг ярьж өгсөн хүн нь арай өөрөөр л ярьчихсан юм шиг байна даа халзан унага авалцаж өгөлцөж байхад нь яг дэргэд нь байсан нэрт уяач Уртын Дамдинжав гуай миний нагац ах Ж.Бат-Өлзий нар Даваагийн Санжаа гуайнхыг Аварга тосонгийн ойролцоо гүү барьчихаад байхад нь болсон явдал гэж ярьдаг.
Reply66.181.161.66
Миний халзан азарга мөн энэ адууны угшилтай гэдэг Дорноговь Өргөн сумын Доржсүрэн . олноо Ожоо хэмээх ах маань хүрэн халзан байдас өгч билээ Одоо хүртэл үр төлүүд нь хурдалж бна
Reply