Уяач С.Дэмбэрэлгалдан: Уяач хүн морио хайрлахгүйгээр амжилт гаргана гэж байхгүй
Завхан аймгийн Түдэвтэй сумын уяач Санжийн Дэмбэрэлгалдангийн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна. Тэрээр 1957 онд тус сумын Цагаанчулуут хэмээх газар төржээ.
-Таны үеийнхэн ихэвчлэн удам дамжсан уяачид байдаг. Танайхан дунд хурдан хүлгийн уяа тааруулдаг хүн байв уу?
-Манай аав Санж сайхан барилдана, цэргийн заан цолтой, морь сайхан уядаг хүн байсан. Би багадаа аавынхаа болон нутгийн ах нарын уясан морийг унадаг байлаа. Дашцэрэн гэдэг хүний хээр морийг унадаг байсан юм. Тэгсэн нэг удаа аавын эзгүйд дүүтэйгээ хоёулаа байж байсан Дадай ирээд “хээр морио уна” гэж байна. Том хүн хэлж байгаа юм чинь унахаас яахав. Тэр жил хээр морь нэлээд хойгуур давхиад. Тэгсэн дүү маань “намайг ирэхгүй байна” гээд уйлчихсан сууж байсан. Ахыгаа их л дээгүүр ирнэ гэж бодсон юм байлгүй./инээв/ Тэгээд аяга дүүрэн чихэр аваад бөөн баяр гэртээ харьж билээ.
-Тэр хээр морио олон жил унасан юм уу?
-Дадайгийнхаа хээр морийг хоёр жил л унасан даа. Морь гэдэг агуу ухаантай амьтан шүү. Нэг жишээ ярья л даа. Манайх Улаанбаатар луу шилжсэн, хонгор морь, хээр морь хоёр маань нутаг руугаа гүйчихдэг юм. Аав морьддоо санаа зовоод байж чаддаггүй. Тэгэхээр нь би онгоцоор аймагт ирээд, цаашаа Түдэвтэй рүү ногоон онгоцоор яваад эгчийндээ иртэл хүүхэд нь нөгөө хээрийг уначихсан явж байна. Нутагтаа ирээд таргалаад сайхан болчихож. Тэгээд таньж ядаад “энэ хурдан хээр мөн үү” гэсэн чинь “мөн” гэж байна. “Хэзээ ирсэн юм” гэсэн чинь “өө, удаж байна” гэнэ. Тэгээд би аав руу цахилгаан бичээд, “хоёр морь гүйгээд ирсэн байна, тэндээ битгий эрээрэй” гэж. Аав маань морьдоо алдчихаад их санаа зовж, тэргэнд л орчих вий дээ гэдэг байсан юм. Тэгсэн нэг өдөр манай бригадын дарга, “чи яагаад харихгүй байгаа юм, аавынх чинь нүүгээд ирсэн байна” гэж байна. Гайхаад лавлатал манай аав, ээж хоёр “нутагтаа амьдралаа зориулна” гээд хүрээд ирсэн байсан. Нээрэн ч хэлсэн ёсоороо насаараа нутагтаа амьдарч, ажиллаж хөдөлмөрлөсөн дөө. Манай ээж 80 гарчихсан хөгшин одоо амьд сэрүүн Цэцэн-Уул сумандаа бий.
-Уяач хүн зөвхөн хурд ирлэх бус, адуугаа зөв унаж эдэлдэг, малд хайртай байх ёстой юм шиг ээ. Хүлэг морио дээдлэн хайрладаг аавынхаа талаар сайхан дурсамж хуучлаач?
-Манай аав барилддаг их бяртай хүн байсан гэж хэлсэн шүү дээ. Их том биетэй. Ямар сайндаа “Данхар” Санж гэж байхав. Тийм болохоор нь хүмүүс морины гартай гэж ярьдаг байсан юм. Жороо морь их унана. Шархүүгийн зээрд гэж хонин жороо урт сойлготой хүрэн морь байлаа. Мөн манай өөрийн жороо буурал морь байлаа. Аав маань жороо морио унаж наадамд очоод өөрөө барилдаж, хүнээр морио унуулаад жороо морьдын уралдаанд тавина. Морь сайхан уяна. 1978 онд Тэлмэнгээс авчирсан Өндөр хээр морь нь сумандаа тав түрүүлсэн. Ер нь миний аав юм юмны захтай хүн байсан шүү.
-Тэгвэл та хэзээнээс морь уях төрийн хэрэгт шамдах болсон юм бэ?
-1990 хэдэн оноос морь сонирхож, 1995 онд Хөвсгөл аймгийн Цэцэрлэг сумын Цэрэн-Очир гэдэг хүнээс хоёр түмэн адууны баярт хоёр түрүүлчихсэн хүрэн даагыг нь авч хурдлуулж байлаа. Хожмоо тэр нь азарга болж олон сайхан төл өгсөн. Ер нь хүрэн үрээ ирснээс хойш миний хурд тасраагүй шүү.
-Булган сүүлтэй хүрэн азарганыхаа талаар жаахан дэлгэрэнгүй яриач?
-Миний хүрэн азарга Нөмрөгийн 80 жилийн ойд айргийн гуравт хурдалж, сумандаа нэг түрүүлж, хоёр удаа аман хүзүүдэн, тав айрагдсан адуу. Би дараа нь Тосонцэнгэлийн Додой гэдэг залуугаас бор морь худалдаж авч Сонгино сумын наадамд айргийн дөрөвт хурдлуулж, 2010 онд аймагт очиж 15-аар давхиулсан. Анх авахад эзэн нь “бор морийг хөгшрөхөөр нь буцаагаад өгөөрэй” гэсэн юм. Тэр ёсоор таван жил уяад буцааж өгсөн. Тосонцэнгэл суманд 2-3 түрүүлсэн тэр хүний хайртай морь нь байсан юм чинь. Би ч гэсэн хүрэн азаргандаа ч их хайртай. Ер нь уяач хүн морио хайрлахгүйгээр амжилт гаргана гэж байхгүй дээ.
-Таны адил морио хайрлаж, адуунд дурлаж байгаа хүүхдүүд байна уу. Залгамж халаагаа бэлтгэж байна уу?
-Хүүхдүүд хотод амьдардаг болохоор зун сонирхогчийн журмаар дагаж давхихаас өөр юм алга. Утсаар л юу болж байна, яаж байна гэх юм. Манай бага хүү ч бүр уйлна шүү дээ, моринд хорхойтой.
"Тод магнай" сэтгүүл №54
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна