Аймгийн Алдарт уяач Х.Дашзэвэг: Хүрэн азарга маань тав түрүүлж, нэг аман хүзүүдсэн
Завхан аймгийн Цэцэн-Уул сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Х.Дашзэвэгийн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна. Тэрээр 1952 онд Бөөрөгтийн Хөх нуруу хэмээх газар төржээ.
-Нэгэн бүлийн гурван эрхэм нэг дор Алдарт уяач цолонд хүрсэн бахдам түүх танайханд харьяалагддаг юм байна. Тэр сайхан түүхээс яриагаа эхэлье?
-Миний нагац аймгийн Алдарт уяач Аранжин, зээ Шаарав, бид гурав 2009 онд Цэцэн-Уул сумын 50 жилийн ойгоор аймгийн Алдарт уяач цолоо авч, түүхэн үйл явдлын эзэд болсон. Манай Аранжин хоёр сайхан хурдан бор морьтой байсан. Дээхнэ үед төвөөс сурвалжлагч ирээд “аймгийн сайн малчин Аранжингийн хоёр бор морь хонио хариулаад явж байна” гэж радио телевизээр гаргаж байсан удаатай. Сүүлд бор морийг нь улсын Алдарт уяач Баасанжав авч уяад хоёр түрүүлгэсэн санагдаж байна. Миний хувьд 1975 онд алдарт хүрэн азаргаа шүдлэндээ сумынхаа наадамд айрагдуулж уяачийн гараагаа эхэлж байлаа. 1976 онд хүрэн үрээ маань хязааландаа сумынхаа наадамд түрүүлсэн. Тэр үед азарга нэг их уядаггүй байсан болохоор соёолонд тавьсан юм. Манай хүргэний аав Жигж гэж их сайхан хурдан морьтой сайн хээр азаргатай хүн байлаа. Миний хүрэн азарга түүнийг залгаж гарсан адуу. Соёолон жилээ гэхэд л дөрөв айрагдсан.
-Ер нь уралдаж байх хугацаандаа ямар амжилт гаргасан юм бэ?
-Тав түрүүлж, нэг удаа аман хүзүүдсэн. Хүрэн азарганыхаа дараа аймгийн Алдарт уяач Буджав гэж хүнээс үүлэн бор азаргаа авсан. Бор азарга маань авсан жилээ нэг түрүүлж, сумандаа гурав аман хүзүүдэн, гурав айрагдсан. Үүлэн борын төл миний нэг цавьдар морь шүдлэн, соёолондоо аман хүзүүдэж, хэд хэдэн удаа айрагдсан.
-Сонсоод байх нь ээ, танайхан морь малд дуртай, уяач олонтой юм шиг байна. Аав тань морь уядаг байсан уу?
-Манай аав бог мал малладаг, морь мал нэг их уядаггүй хүн байсан. Харин манай аавын хамгийн том ах Намхай гэж морь сайхан уядаг, ганц бие гэлэн хүн байсан. Тэр хүн бурхан болохдоо надад хүрэн үрээ өгөөд би түүнийг нь уяж, моринд хорхойтой болсон доо. Тэр нь миний хүрэн азарга шүү дээ. Ахыг өнгөрөхөд манай аавын, авга ахын нийлсэн хул хонгор зүстэй хорь гаруй адуу үлдсэн. Жилдээ манай хоёрынх нийлээд хориод гүү унагалж, хул хонгор бидэртэй хөөрхөн унаганууд гарна. Түүнийг нь нутгийн хүмүүс харчихаад “зээрийн янзага шиг хөөрхөн унаганууд аа” гээд өхөөрддөгсөн.
-Тэгвэл Алдарт өөрийн унаган адуугаараа голдуу нааддаг юмаа даа?
-Би ер нь өнөөдрийг хүртэл унаган адуугаараа л наадаж байгаа. Сүүлийн үед манайхан зүүн аймгийн адуу хурдан гэж хошуураад нутгийн адууныхаа нэрийг муутгаж байна. Айлаас ирэхээр авдраа уудал гэж энэ байгал цаг ууртаа дассан нутгийн адуугаа тордвол уг нь зүгээр юм байгаа юм. Манай Цэцэн-Уул эрт дээр үеэсээ хурдтай. Түрүүнд ярьсан Буджавын Үүлэн бор азарга байна. Дөрвөлжингийн Туяагийн халиун байна. Яг цаг хараад давхиулахад зүүн талын адууны рекордыг эвдэж байсан юм гэнэ билээ. Манай энэ хавийнхныг Сартуул гэдэг. Би нутгийнхаа уяачдыг унаган адуугаа өсгөөд Сартуул адууныхаа нэрийг гаргаад яваасай гэж боддог юм.
-Тантай санал нэг байна. Адууны чанарыг сайжруулах ёстой ч хэт туйлширч болохгүй юм?
-Тэгэлгүй яахав. Би дээр хэлэхээ мартаж. Намайг уяач болоход миний багш, бариач Цэгмид гэж хүний ач тус бас их байсан. Тэр хүн надад их юм зааж өгсөн. Дурдахгүй өнгөрч боломгүй юм. Ер нь тэгээд уяач хүн гэдэг дан ганц морь түрүүлгэж, айрагдуулах бус. Төлөв түвшин үлгэр жишээ байх учиртай. Уяач хүн хэдий чинээ даруу байна, морь нь төдий чинээ сайн давхидаг.
-Төлөв түвшинг эрхэмлэсэн 40 жилийн хугацаанд ямархуу амжилттай наадав. Зах зухаас нь дуулгаач?
-Аймгийн Алдарт уяач цолоо авахад нийт 24 түрүү, 19 аман хүзүүтэй байсан. Тэрнээс нэг аман хүзүү, хоёр айраг нь аймгийн баяр наадмын амжилт. 1973, 1975 онд хүрэн азаргаа айргийн таваар, 1977 онд Өндөр хүрэн морио аман хүзүүдүүлсэн юм. Түүнээс гадна Говь-Алтай, Увсад болсон бүсийн наадмуудад оролцож, Увс аймагт цавьдар үрээгээ таваар давхиулж байлаа. Хүрэн морь маань ч сайн давхисан. Завхан аймагт зохиогдсон даншиг наадмуудад оролцож чадаагүй ээ. Хань маань өөд болж, хэдэн хүүхэдтэйгээ үлдээд нэг үе найр наадамд яваагүй.
-Хүүхдүүд тань морь уяж байна уу?
-Миний том хүү Баттулга, бага хүү Оргил-Эрдэнэ хоёр морь уядаг. Морины хоол унд тааруулахаас эхлээд хүүхдүүд бас санаанд хүрэхгүй л байна. Яваандаа сурах байлгүй дээ. Эднийгээ Монголын их өв болсон морь уях эрдмийг өвлөн аваасай гэж хүсдэг юм. Харин манай хүргэчүүл морь сайхан уяна шүү. Дунд хүргэн Батжаргал өнгөрсөн жил аймгийн сайн малчин боллоо. Бор гэж хүргэн маань морь сайхан уяж байна. Том хүргэн Гантөгс ч ялгаагүй ирээдүйтэй уяач.
-Хурдан хүлгийн хийморьт сүслэг танай гэр бүлийнхэнд сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе. Ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүл №54
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна