Залуу уяач Д.Батбаяр: Дээд тал нь 3000 адуу отроор маллаж байлаа

Завхан аймгийн Шилүүстэй сумын уугуул, залуу уяач Д.Батбаярын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна. 
-Нэлээд хэдэн жил адууны оторт явсан гэсэн шүү дээ. Дээд тал нь хэдэн адуу маллаж байв?
-17 настайгаасаа эхлээд найман жил адуу оторлосон. Дангаараа бол доод тал нь 500, дундаж нь 700-800, дээд тал нь 1100-1200 адуу авч явдаг. Харин гурав, дөрвүүлээ нийлээд явахаараа дээд тал нь 3000 адуу маллаж байсан. Бид голдуу Баянхонгор аймгийн Баацагаан сум, урагшаа Шалын хоолой зэрэг нутгуудаар отор хийнэ. Цас, шуурга багатай жил харьцангуй гайгүй тайван. Ихтэй жил бол хэцүү шүү дээ. Амьтны ялтай мал авч яваа улс чинь амь тавиад л зүтгэнэ шүү дээ.
-Хөлс мөнгө нь гайгүй өндөр үү?
-Тогтсон ханш байхгүй ээ. Хүний өгснийг нь л авна. Би 1999 онд эхэлж явахдаа нэг адууны сарын хөлсийг 300 төгрөгөөр тооцож байсан. Тэгээд дөрвөн сар явж ирэхдээ нэг адуунаас 1200 төгрөг бодож авч байлаа. Одоо бол дөрвөн сарын хөлс 15 мянган төгрөг болсон гэнэ лээ. Миний хувьд хамгийн сүүлд 2008 онд зургаан мянган төгрөг байхад нь явсан.
-Ямар нэг эрсдэл гарвал түүнийгээ төлөх үү?
-Чоно нохой иднэ, үхэж үрэгдэнэ гээд хорогдол гаралгүй яахав. Чоно нохой идсэн, үхэж үрэгдсэнийх нь имтэй чихийг авчирч өгөөд, бусад хорогдлоо төлнө шүү дээ. Хэцүү хатуу зүйл ихтэй ч адуу гэдэг өөрөө хийморилог амьтан учраас сайхан л даа. Тэгж хэдэн жил адуу оторлож явахдаа морь мал унаж эдлэх, зөв сайхан адгуулахаас эхлээд багагүй зүйл сурсан.
-Сүүлийн хэдэн жил яагаад явахгүй байгаа юм бэ?
-Гэр бүлтэй болчихоор чинь өмнөх шигээ олон сараар орхиод явчихаж болохгүй юмаа. Тэгээд ч хүүхдүүд сургууль соёлд ороод төв бараадахаас аргагүй болоод байна.
-Оторт явахаа больсноос хойш морь уяж байгаа юу?
-Хүүхэд байхдаа хурдан морь унадаг байсан. 16 нас хүртлээ зургаан жил морь унасан хүн шүү. Моринд томдож хасагдаад дараа жил нь хээр хязаалан үрээ уяж сургуулийнхаа 60 жилийн ойд түрүүлгэсэн. Наана нь бас сартай цавьдар хүрэн халзан морь байсан. Тэр нь арван хэдээр давхисан юм байна.
-Морь уяад л түрүүлгэж, айрагдуулаад эхэлжээ дээ?
-Сумын сургуулийн ойгоос өмнө зүүн хангайд нэг наадам болж, халзан соёолон аман хүзүүдэн, хээр морь гурваар давхисан. Тэр миний анхны айраг. Түүний дараа намар нь сургуулийн ой болж халзан үрээ нь арваар давхин, хээр үрээ нь тасархай түрүүлсэн юм. Одоогийн байдлаар сумын наадамд азарга, соёолон түрүүлгэж, бусад бүх насыг нь айрагдуулсан. Ер нь жилдээ нэг, хоёр айраг авчихаад л байдаг юм. Өнгөрсөн 2013 онд гэхэд л Отгоны наадамд азарга түрүүлгээд, өөрийнхөө суманд соёолон гуравлуулсан. Морь уясан цагаасаа хойш том, жижиг наадмуудаас нийлээд 40-өөд айраг, түрүү авсан байна лээ. Саяхан тоолж үзсэн юм.
-Хүүхдүүдээрээ унуулах уу?
-Тэгнэ. Манайх гурван бандитай. Бага нь энэ намар сургуульд суух юм. Одоо хурдан морь унаж байгаа нөхөр бий. Хоёр томын нэг нь 11-тэй, нөгөө нь естэй. Гурвуулаа морь унана. Намайг морь унадаг байхад хүний өөрийн ялгаагүй л байсан. Одоо бол хүний хүүхдээр морь унуулах бэрх болж. Азаар бурхан надад гурван хүү заяаж морины хүүхдээр дутахгүй л явна. Морь түрүүлж, айрагдахад унаач хүүхдийн авхаалж чухал шүү. Манай гурав дажгүй л унаад байдаг юм.
-Залуу уяачийн дараа дараагийн уралдаануудад амжилт хүсье. Ярилцсанд баярлалаа.

"Тод магнай" сэтгүүл Завхан аймгийн тусгай дугаар