Уяач Л.Толя: Хүлэг морио дээдэлж, хор хочгүй сайхан наадаж яваарай
А.Тэлмэн
2016 оны 6-р сарын 17 -нд
Адуу гэдэг хийморилог амьтантай амьдрал холбох заяатай хүн гэж бодож явдаг нэгэн бууралтай уулзаж цөөн хором ярилцлаа. Мөрөн сумын уугуул Лхагважавын Толя 53 жил цэрэг цагдаагийн байгууллагад ажилласан бөгөөд аймгийнхаа баяр наадмын комисст олон жил ажилласан, хурдан морины зүтгэлтнүүдийн нэг юм. Түүнийг бэр гуйхаар нийслэл рүү явах гэж байхад нь уулзан ийн цөөн хором хөөрөлдлөө.
-Аймгийнхаа баяр наадмын хурдан морины комисст олон жил ажилласан гэсэн. Энэ албанд хэдэн жил зүтгэсэн бэ?
-Ах нь өөрийгөө адуутай холбогдох заяатай хүн гэж боддог юм. Яагаад гэхээр ухаан орсон цагаасаа өнөөг хүртэл ямар нэг байдлаар адуу гэдэг энэ хийморилог амьтнаас ангид байсангүй. Хамгийн анх 1955 онд таван настай байхдаа морь унаж сураад жилийн дараа хурдан морь унаж уралдаж байлаа. Цэцэрлэг сумын харьяат Самбуу гэж хүний морийг унаж сумын наадамд удаалж байсан. Тэрнээс хойш 10 жил алтан тууртын нуруун дээр нэг хэсэг дэрвэсээн. Мориноос хасагдаад өөрөө уяж, дараа нь ажил амьдралын эрхээр аймгийнхаа морины комисст олон жил ажилласан.
-Таны дээдэс морь мал уядаг хүмүүс байсан уу?
-Манай аав хурдан морь сойдог байсан. Харин буурай аав бол уяж сойж байсан удаагүй юм шиг байгаа юм. Эхнэрийн талд бас морь сойдог улсууд бий. Хоёр гурван хүүхэд ч морь уядаг. Манайхан ер нь адуу олонтой улсууд байгаа юм. Сүүлийн үед адууныхаа чанарыг сайжруулахаар Дорнод аймгийн Чойбалсан хотын Намнан гэдэг дүүгээс гурван азарга, хоёр үрээ авчирсан. Энэ дашрамд “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулаад Намнан дүүдээ баярлаж явдагаа дуулгамаар байна. Манай хүргэн Галт сумын харьяат Цэрэннадмидын Жамсранжав маань явж авчраад одоо хамт уяж сойж байгаа. Ах нь энэ жил 65 настай. Морь уяхад ядраад байдаг болж. Тэглээ гээд бас больчихож чадахгүй хүргэн, хүүхдүүдтэй хамжиж дэмжээд уяж л байна.
-Уяачийнхаа хувьд ямархуу амжилтыг үзүүлээд байгаа вэ?
- Би аймаг сумын наадамд олон шөвгөрүүлж чадаагүй. Овооны наадам мэтийн уралдаанд бол нэлээд хэдэн шөвөг бий. Миний уяж байсан морьд 1963-1965 оны хооронд гайгүй давхиж хоёр гурван ч айраг авсан. 1953 билүү 1954 онд сайн санахгүй байна. Манай нэг саарал морь түрүүлсэн. Хүмүүс ярьдаг айраг түрүү аваад гавихгүй адуунд дуртай гэж. Ах нь тэр чинь байгаа юм./инээв/ Гэхдээ оргүйн дэргэд ортой. Өлзий утсан тамгатай миний хонгор азарга шүдлэндээ Бүрэнтогтох сумын наадамд аман хүзүүдэж, аймагт шөвгөрсөн. Түүний дараа аймгийн Аварга уяач Балжинням гэж хүн аваад аймагт дахин шөвгөрүүлж Бүрэнтогтохын 30 жилийн ойгоор аман хүзүүдүүлсэн. Мөн Арбулаг сумын Осоржамаа гэж хүний саарал морийг авч аймагт аман хүзүүдүүлж байсан. Гол амжилт гаргах залуу цагаа улсын ажил гэж яваад барчихсан даа гэж өөрийгөө тайтгаруулж явдаг хүн дээ.
-Нээрэн ч морь уяхыг таашаадаггүй хэцүүхэн цаг үе байсан гэдэг шүү?
-Намын гишүүн хүнд бүр их дарамттай. Би чинь МАХН-ын гишүүн хүн. Тэтгэвэрт гарахынхаа өмнөхөн хүчний байгууллагад намын гишүүн хүн байж болохгүй гээд чөлөөлөгдсөн. Би 1981 онд төмөр замын сэргийлэхэд байхдаа туувраас хоёр морь авч уяад ажил тасалсан хэргээр намаас хөөгдөх дээрээ тулж байж донгодуулаад салж байсан. Бас дөрвөн тугалтай үнээ, арваад адуу тоолуулаад шийтгүүлж байлаа. Тэр ч байтугай манай аймгийн дарга байсан Хавдал гэдэг хүн азарга уяулахгүй гэсэн шийдвэр гаргаж Хөвсгөл аймгийн түүхэнд хоёр жил азарга уягдаагүй юм шүү дээ. Бас чиг яггүй үе байсан юм шүү. Одоо ч бүх чөлөөтэй сайхан болж дээ. Ийм сайхан цагт морь уяж байгаа залуучууд морины уяа гэдэг сүү хөөрөх дайны эмзэг, гал нь ихэдвэл дэвэрч хөөс нь хагардаг шиг нарийн эд гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Бас аль болох шантралгүй няцаж цуцалгүй сайн муу үгэнд тэсвэр хатуужилтай байгаасай гэж боддог.
-Тантай санал нэг байна. Ярилцсанд баярлалаа. Эрүүл энх байж урт насалж, удаан жаргаарай.
-Та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа. Ах нь хот явах гээд яараад байна л дээ. Тэгээгүй бол сайхан ярих байлаа. Ямар ч байсан энэ хүртэл ирж Хөвсгөл нутгийн маань уяачдыг сурталчилж байгаа “Тод магнай” сэтгүүлийн хамт олондоо баярлалаа. Залуучууд маань хүлэг морио дээдэлж, улам бүр хөгжүүлэн хор хочгүй сайхан наадаж яваарай гэж захих байна.
"Тод магнай" сэтгүүл Хөвсгөл аймгийн тусгай дугаар
-Аймгийнхаа баяр наадмын хурдан морины комисст олон жил ажилласан гэсэн. Энэ албанд хэдэн жил зүтгэсэн бэ?
-Ах нь өөрийгөө адуутай холбогдох заяатай хүн гэж боддог юм. Яагаад гэхээр ухаан орсон цагаасаа өнөөг хүртэл ямар нэг байдлаар адуу гэдэг энэ хийморилог амьтнаас ангид байсангүй. Хамгийн анх 1955 онд таван настай байхдаа морь унаж сураад жилийн дараа хурдан морь унаж уралдаж байлаа. Цэцэрлэг сумын харьяат Самбуу гэж хүний морийг унаж сумын наадамд удаалж байсан. Тэрнээс хойш 10 жил алтан тууртын нуруун дээр нэг хэсэг дэрвэсээн. Мориноос хасагдаад өөрөө уяж, дараа нь ажил амьдралын эрхээр аймгийнхаа морины комисст олон жил ажилласан.
-Таны дээдэс морь мал уядаг хүмүүс байсан уу?
-Манай аав хурдан морь сойдог байсан. Харин буурай аав бол уяж сойж байсан удаагүй юм шиг байгаа юм. Эхнэрийн талд бас морь сойдог улсууд бий. Хоёр гурван хүүхэд ч морь уядаг. Манайхан ер нь адуу олонтой улсууд байгаа юм. Сүүлийн үед адууныхаа чанарыг сайжруулахаар Дорнод аймгийн Чойбалсан хотын Намнан гэдэг дүүгээс гурван азарга, хоёр үрээ авчирсан. Энэ дашрамд “Тод магнай” сэтгүүлээрээ дамжуулаад Намнан дүүдээ баярлаж явдагаа дуулгамаар байна. Манай хүргэн Галт сумын харьяат Цэрэннадмидын Жамсранжав маань явж авчраад одоо хамт уяж сойж байгаа. Ах нь энэ жил 65 настай. Морь уяхад ядраад байдаг болж. Тэглээ гээд бас больчихож чадахгүй хүргэн, хүүхдүүдтэй хамжиж дэмжээд уяж л байна.
-Уяачийнхаа хувьд ямархуу амжилтыг үзүүлээд байгаа вэ?
- Би аймаг сумын наадамд олон шөвгөрүүлж чадаагүй. Овооны наадам мэтийн уралдаанд бол нэлээд хэдэн шөвөг бий. Миний уяж байсан морьд 1963-1965 оны хооронд гайгүй давхиж хоёр гурван ч айраг авсан. 1953 билүү 1954 онд сайн санахгүй байна. Манай нэг саарал морь түрүүлсэн. Хүмүүс ярьдаг айраг түрүү аваад гавихгүй адуунд дуртай гэж. Ах нь тэр чинь байгаа юм./инээв/ Гэхдээ оргүйн дэргэд ортой. Өлзий утсан тамгатай миний хонгор азарга шүдлэндээ Бүрэнтогтох сумын наадамд аман хүзүүдэж, аймагт шөвгөрсөн. Түүний дараа аймгийн Аварга уяач Балжинням гэж хүн аваад аймагт дахин шөвгөрүүлж Бүрэнтогтохын 30 жилийн ойгоор аман хүзүүдүүлсэн. Мөн Арбулаг сумын Осоржамаа гэж хүний саарал морийг авч аймагт аман хүзүүдүүлж байсан. Гол амжилт гаргах залуу цагаа улсын ажил гэж яваад барчихсан даа гэж өөрийгөө тайтгаруулж явдаг хүн дээ.
-Нээрэн ч морь уяхыг таашаадаггүй хэцүүхэн цаг үе байсан гэдэг шүү?
-Намын гишүүн хүнд бүр их дарамттай. Би чинь МАХН-ын гишүүн хүн. Тэтгэвэрт гарахынхаа өмнөхөн хүчний байгууллагад намын гишүүн хүн байж болохгүй гээд чөлөөлөгдсөн. Би 1981 онд төмөр замын сэргийлэхэд байхдаа туувраас хоёр морь авч уяад ажил тасалсан хэргээр намаас хөөгдөх дээрээ тулж байж донгодуулаад салж байсан. Бас дөрвөн тугалтай үнээ, арваад адуу тоолуулаад шийтгүүлж байлаа. Тэр ч байтугай манай аймгийн дарга байсан Хавдал гэдэг хүн азарга уяулахгүй гэсэн шийдвэр гаргаж Хөвсгөл аймгийн түүхэнд хоёр жил азарга уягдаагүй юм шүү дээ. Бас чиг яггүй үе байсан юм шүү. Одоо ч бүх чөлөөтэй сайхан болж дээ. Ийм сайхан цагт морь уяж байгаа залуучууд морины уяа гэдэг сүү хөөрөх дайны эмзэг, гал нь ихэдвэл дэвэрч хөөс нь хагардаг шиг нарийн эд гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Бас аль болох шантралгүй няцаж цуцалгүй сайн муу үгэнд тэсвэр хатуужилтай байгаасай гэж боддог.
-Тантай санал нэг байна. Ярилцсанд баярлалаа. Эрүүл энх байж урт насалж, удаан жаргаарай.
-Та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа. Ах нь хот явах гээд яараад байна л дээ. Тэгээгүй бол сайхан ярих байлаа. Ямар ч байсан энэ хүртэл ирж Хөвсгөл нутгийн маань уяачдыг сурталчилж байгаа “Тод магнай” сэтгүүлийн хамт олондоо баярлалаа. Залуучууд маань хүлэг морио дээдэлж, улам бүр хөгжүүлэн хор хочгүй сайхан наадаж яваарай гэж захих байна.
"Тод магнай" сэтгүүл Хөвсгөл аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна