Аймгийн Алдарт уяач Г.Оюунбаатар: Хэнтийн хурдан хурц гэсэн азаргануудын бараг бүгдийнх нь үр төлөөс авсан

2017 оны 4-р сарын 12 -нд

Хэнтий аймгийн Хур тосгоны аймгийн Алдарт уяач Г.Оюунбаатартай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хурдан хүлэгтэй холбогдсон түүхээс ярилцлагаа эхэлье?
-1972 онд илгээлтээр хөдөө гараад 1973 оноос хойш эхлэн морь уясан. Цэргийн гурван жилийг л эс тооцвол өнөөдрийг хүртэл адууны дэргэдээс холдсонгүй дээ.Хамгийн анх өөрийн адууны зээрд үрээгээ уяж Биндэр сумын наадамд дөрвөөр давхиулж байлаа. Түүнээс хойш хурдан тууртын буянаар айраг, түрүү өнжсөнгүй ээ. Аймаг, сумын наадамд алинд нь ч айрагдуулчихаад л байдаг юм.
-Уулзсан уяачдын маань нэлээд нь удам дамжсан уяачид байна. Танайханд морь мал уядаг улс олон байв уу?
-Манай ээжийн талынхан сайн уяачид л даа. Нагац ах Гомбо гэж их хурдтай хүн байлаа. Хээр адуугаар их сайхан наадаж байсан. Одоо хүү Алтангэрэл нь залгаад морь уяж байна.
-Ахын адуунаас мэдээж авсан байх?
-Авалгүй яахав. Би ер нь Хэнтийн аль хурдан хурц гэсэн азаргануудын үр төлийг бараг бүгдийг авсан шүү.Галшараас Донойн Цэгмид, Нүхийн Дугаржав, Баянхутагаас Цэрэндорж, Сангийн аж ахуйн “Салтаа” Сэдэд зэрэг хүмүүсээс адуу авсан. Сэдэд гэдэг хүн чинь ухаа халзан адуутай.Улсын наадамд дөрөвт хурдалж байсан гэдэг байхаа.
-Алдартын нэрийн хуудас болсон хурдан хүлгүүдийнхээ талаар хуучлаач?
-Аймгийн наадмаас анхны айраг, түрүүг авчирсан хээр азарганыхаа тухай эхлээд яръя даа. Манай Биндэрийн Хуузын Рэнцэн гэж хүний адуу байгаа юм. Тэднийхээс авсан гүүний гэдсэнд ирсэн унага. Шүдлэндээ Биндэр сум болон аймгийн 70 жилийн, хязааландаа Бэрхийн 40 жилийн ойд тус тус түрүүлсэн. Тэгээд соёолон азарга адуундаа явж байгаад л хөлгүй болчихсон юм. Залуучууд л уургалж байгаад эвгүй татчихсан байх гэж санадаг. Далан дээгүүрээ айхтар гэмтээд засал аваагүй юм. Тэгээд дахиж уралдаагүй дээ. Харин үр төлүүд нь сайхан давхиж байгаа. Биндэрийн Батхишиг гэдэг хүүд азарга, морь хоёр бий. Азарга нь шүдлэндээ аймагт түрүүлсэн. Морь нь хойд талын хэдэн суманд олон түрүүлж, айрагдсан гэнэ лээ. Сүхбаатарт бас нэг хээр үрээ бий. Хурдан л байгаа дуулддаг юм. Хээр азарганаас гадна сайн давхисан адуу гэвэл ягаан морь байна. Насны хувьд хээртэйгээ ойролцоо л доо. Би Бэрхийн 40 жилийн ойгоор нэгийг нь түрүүлгэж, нөгөөг нь аман хүзүүдүүлж байсан юм. Ягаан морь 17-18 медальтай. Удам угшлын тухайд эх тал нь Нүхийн Дугаржав гуайн адууны том хул гүү. Тэр хул гүү надад олон хурдан адуу гаргаж өгсөөн. Харин эцэг нь Цэндийн Чулуунбаатарын улаан азарга байгаа юм. Ягаан морины дүү ягаан халзан үрээ аймгийн наадамд бас айрагдаж байсан. Ер нь тэр улаан азарганы төлүүд хурдан л даа.
-Аймгийн наадмаас хичнээн айраг, түрүүтэй вэ?
-Аймгийн 70 жилээр хээр азаргаа шүдлэнд нь түрүүлгээд, 1995 онд соёолон, 1996 онд шүдлэн үрээ айрагдуулж байсан. Дээр нь аймгийн бүсийн наадмуудаас ганц нэг айраг авсаан авсан. Норовлин, Дадал, Батширээт, Өмнөдэлгэр зэрэг хойд талын сумдын тэгш ойн баяр наадмаас айраг, түрүү алддаггүй.
-Тэгвэл улс, бүсийн наадмуудад оролцож байв уу?
-Оролцож байсан. Гэхдээ айхтар сайн давхиулаагүй ээ.Багануурт бага Хэнтийн бүсийн хаврын уралдаанд нэг удаа очсон. 1998 оны улсын наадамд очиж соёолон, хязаалангаа арав гаргаж давхиулсан. Ах дүү хоёр адуу л даа. Бас нэг шүдлэн 29-д давхисан юм байна. Түүнээс хойш дахиж очоогүй.
-Танай аймгийн уяачид сүүлийн хоёр гурван жилээс л адуу тэжээдэг болсон гэж байна лээ. Харин танай энэ хавийнхан нэлээд эртнээс тэжээсэн байх?
-Бидний үед дан байгалиараа уралдаж байлаа. Тэжээл гэдгийн чинь учрыг олохгүй нэг хэсэг мунгинасаан. Заримдаа ихдүүлчихээд, заримдаа багадуулчихаад... Харин ойрын хоёр, гурван жилээс л бага зэрэг гадарлахтайгаа болж байна.Сүүлийн үеийн уяаны арга барил, хэрэглэж байгаа тэжээл будаа зэрэг нь өөр болжээ. Мань мэт нь жаахан хоцрогдоод л байх шиг байна шүү. Ер нь ч тэгээд манай өвөг дээдэс тэжээлээр морь уралдуулж байгаагүй дээ.
-Хамгийн сайхан наадмынхаа дурсамжаас хуваалцаач?
-Аймгийнхаа 70 жилийн ойд шүдлэн түрүүлгэх сайхан байсан. Бидний үед чинь гадагшаа гарч уралдахыг зөвшөөрдөггүй байсан шүү дээ. Наадам нь ч хэмжээ дамжаатай байлаа. Өвлийн уралдаан ховор. Хийсэн ч зөвшөөрөлгүй наадам хийлээ гэдэг. Хаврын цагт Майн баяраар морь уралдана. Одоо бол уралдаан нь ч олон болж. Адуу нь ч хурдан болсон байна. Ер нь ажиглаад байхад шинэ монгол адуу давамгайлах хандлагатай болж байгаа юм биш үү. Манай нэг хүү, хүргэн хоёр морь уядаг юм. Залуучуудын уяа бидний үеийнхээс өөр болохоор заримдаа санал зөрөлдөж л байх юм. Гэхдээ хүүхдүүд алдаж оноод уяад л байна аа.
-Ярилцсанд баярлалаа.Таныг танай үр хүүхдүүдийг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
-Хурдан хүлэгтэй холбогдсон түүхээс ярилцлагаа эхэлье?
-1972 онд илгээлтээр хөдөө гараад 1973 оноос хойш эхлэн морь уясан. Цэргийн гурван жилийг л эс тооцвол өнөөдрийг хүртэл адууны дэргэдээс холдсонгүй дээ.Хамгийн анх өөрийн адууны зээрд үрээгээ уяж Биндэр сумын наадамд дөрвөөр давхиулж байлаа. Түүнээс хойш хурдан тууртын буянаар айраг, түрүү өнжсөнгүй ээ. Аймаг, сумын наадамд алинд нь ч айрагдуулчихаад л байдаг юм.
-Уулзсан уяачдын маань нэлээд нь удам дамжсан уяачид байна. Танайханд морь мал уядаг улс олон байв уу?
-Манай ээжийн талынхан сайн уяачид л даа. Нагац ах Гомбо гэж их хурдтай хүн байлаа. Хээр адуугаар их сайхан наадаж байсан. Одоо хүү Алтангэрэл нь залгаад морь уяж байна.
-Ахын адуунаас мэдээж авсан байх?
-Авалгүй яахав. Би ер нь Хэнтийн аль хурдан хурц гэсэн азаргануудын үр төлийг бараг бүгдийг авсан шүү.Галшараас Донойн Цэгмид, Нүхийн Дугаржав, Баянхутагаас Цэрэндорж, Сангийн аж ахуйн “Салтаа” Сэдэд зэрэг хүмүүсээс адуу авсан. Сэдэд гэдэг хүн чинь ухаа халзан адуутай.Улсын наадамд дөрөвт хурдалж байсан гэдэг байхаа.
-Алдартын нэрийн хуудас болсон хурдан хүлгүүдийнхээ талаар хуучлаач?
-Аймгийн наадмаас анхны айраг, түрүүг авчирсан хээр азарганыхаа тухай эхлээд яръя даа. Манай Биндэрийн Хуузын Рэнцэн гэж хүний адуу байгаа юм. Тэднийхээс авсан гүүний гэдсэнд ирсэн унага. Шүдлэндээ Биндэр сум болон аймгийн 70 жилийн, хязааландаа Бэрхийн 40 жилийн ойд тус тус түрүүлсэн. Тэгээд соёолон азарга адуундаа явж байгаад л хөлгүй болчихсон юм. Залуучууд л уургалж байгаад эвгүй татчихсан байх гэж санадаг. Далан дээгүүрээ айхтар гэмтээд засал аваагүй юм. Тэгээд дахиж уралдаагүй дээ. Харин үр төлүүд нь сайхан давхиж байгаа. Биндэрийн Батхишиг гэдэг хүүд азарга, морь хоёр бий. Азарга нь шүдлэндээ аймагт түрүүлсэн. Морь нь хойд талын хэдэн суманд олон түрүүлж, айрагдсан гэнэ лээ. Сүхбаатарт бас нэг хээр үрээ бий. Хурдан л байгаа дуулддаг юм. Хээр азарганаас гадна сайн давхисан адуу гэвэл ягаан морь байна. Насны хувьд хээртэйгээ ойролцоо л доо. Би Бэрхийн 40 жилийн ойгоор нэгийг нь түрүүлгэж, нөгөөг нь аман хүзүүдүүлж байсан юм. Ягаан морь 17-18 медальтай. Удам угшлын тухайд эх тал нь Нүхийн Дугаржав гуайн адууны том хул гүү. Тэр хул гүү надад олон хурдан адуу гаргаж өгсөөн. Харин эцэг нь Цэндийн Чулуунбаатарын улаан азарга байгаа юм. Ягаан морины дүү ягаан халзан үрээ аймгийн наадамд бас айрагдаж байсан. Ер нь тэр улаан азарганы төлүүд хурдан л даа.
-Аймгийн наадмаас хичнээн айраг, түрүүтэй вэ?
-Аймгийн 70 жилээр хээр азаргаа шүдлэнд нь түрүүлгээд, 1995 онд соёолон, 1996 онд шүдлэн үрээ айрагдуулж байсан. Дээр нь аймгийн бүсийн наадмуудаас ганц нэг айраг авсаан авсан. Норовлин, Дадал, Батширээт, Өмнөдэлгэр зэрэг хойд талын сумдын тэгш ойн баяр наадмаас айраг, түрүү алддаггүй.
-Тэгвэл улс, бүсийн наадмуудад оролцож байв уу?
-Оролцож байсан. Гэхдээ айхтар сайн давхиулаагүй ээ.Багануурт бага Хэнтийн бүсийн хаврын уралдаанд нэг удаа очсон. 1998 оны улсын наадамд очиж соёолон, хязаалангаа арав гаргаж давхиулсан. Ах дүү хоёр адуу л даа. Бас нэг шүдлэн 29-д давхисан юм байна. Түүнээс хойш дахиж очоогүй.
-Танай аймгийн уяачид сүүлийн хоёр гурван жилээс л адуу тэжээдэг болсон гэж байна лээ. Харин танай энэ хавийнхан нэлээд эртнээс тэжээсэн байх?
-Бидний үед дан байгалиараа уралдаж байлаа. Тэжээл гэдгийн чинь учрыг олохгүй нэг хэсэг мунгинасаан. Заримдаа ихдүүлчихээд, заримдаа багадуулчихаад... Харин ойрын хоёр, гурван жилээс л бага зэрэг гадарлахтайгаа болж байна.Сүүлийн үеийн уяаны арга барил, хэрэглэж байгаа тэжээл будаа зэрэг нь өөр болжээ. Мань мэт нь жаахан хоцрогдоод л байх шиг байна шүү. Ер нь ч тэгээд манай өвөг дээдэс тэжээлээр морь уралдуулж байгаагүй дээ.
-Хамгийн сайхан наадмынхаа дурсамжаас хуваалцаач?
-Аймгийнхаа 70 жилийн ойд шүдлэн түрүүлгэх сайхан байсан. Бидний үед чинь гадагшаа гарч уралдахыг зөвшөөрдөггүй байсан шүү дээ. Наадам нь ч хэмжээ дамжаатай байлаа. Өвлийн уралдаан ховор. Хийсэн ч зөвшөөрөлгүй наадам хийлээ гэдэг. Хаврын цагт Майн баяраар морь уралдана. Одоо бол уралдаан нь ч олон болж. Адуу нь ч хурдан болсон байна. Ер нь ажиглаад байхад шинэ монгол адуу давамгайлах хандлагатай болж байгаа юм биш үү. Манай нэг хүү, хүргэн хоёр морь уядаг юм. Залуучуудын уяа бидний үеийнхээс өөр болохоор заримдаа санал зөрөлдөж л байх юм. Гэхдээ хүүхдүүд алдаж оноод уяад л байна аа.
-Ярилцсанд баярлалаа.Таныг танай үр хүүхдүүдийг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар


0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Лхагва, 12:46 минут Тайлбарлагч М.Оюунбаатар: Бусдын чин сэтгэлийн хүн…
-
Лхагва, 12:12 минут Монгол орныг даасан Очирваань бурхан
-
Даваа, 11:33 минут Мана-4, Норов-7, Сороол-4, Сороол-7 зэрэг эмийг ур…
-
Даваа, 11:01 минут Сумын Алдарт уяач Ц.Батбилэг: Улсын бүсэд гурав ай…
-
Даваа, 10:46 минут Тод манлай уяач Цэрэнгийн Хэнмэдэх: Би морьдоо ни…
-
Даваа, 10:26 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-33: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЖАМБАЛС…
-
Даваа, 10:18 минут Тод Манлай уяач А.Батсүхийн хурдан хонгор азар…
-
4-р сарын 07 -нд Д.Сайнсайхан: Ханш нээснээс хойш онцгой үеүдэд гол…
-
4-р сарын 07 -нд Тод манлай уяач Д.Ганбаатар: Моринд хорхойсох “вир…
-
4-р сарын 07 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-32: ХААУ-НЫ ДОКТОР Д.ЗОРИГТБАА…
-
4-р сарын 05 -нд Сумын Алдарт уяач Д.БАТ-ЭРДЭНЭ: Их монгол улс байг…
-
4-р сарын 05 -нд Жанчивын хул хэмээх цуут хүлгийн түүх оршвой
-
4-р сарын 05 -нд Тод манлай уяач Цэвээнжавын Дуламсүрэн: Уяаны ойр …
-
4-р сарын 01 -нд Аймгийн Алдарт уяач И.Амарсанаа: Худ маань “уруу т…
-
4-р сарын 01 -нд Шүдлэн буюу хоёр настай адууны шүд
-
4-р сарын 01 -нд Тод манлай уяач Эрдэнэбатын Эрдэнэчулуун: Хурдан а…
-
3-р сарын 29 -нд Д.Сайнсайхан: Даллагын уут нь тухайн айл өрхийн бу…
-
3-р сарын 29 -нд Даага буюу нэг настай адууны шүд
-
3-р сарын 29 -нд Аймгийн Алдарт уяач И.Боргил: Долоотой адууг өнжөө…
-
3-р сарын 29 -нд Тод манлай уяач Цэдэндоржийн Аюуш: Адууг өөртөө с…
-
3-р сарын 29 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-31: МОНГОЛ УЛСЫН МАНЛАЙ УЯАЧ Ц.…
-
3-р сарын 25 -нд Сумын Алдарт уяач С.Намжилсүрэн: Урд зүгт уралдаха…
-
3-р сарын 25 -нд Адууг шүдлэх аргачлал
-
3-р сарын 25 -нд Монгол Улсын Хөдөлмөрийн Баатар Р.Раш: 1929 онд өв…
-
3-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач С.Цэдэнжав: Нагацынхаа бэлэглэ…
-
3-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Эрдэнэбат: Өөрийн гараар хи…
-
3-р сарын 22 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-30: МОРИОР АЯЛАГЧ М.БАТЧУЛУУН
-
3-р сарын 22 -нд Тод манлай уяач Г.Сандуйжав:Тогоруу угшлын азарган…
-
3-р сарын 22 -нд Адууны шүдний зохион байгуулалт бүтэц
-
2021 оны 3-р сарын 15 -нд Сумын Алдарт уяач Д.ЮҮРЭНДОНДОГ: Улаан азаргаа түр…
-
2021 оны 3-р сарын 15 -нд Адууны нас, нэршил
-
2021 оны 3-р сарын 15 -нд Цэгээн адуугаар цэнгүүлэгч Дэлэгийн Владимир
-
2021 оны 3-р сарын 13 -нд Хүлгийг биеийн хэлэмжээр шинжихүй
-
2021 оны 3-р сарын 13 -нд Тод манлай уяач Д.Онон: Цэгээ олж хатгавал хутганы…
-
2021 оны 3-р сарын 11 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-29: МАНЛАЙ УЯАЧ Ц.ЦЭНД-АЮУШ
-
2021 оны 3-р сарын 11 -нд Хурдан хүлгийг тэргүүнээр шинжихүй:
-
2021 оны 3-р сарын 11 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Ухнай: Эсгийгээр сольсон гүү…
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Тод манлай уяач Д.Даваахүү: Сайн адууг хүний зэрэг…
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Морь засах, түрүүлэх морины бэлгэдэл шинж, сайн эр…
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Сумын Алдарт уяач Н.Баттулга: Уяаны өв соёлыг бид …
-
2021 оны 3-р сарын 09 -нд Малын их эмч А.Ерханат: Адууныхаа туурайг тахлах а…
-
2021 оны 3-р сарын 03 -нд Монгол улсын Алдарт уяач Д.Ганхуяг: Унаган хүлгүүд…
-
2021 оны 3-р сарын 03 -нд АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ ЦОЛНЫ БОЛЗОЛ ХАНГАСАН 11 УЯАЧИ…
-
2021 оны 3-р сарын 03 -нд ТӨВ АЙМГИЙН МОРИН СПОРТ, УЯАЧДЫН ХОЛБОО 2020 ОНЫ Ш…
-
2021 оны 3-р сарын 01 -нд П.Дашдэмбэрэл: Уртын дуу шиг зураг зурна аа ...
-
2021 оны 3-р сарын 01 -нд Моринд тохиолдох “гутаг”, түүнийг арилгах тухай
-
2021 оны 3-р сарын 01 -нд Сумын Алдарт уяач Д.БУЯНТОГТОХ: Саарал азарганы ми…
-
2021 оны 2-р сарын 26 -нд Сайн морины доторх олон зүйл махбодын сайн, муу ши…
-
2021 оны 2-р сарын 26 -нд “Морьтон” эмнэлгийн их эмч А.Наранбаатар: Нарны гэ…
-
2021 оны 2-р сарын 26 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-28: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ А.НЯМБА…
-
Даваа, 10:46 минут Тод манлай уяач Цэрэнгийн Хэнмэдэх: Би морьдоо ни…
-
Даваа, 10:18 минут Тод Манлай уяач А.Батсүхийн хурдан хонгор азар…
-
Лхагва, 12:46 минут Тайлбарлагч М.Оюунбаатар: Бусдын чин сэтгэлийн хүн…
-
Даваа, 11:01 минут Сумын Алдарт уяач Ц.Батбилэг: Улсын бүсэд гурав ай…
-
Даваа, 11:33 минут Мана-4, Норов-7, Сороол-4, Сороол-7 зэрэг эмийг ур…
-
Лхагва, 12:12 минут Монгол орныг даасан Очирваань бурхан
-
Даваа, 10:26 минут ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-33: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ Ц.ЖАМБАЛС…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна