Аймгийн Алдарт уяач Г.Оюунбаатар: Хэнтийн хурдан хурц гэсэн азаргануудын бараг бүгдийнх нь үр төлөөс авсан
А.Тэлмэн
2017 оны 4-р сарын 12 -нд
Хэнтий аймгийн Хур тосгоны аймгийн Алдарт уяач Г.Оюунбаатартай хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-Хурдан хүлэгтэй холбогдсон түүхээс ярилцлагаа эхэлье?
-1972 онд илгээлтээр хөдөө гараад 1973 оноос хойш эхлэн морь уясан. Цэргийн гурван жилийг л эс тооцвол өнөөдрийг хүртэл адууны дэргэдээс холдсонгүй дээ.Хамгийн анх өөрийн адууны зээрд үрээгээ уяж Биндэр сумын наадамд дөрвөөр давхиулж байлаа. Түүнээс хойш хурдан тууртын буянаар айраг, түрүү өнжсөнгүй ээ. Аймаг, сумын наадамд алинд нь ч айрагдуулчихаад л байдаг юм.
-Уулзсан уяачдын маань нэлээд нь удам дамжсан уяачид байна. Танайханд морь мал уядаг улс олон байв уу?
-Манай ээжийн талынхан сайн уяачид л даа. Нагац ах Гомбо гэж их хурдтай хүн байлаа. Хээр адуугаар их сайхан наадаж байсан. Одоо хүү Алтангэрэл нь залгаад морь уяж байна.
-Ахын адуунаас мэдээж авсан байх?
-Авалгүй яахав. Би ер нь Хэнтийн аль хурдан хурц гэсэн азаргануудын үр төлийг бараг бүгдийг авсан шүү.Галшараас Донойн Цэгмид, Нүхийн Дугаржав, Баянхутагаас Цэрэндорж, Сангийн аж ахуйн “Салтаа” Сэдэд зэрэг хүмүүсээс адуу авсан. Сэдэд гэдэг хүн чинь ухаа халзан адуутай.Улсын наадамд дөрөвт хурдалж байсан гэдэг байхаа.
-Алдартын нэрийн хуудас болсон хурдан хүлгүүдийнхээ талаар хуучлаач?
-Аймгийн наадмаас анхны айраг, түрүүг авчирсан хээр азарганыхаа тухай эхлээд яръя даа. Манай Биндэрийн Хуузын Рэнцэн гэж хүний адуу байгаа юм. Тэднийхээс авсан гүүний гэдсэнд ирсэн унага. Шүдлэндээ Биндэр сум болон аймгийн 70 жилийн, хязааландаа Бэрхийн 40 жилийн ойд тус тус түрүүлсэн. Тэгээд соёолон азарга адуундаа явж байгаад л хөлгүй болчихсон юм. Залуучууд л уургалж байгаад эвгүй татчихсан байх гэж санадаг. Далан дээгүүрээ айхтар гэмтээд засал аваагүй юм. Тэгээд дахиж уралдаагүй дээ. Харин үр төлүүд нь сайхан давхиж байгаа. Биндэрийн Батхишиг гэдэг хүүд азарга, морь хоёр бий. Азарга нь шүдлэндээ аймагт түрүүлсэн. Морь нь хойд талын хэдэн суманд олон түрүүлж, айрагдсан гэнэ лээ. Сүхбаатарт бас нэг хээр үрээ бий. Хурдан л байгаа дуулддаг юм. Хээр азарганаас гадна сайн давхисан адуу гэвэл ягаан морь байна. Насны хувьд хээртэйгээ ойролцоо л доо. Би Бэрхийн 40 жилийн ойгоор нэгийг нь түрүүлгэж, нөгөөг нь аман хүзүүдүүлж байсан юм. Ягаан морь 17-18 медальтай. Удам угшлын тухайд эх тал нь Нүхийн Дугаржав гуайн адууны том хул гүү. Тэр хул гүү надад олон хурдан адуу гаргаж өгсөөн. Харин эцэг нь Цэндийн Чулуунбаатарын улаан азарга байгаа юм. Ягаан морины дүү ягаан халзан үрээ аймгийн наадамд бас айрагдаж байсан. Ер нь тэр улаан азарганы төлүүд хурдан л даа.
-Аймгийн наадмаас хичнээн айраг, түрүүтэй вэ?
-Аймгийн 70 жилээр хээр азаргаа шүдлэнд нь түрүүлгээд, 1995 онд соёолон, 1996 онд шүдлэн үрээ айрагдуулж байсан. Дээр нь аймгийн бүсийн наадмуудаас ганц нэг айраг авсаан авсан. Норовлин, Дадал, Батширээт, Өмнөдэлгэр зэрэг хойд талын сумдын тэгш ойн баяр наадмаас айраг, түрүү алддаггүй.
-Тэгвэл улс, бүсийн наадмуудад оролцож байв уу?
-Оролцож байсан. Гэхдээ айхтар сайн давхиулаагүй ээ.Багануурт бага Хэнтийн бүсийн хаврын уралдаанд нэг удаа очсон. 1998 оны улсын наадамд очиж соёолон, хязаалангаа арав гаргаж давхиулсан. Ах дүү хоёр адуу л даа. Бас нэг шүдлэн 29-д давхисан юм байна. Түүнээс хойш дахиж очоогүй.
-Танай аймгийн уяачид сүүлийн хоёр гурван жилээс л адуу тэжээдэг болсон гэж байна лээ. Харин танай энэ хавийнхан нэлээд эртнээс тэжээсэн байх?
-Бидний үед дан байгалиараа уралдаж байлаа. Тэжээл гэдгийн чинь учрыг олохгүй нэг хэсэг мунгинасаан. Заримдаа ихдүүлчихээд, заримдаа багадуулчихаад... Харин ойрын хоёр, гурван жилээс л бага зэрэг гадарлахтайгаа болж байна.Сүүлийн үеийн уяаны арга барил, хэрэглэж байгаа тэжээл будаа зэрэг нь өөр болжээ. Мань мэт нь жаахан хоцрогдоод л байх шиг байна шүү. Ер нь ч тэгээд манай өвөг дээдэс тэжээлээр морь уралдуулж байгаагүй дээ.
-Хамгийн сайхан наадмынхаа дурсамжаас хуваалцаач?
-Аймгийнхаа 70 жилийн ойд шүдлэн түрүүлгэх сайхан байсан. Бидний үед чинь гадагшаа гарч уралдахыг зөвшөөрдөггүй байсан шүү дээ. Наадам нь ч хэмжээ дамжаатай байлаа. Өвлийн уралдаан ховор. Хийсэн ч зөвшөөрөлгүй наадам хийлээ гэдэг. Хаврын цагт Майн баяраар морь уралдана. Одоо бол уралдаан нь ч олон болж. Адуу нь ч хурдан болсон байна. Ер нь ажиглаад байхад шинэ монгол адуу давамгайлах хандлагатай болж байгаа юм биш үү. Манай нэг хүү, хүргэн хоёр морь уядаг юм. Залуучуудын уяа бидний үеийнхээс өөр болохоор заримдаа санал зөрөлдөж л байх юм. Гэхдээ хүүхдүүд алдаж оноод уяад л байна аа.
-Ярилцсанд баярлалаа.Таныг танай үр хүүхдүүдийг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
-Хурдан хүлэгтэй холбогдсон түүхээс ярилцлагаа эхэлье?
-1972 онд илгээлтээр хөдөө гараад 1973 оноос хойш эхлэн морь уясан. Цэргийн гурван жилийг л эс тооцвол өнөөдрийг хүртэл адууны дэргэдээс холдсонгүй дээ.Хамгийн анх өөрийн адууны зээрд үрээгээ уяж Биндэр сумын наадамд дөрвөөр давхиулж байлаа. Түүнээс хойш хурдан тууртын буянаар айраг, түрүү өнжсөнгүй ээ. Аймаг, сумын наадамд алинд нь ч айрагдуулчихаад л байдаг юм.
-Уулзсан уяачдын маань нэлээд нь удам дамжсан уяачид байна. Танайханд морь мал уядаг улс олон байв уу?
-Манай ээжийн талынхан сайн уяачид л даа. Нагац ах Гомбо гэж их хурдтай хүн байлаа. Хээр адуугаар их сайхан наадаж байсан. Одоо хүү Алтангэрэл нь залгаад морь уяж байна.
-Ахын адуунаас мэдээж авсан байх?
-Авалгүй яахав. Би ер нь Хэнтийн аль хурдан хурц гэсэн азаргануудын үр төлийг бараг бүгдийг авсан шүү.Галшараас Донойн Цэгмид, Нүхийн Дугаржав, Баянхутагаас Цэрэндорж, Сангийн аж ахуйн “Салтаа” Сэдэд зэрэг хүмүүсээс адуу авсан. Сэдэд гэдэг хүн чинь ухаа халзан адуутай.Улсын наадамд дөрөвт хурдалж байсан гэдэг байхаа.
-Алдартын нэрийн хуудас болсон хурдан хүлгүүдийнхээ талаар хуучлаач?
-Аймгийн наадмаас анхны айраг, түрүүг авчирсан хээр азарганыхаа тухай эхлээд яръя даа. Манай Биндэрийн Хуузын Рэнцэн гэж хүний адуу байгаа юм. Тэднийхээс авсан гүүний гэдсэнд ирсэн унага. Шүдлэндээ Биндэр сум болон аймгийн 70 жилийн, хязааландаа Бэрхийн 40 жилийн ойд тус тус түрүүлсэн. Тэгээд соёолон азарга адуундаа явж байгаад л хөлгүй болчихсон юм. Залуучууд л уургалж байгаад эвгүй татчихсан байх гэж санадаг. Далан дээгүүрээ айхтар гэмтээд засал аваагүй юм. Тэгээд дахиж уралдаагүй дээ. Харин үр төлүүд нь сайхан давхиж байгаа. Биндэрийн Батхишиг гэдэг хүүд азарга, морь хоёр бий. Азарга нь шүдлэндээ аймагт түрүүлсэн. Морь нь хойд талын хэдэн суманд олон түрүүлж, айрагдсан гэнэ лээ. Сүхбаатарт бас нэг хээр үрээ бий. Хурдан л байгаа дуулддаг юм. Хээр азарганаас гадна сайн давхисан адуу гэвэл ягаан морь байна. Насны хувьд хээртэйгээ ойролцоо л доо. Би Бэрхийн 40 жилийн ойгоор нэгийг нь түрүүлгэж, нөгөөг нь аман хүзүүдүүлж байсан юм. Ягаан морь 17-18 медальтай. Удам угшлын тухайд эх тал нь Нүхийн Дугаржав гуайн адууны том хул гүү. Тэр хул гүү надад олон хурдан адуу гаргаж өгсөөн. Харин эцэг нь Цэндийн Чулуунбаатарын улаан азарга байгаа юм. Ягаан морины дүү ягаан халзан үрээ аймгийн наадамд бас айрагдаж байсан. Ер нь тэр улаан азарганы төлүүд хурдан л даа.
-Аймгийн наадмаас хичнээн айраг, түрүүтэй вэ?
-Аймгийн 70 жилээр хээр азаргаа шүдлэнд нь түрүүлгээд, 1995 онд соёолон, 1996 онд шүдлэн үрээ айрагдуулж байсан. Дээр нь аймгийн бүсийн наадмуудаас ганц нэг айраг авсаан авсан. Норовлин, Дадал, Батширээт, Өмнөдэлгэр зэрэг хойд талын сумдын тэгш ойн баяр наадмаас айраг, түрүү алддаггүй.
-Тэгвэл улс, бүсийн наадмуудад оролцож байв уу?
-Оролцож байсан. Гэхдээ айхтар сайн давхиулаагүй ээ.Багануурт бага Хэнтийн бүсийн хаврын уралдаанд нэг удаа очсон. 1998 оны улсын наадамд очиж соёолон, хязаалангаа арав гаргаж давхиулсан. Ах дүү хоёр адуу л даа. Бас нэг шүдлэн 29-д давхисан юм байна. Түүнээс хойш дахиж очоогүй.
-Танай аймгийн уяачид сүүлийн хоёр гурван жилээс л адуу тэжээдэг болсон гэж байна лээ. Харин танай энэ хавийнхан нэлээд эртнээс тэжээсэн байх?
-Бидний үед дан байгалиараа уралдаж байлаа. Тэжээл гэдгийн чинь учрыг олохгүй нэг хэсэг мунгинасаан. Заримдаа ихдүүлчихээд, заримдаа багадуулчихаад... Харин ойрын хоёр, гурван жилээс л бага зэрэг гадарлахтайгаа болж байна.Сүүлийн үеийн уяаны арга барил, хэрэглэж байгаа тэжээл будаа зэрэг нь өөр болжээ. Мань мэт нь жаахан хоцрогдоод л байх шиг байна шүү. Ер нь ч тэгээд манай өвөг дээдэс тэжээлээр морь уралдуулж байгаагүй дээ.
-Хамгийн сайхан наадмынхаа дурсамжаас хуваалцаач?
-Аймгийнхаа 70 жилийн ойд шүдлэн түрүүлгэх сайхан байсан. Бидний үед чинь гадагшаа гарч уралдахыг зөвшөөрдөггүй байсан шүү дээ. Наадам нь ч хэмжээ дамжаатай байлаа. Өвлийн уралдаан ховор. Хийсэн ч зөвшөөрөлгүй наадам хийлээ гэдэг. Хаврын цагт Майн баяраар морь уралдана. Одоо бол уралдаан нь ч олон болж. Адуу нь ч хурдан болсон байна. Ер нь ажиглаад байхад шинэ монгол адуу давамгайлах хандлагатай болж байгаа юм биш үү. Манай нэг хүү, хүргэн хоёр морь уядаг юм. Залуучуудын уяа бидний үеийнхээс өөр болохоор заримдаа санал зөрөлдөж л байх юм. Гэхдээ хүүхдүүд алдаж оноод уяад л байна аа.
-Ярилцсанд баярлалаа.Таныг танай үр хүүхдүүдийг хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна