Хонгор азарга
А.Тэлмэн
2018 оны 5-р сарын 17 -нд
Манжийн ноёрхлын үед “Хонгор азарга” нэртэй нэг бэлэнгүй эрүү шүүлт байсан гэдэг. Хэрэгтнийг дөрвөн мөчөөр нь баглан сууж ч болохгүй, босож ч болохгүй байлгадаг тэр сүрхий эдийг чухам яагаад “Хонгор азарга” хэмээснийг молхи би мэдэхгүй юм. Үүнийг өгүүлэхийн учир гэвэл ижлээ идэж, ханиа барсан нэгэн хонгор азаргыг санаснаас үүтгэсэн хэрэг. Бяцхан өгүүллэгийн маань эзэн хонгор азарга бол хангал толгойдоо уурга, бугуйл хүргүүлэх нь бүү хэл, хоёр хөлт хойвондойг ч хараагүй эзгүй зэлүүд ээрэм говийн ардаг догшин, ааш авир ихт, омог сүр бадруулсан тахийн ноён сүргийн эрхэмсэг азарга билээ. Хонгор азаргыг хичнээн удаагийн тулалдаанд орж идэр омголон азаргануудын чилгэр хондлой, хаа гуяыг хутга мэт шүдээрээ тасар татан, ооль мэт туурайгаараа цавчлан сүйтгэж ялалт байгуулж байсныг түүний эх ухаагч гүү л мэднэ.
Тэр эхээс төрүүтээ цус амсаагүй, сүү амласан л байлтай. Тахийн шар нуруунд хонгор азаргын барааг харсан тахийн сүргүүд араатан, жигүүртэн үзсэн лүгээ барааны холоос үргэн дайжина. Хонгор азарга ч тэднийг зөнд нь орхихгүй, хойноос нь нэхэн хөөж ширүүн тулалдаанд унгалдан дуудаж, дэл сүүлээ хээрийн түүдэг мэт өрвөлзүүлэн нөгөө талын азарганы зүрхийг үхүүлж эхэлнэ. Тийм тулалдаан үзээгүй муусайн байдсан гүүнүүд шээс алдан хүлээх нь инээд хүрмээр. Тэд өөрийн азаргаа дийлээсэй гэхээсээ дийлсний талд хураалгах байгалийн хуульд хөтлөгдөх нь бүр ч хөөрхий. Хонгор азарга монгол адуугаар жишвэл хавчиг долоотой, зургаан шүд нь зургуулаа цөгцтэй үеэсээ л урдуураа улаан хөлтийг гаргахаа больжээ.
Хүч түрэмгийлсэн тулалдаанд дуудсан эсрэг талын азарганыхаа шилий нь тас хазаад, унага бүгдий нь толгой дараалан шилдэн хазаж нядлаад эх гүүнүүдийг яах ийхийн зуурт хураан сүрэгтээ нийлүүлнэ. Хонгор азарганы зоригийг нялх үр төлийнхөө улай дунд хэвтээ ялагдсан азарга бахдан хоцорно. Яая гэх вэ дээ, тахийн хүү байтлаа уруу дорой төрсөндөө гоморсхийн хэзээ нэгэн цагт бусдыг ялан дийлж олон гүүг нь булаан хурааж тэнгэр газрын савслага руу харван одов хэмээн амьсгал хураана. Онгон их говьд дураар салхин мэт чөлөөтэй амьдрах хийморилог тахь гэгч өвөг эртний энэ адуу өрөөл бусдын хүчинд дийлдэн үгүйрэн цөөрөхөөс бүүр өмнө өөр хоорондоо алалдан тэмцэлдсээр нэг л мэдэхнээ сөнөл мөхлийнхөө ирмэгт хурц туурайгаараа цавчлан хүрсэн гэнэ. Хонгор азарганы үед гэхэд л удам сайт олон азарганы үндэс угсаа тасарч, тэр чигээрээ түүний үр сад болон онгон давилуун эртний адуун сүргийн цус ойртон, халаасан цай шиг гөлбийн хөхөрчээ. Хонгор азарганы аугаа их ээрэм цөлийг эзэлсэн ялалт нь өнөөдрийн сөнөл мөхлийн холын дуудлага байлаа. Харь орны торон хашаанд юуг ч үл мэдэн мангайн алмайрч цагийг нөгцөөгч тахь нэрээр тахиулсан өрөвдөлтэй хэдэн амьтныг хонгор азарга харсан сан бол үзүүлээд өгөх байсан даа. Тэднийг бүгдийг шилдэн хазчихаад хэдэн алд торон хашаан дээгүүр нисэн гараад газарт буулгүй төрлөө орхих байв. Бурхан багшийн бүтээж өгсөн энэхэн замбуулинд нэгэн төрөл амьтан үүсээд мөхөх хатуу хуультай гэнэм.
Ж.Саруулбуян /Сэцэн ханы хүлэг номоос/
Тэр эхээс төрүүтээ цус амсаагүй, сүү амласан л байлтай. Тахийн шар нуруунд хонгор азаргын барааг харсан тахийн сүргүүд араатан, жигүүртэн үзсэн лүгээ барааны холоос үргэн дайжина. Хонгор азарга ч тэднийг зөнд нь орхихгүй, хойноос нь нэхэн хөөж ширүүн тулалдаанд унгалдан дуудаж, дэл сүүлээ хээрийн түүдэг мэт өрвөлзүүлэн нөгөө талын азарганы зүрхийг үхүүлж эхэлнэ. Тийм тулалдаан үзээгүй муусайн байдсан гүүнүүд шээс алдан хүлээх нь инээд хүрмээр. Тэд өөрийн азаргаа дийлээсэй гэхээсээ дийлсний талд хураалгах байгалийн хуульд хөтлөгдөх нь бүр ч хөөрхий. Хонгор азарга монгол адуугаар жишвэл хавчиг долоотой, зургаан шүд нь зургуулаа цөгцтэй үеэсээ л урдуураа улаан хөлтийг гаргахаа больжээ.
Хүч түрэмгийлсэн тулалдаанд дуудсан эсрэг талын азарганыхаа шилий нь тас хазаад, унага бүгдий нь толгой дараалан шилдэн хазаж нядлаад эх гүүнүүдийг яах ийхийн зуурт хураан сүрэгтээ нийлүүлнэ. Хонгор азарганы зоригийг нялх үр төлийнхөө улай дунд хэвтээ ялагдсан азарга бахдан хоцорно. Яая гэх вэ дээ, тахийн хүү байтлаа уруу дорой төрсөндөө гоморсхийн хэзээ нэгэн цагт бусдыг ялан дийлж олон гүүг нь булаан хурааж тэнгэр газрын савслага руу харван одов хэмээн амьсгал хураана. Онгон их говьд дураар салхин мэт чөлөөтэй амьдрах хийморилог тахь гэгч өвөг эртний энэ адуу өрөөл бусдын хүчинд дийлдэн үгүйрэн цөөрөхөөс бүүр өмнө өөр хоорондоо алалдан тэмцэлдсээр нэг л мэдэхнээ сөнөл мөхлийнхөө ирмэгт хурц туурайгаараа цавчлан хүрсэн гэнэ. Хонгор азарганы үед гэхэд л удам сайт олон азарганы үндэс угсаа тасарч, тэр чигээрээ түүний үр сад болон онгон давилуун эртний адуун сүргийн цус ойртон, халаасан цай шиг гөлбийн хөхөрчээ. Хонгор азарганы аугаа их ээрэм цөлийг эзэлсэн ялалт нь өнөөдрийн сөнөл мөхлийн холын дуудлага байлаа. Харь орны торон хашаанд юуг ч үл мэдэн мангайн алмайрч цагийг нөгцөөгч тахь нэрээр тахиулсан өрөвдөлтэй хэдэн амьтныг хонгор азарга харсан сан бол үзүүлээд өгөх байсан даа. Тэднийг бүгдийг шилдэн хазчихаад хэдэн алд торон хашаан дээгүүр нисэн гараад газарт буулгүй төрлөө орхих байв. Бурхан багшийн бүтээж өгсөн энэхэн замбуулинд нэгэн төрөл амьтан үүсээд мөхөх хатуу хуультай гэнэм.
Ж.Саруулбуян /Сэцэн ханы хүлэг номоос/
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна