Хоймор нутгийн харваачид

Дээр үеэс сур харван наадан цэнгэж байсан газрын нэг бол Хөвсгөл аймаг билээ. Надад буй зарим нэг баримтыг тунгаан үзэхэд Хөвсгөл нутгийн харваачид 1940-өөд оны дундуур улсын баяр наадмын харваанд оролцож эхэлсэн байдаг. Хөвсгөл аймгийн Тариалан сумын харьяат Ч.Ламжав 1946 онд болсон Ардын хувьсгалын 25 жилийн ойн баяр наадмын харваанд түрүүлснээр энэ нутгийн харваачдын нэр алдар эх орон даяар цуурайтаж эхэлсэн түүхтэй. Хөвсгөл нутгийн эрэгтэй харваачдаас Ч.Ламжав /1946 он/, Д.Жүгдэрхүү /1977 он/,  Ш.Гансүх /1992 он/ нар баяр наадмын харваанд түрүүлж, улсын мэргэн цол хүртэн, Ч.Ламжав 1953 онд гуравдугаар байранд, Д.Жүгдэрхүү 1967 онд хоёрдугаар байранд шалгарсан байна. Хөвсгөлийн эмэгтэйчүүдээс Тариалан сумын харьяат Ц.Цэрэндулам /1968, 1971, 1977 онуудад/ гурван удаа түрүүлж, гоц мэргэн, Арбулаг сумын харьяат Шаравын Лхагвасүрэн /1969 он/ нэг удаа түрүүлж улсын мэргэн цол хүртэж, Ц.Цэрэндулам1965 онд хоёрдугаар байр, 1969 онд 3-р байр, Ш.Лхагвасүрэн 1994 онд 3-р байр, 1975, 1992 онд 4-р байр, 1977, 1995 онд тавдугаар байр, Довдонгийн Чулуунцэцэг 1990 онд 4-р байр, 1991 онд 3-р байр эзлэн Хөвсгөлийн ард түмнийг баярлуулж байсны зэрэгцээ Ламжав мэргэний хүү Баасанжав баяр наадмын хүүхдийн харваанд 1953, 1954 онд дараалан түрүүлсэн тухай тэмдэглэгдэн үлджээ.
Хөвсгөл нутгийн харваачдын тухай бичихдээ Арбулаг сумын унаган хүү Цэдэнхүүгийн Шарав гуайг дурсахгүй байхын аргагүй юм. Энэ буянтай буурал 1950-аад оноос сур харван наадаж, Хөвсгөл аймгийн бүх сумдыг эрийн гурван наадамтай болгосон үндэсний сурын ахмад зүтгэлтэн, нэр хүндтэй харваач хүн байв. Шарав гуайн үр  хүүхдүүдээс Лхагвасүрэн, Гансүх нар улсын мэргэн, спортын мастер, Даваажаргал, Отгончимэг нар спортын мастер цол хүртэж, аавынхаа нэр алдрыг сурын зурхайд дуурсгасаар явна. Ц.Шарав гуайн амьд сэрүүн ахуй цагт түүний сур харвааны хөгжилд оруулсан идэвхи зүтгэл, нөх их хөдөлмөр санаачлагыг хөхиүлэн дэмжиж 1998 онд МУСХ-ноос “Хүндэт мэргэн” цолоо хүртээж, харваачийн магнай тэнийлгэсэн билээ.
Мөн Хөвсгөл нутгийн бүсгүй А. Дагзмаа сур харваанд шамдан суралцаж, үр хүүхдээ харваач болгосон төдийгүй МУСХ-ны 50 жилийн ойгоор мартагдах шахсан сурын уухайг хуурцагт бичиж, харваачдадаа хүртээсэнд бид туйлын их баярлаж явдагаа  энд тэмдэглэе.
Д.Жүгдэрхүү мэргэний охин Ж.Нямдаваа сүүлийн хэдэн жил МУСХ-ны нарийн бичгийн даргаар ажиллан, сурын спортыг хөгжүүлэх үйлсэд сэтгэл зүрхээ чилээж явна. Спортын мастер Ж.Нямдаваа нь үүнийг бичигч надтай хамтран багуудын хоорондох нэг сая төгрөгийн бооцоот харвааг анх санаачилсан хүн. Хөвсгөл нутгийн харваачдаас Шаравын Даваажаргал, Отгончимэг, Бүжийн Жалбаа түүний хүү Энхжин, Занын Баатар түүний хүүхдүүд Болдоо, Энхболд, Наранболд, Отгонболд, Жүгдэрхүүгийн Нямдаваа, Нямаагийн Сүхбаатар, Лхамсүрэнгийн Ханддорж, Довдонгийн Чулуунцэцэг, Самданы Эрхэмбаатар, Алтангэрэлийн Дагзмаа, Ренчиндоржийн Цэрэннадмид, Цэвээннамжилын Лхамсүрэн, Т.Өсөхбаатар, Бямбацогт нар спортын мастер гэдэг эрхэм цол хүртэцгээжээ. Ийнхүү Хөвсгөл нутгийн харваачид газар газрын харваачидтай цэц мэргээ уралдуулан, уухайн дуунд омогшин оноо өндөр, хараа хурц, омог бардам явааг дурсан бичихэд сэтгэлд таатай байна.

П.Гарамдорж