Сааяа гүний домогт хүлэг шовгор цэнхэр
А.Тэлмэн
2013 оны 2-р сарын 28 -нд
Сааяа гүний домогт хүлэг шовгор цэнхэр нь Мянгад хошууны 13 дахь “Да” захирагч Хөхнүүд овогт Дарьжавын Санжжав /нутгийнхан Сааяа гүн, Санж гүн гэдэг/-ын адуун сүргийн удамт хүлгийн нэг юм. Сааяа гүн 1000 гаруй адуутай чинээлэг нэгэн байсны дээр хурдны өлзий хишиг бүрдсэн хурдан удамт айлын нэг байжээ. Энэхүү шовгор цэнхэр гэдэг хурдан хүлэг нь 1930-аад оны эхээр цэргийн агтанд Д. Санжжав гүн азарга адуу бэлтгэн нийлүүлэхэд ижил сүргийнхээ хамт Ховдын дөрөвдүгээр морьт хороонд очсон байна. Тэр үед цэргийн алба хааж байсан Мянгадын Лодой мээрэнгийн Чогсомжав, Тамбайн Гончигжав /Дамбын Лхамын нагац ах/ нар хурдан ажнай болохыг тодруулан уяж эхэлсэн байна.
Ховдын цэргийн дөрөвдүгээр морьт хорооны шовгор цэнхэр идэр залуу насандаа аймгийн наадамд 13 жил дараалан түрүүлж, баруун Алтай нутагт алдраа мандуулжээ. Хурдаараа Мянгад морьд Ховд аймагт дархлагдаад ирэх үед мянгад нутгийн морьд нутгийнхаа шүтлэгт Өндөр хөхий уул руугаа харж уралдаж буй тул түрүүлээд байна гэж нэг удаа улсын наадмын комиссынхон шийдвэрлэн их насны морьдыг Бичигтээс Дам ус руу уралдуулахад шовгор цэнхэр түрүүлээд зогсоогүй удаад нь Өндөр Жамсрангийн саарал, Осорын хээр, Цогтоогийн мушгуу хээр, Даваа /гээдэн/-гийн шар хээр, бас бор хээр, Дарьжавын улаан бор гээд завсаргүй мянгад морьд ирсэн байна. Ер нь мянгад морьд гайхамшигтай хурдан юм байна гээд дараа жил нь морьдоо хуучин байдлаар нь Дам уснаас Бичигт рүү уралдуулахад бас шовгор цэнхэр түрүүлсэн байна.
Ховдын морьт хорооны агтыг Улаанбаатар туух болоход шовгор цэнхэр нас ахисан морь явжээ. Явах замдаа Архангай аймгийн нэг суманд түрүүлж байсан гэнэ. Шовгор цэнхэрийг Улаанбаатарт очсон, очоогүй гэдэг яриа байдаг. Төрөөгийн Цагаач шовгор цэнхэр Улаанбаатарт ирснээс гадна зүүн хил рүү агттайгаа хамт очиж Сүхбаатар аймгийн Алтан овооны наадамд уяж амжилттай уралдаж байсан тухай Бөх сонины дугаарт тэмдэглэсэн байдаг.
Сааяа гүний удмын хээр морь Эрдэнэбүрэн сумын Өөлд Өлзийт гэдэг хүнд очоод аймаг, суманд олон удаа түрүүлж байсан баримт бий. Энэ хээр морь өндөр зэгзгэр, гоё ганган, тэгшхэн биетэй морь байсан.
Мянгадын алдарт чонон саарал морины эх борогч гүү нь Сааяа гүний удмын адуу байсан. Мянгад сумын төвөөс хойш 3 км-т нутгийнханы Цагаан шал гэж нэрлэдэг газар бий. Энд Сааяа гүнийх адуугаа өдөрт нь хурааж бүрэн эсэхээ мэддэг байсан ба нэг талд нь адуу уургалж, морь сэлгэж байхад нөгөө талд нь мэдсэн шинжгүй байдаг байсан гэж нутгийн өвгөчүүл хуучилдаг. Сааяа гүний адууны удам нь Жамцын Чулуунбат, Бямбажавын Баттөмөрийнд эдүгээ байгаагаас гадна сайн сайн хурдуудын удам тэдний ах дүү, хамаатан садан нарт хадгалагдсаар байна.
Ховдын цэргийн дөрөвдүгээр морьт хорооны шовгор цэнхэр идэр залуу насандаа аймгийн наадамд 13 жил дараалан түрүүлж, баруун Алтай нутагт алдраа мандуулжээ. Хурдаараа Мянгад морьд Ховд аймагт дархлагдаад ирэх үед мянгад нутгийн морьд нутгийнхаа шүтлэгт Өндөр хөхий уул руугаа харж уралдаж буй тул түрүүлээд байна гэж нэг удаа улсын наадмын комиссынхон шийдвэрлэн их насны морьдыг Бичигтээс Дам ус руу уралдуулахад шовгор цэнхэр түрүүлээд зогсоогүй удаад нь Өндөр Жамсрангийн саарал, Осорын хээр, Цогтоогийн мушгуу хээр, Даваа /гээдэн/-гийн шар хээр, бас бор хээр, Дарьжавын улаан бор гээд завсаргүй мянгад морьд ирсэн байна. Ер нь мянгад морьд гайхамшигтай хурдан юм байна гээд дараа жил нь морьдоо хуучин байдлаар нь Дам уснаас Бичигт рүү уралдуулахад бас шовгор цэнхэр түрүүлсэн байна.
Ховдын морьт хорооны агтыг Улаанбаатар туух болоход шовгор цэнхэр нас ахисан морь явжээ. Явах замдаа Архангай аймгийн нэг суманд түрүүлж байсан гэнэ. Шовгор цэнхэрийг Улаанбаатарт очсон, очоогүй гэдэг яриа байдаг. Төрөөгийн Цагаач шовгор цэнхэр Улаанбаатарт ирснээс гадна зүүн хил рүү агттайгаа хамт очиж Сүхбаатар аймгийн Алтан овооны наадамд уяж амжилттай уралдаж байсан тухай Бөх сонины дугаарт тэмдэглэсэн байдаг.
Сааяа гүний удмын хээр морь Эрдэнэбүрэн сумын Өөлд Өлзийт гэдэг хүнд очоод аймаг, суманд олон удаа түрүүлж байсан баримт бий. Энэ хээр морь өндөр зэгзгэр, гоё ганган, тэгшхэн биетэй морь байсан.
Мянгадын алдарт чонон саарал морины эх борогч гүү нь Сааяа гүний удмын адуу байсан. Мянгад сумын төвөөс хойш 3 км-т нутгийнханы Цагаан шал гэж нэрлэдэг газар бий. Энд Сааяа гүнийх адуугаа өдөрт нь хурааж бүрэн эсэхээ мэддэг байсан ба нэг талд нь адуу уургалж, морь сэлгэж байхад нөгөө талд нь мэдсэн шинжгүй байдаг байсан гэж нутгийн өвгөчүүл хуучилдаг. Сааяа гүний адууны удам нь Жамцын Чулуунбат, Бямбажавын Баттөмөрийнд эдүгээ байгаагаас гадна сайн сайн хурдуудын удам тэдний ах дүү, хамаатан садан нарт хадгалагдсаар байна.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна