Дарьгангын нэрийг дуурсгасан Дугарсүрэнгийн хурдан буянгууд

А.Тэлмэн
2013 оны 12-р сарын 20 -нд

Дарьганга нутгаар овоглодог өөр нэг хурдан буян бол УИХ-ын гишүүн, Хөвсгөл аймгийн “Дэлтэй цэнхэр” МСУХ-ны тэргүүн Ц.Даваасүрэнгийн Тожин ногоон азарга. Ардын хувьсгалын 82 жилийн ойд аман хүзүүнд хурдлан “цагаан захтай” эзнээ моринд урвуулсан энэхүү хурдан буянгийн эзнээ олсон түүх бас л сонин.
Ц.Даваасүрэн 10 жилийн дараа хоёр дахь хүүхдээ өлгийдөн авах болж, “хүү байгаасай” гэх битүүхэн хүслээ Энхболд найздаа хэлвэл нөгөөх нь “Би нэг морь авсан. Дараа нь хүүтэй болсон. Морь маань өвлийн уралдаануудад  дандаа айрагдаад байгаа биз дээ” гэж. Нээрэн ч тэр найзынх нь морь хурдалж байсан тул зөвлөгөөг нь дагахаар шийдэж. Тэгэхдээ авсан морь хурдлах нь чухал биш, шинэ хүн нь хүү байх нь чухал байлаа. Ингээд Сүхбаатар аймгийн Төрийн сангийн дарга байсан Төмөрчулуун руу ярьж санаагаа хэлвэл нөгөөх нь сураглаж байгаад хоёр морины зураг явуулсан нь Дарьганга сумандаа айрагдсан хээр азарга, нөгөө нь Дугарсүрэн гэдэг хүний битүү ногоон азарган үрээ байв. Сумандаа айрагдчихсан хээр үрээ нэлээд үнэтэй дуулдсан тул Дугарсүрэнгийн битүү ногоон үрээг агтны ханшаар худалдан авахаар тохирч. Авах гээд очсон эзэн нь “Их хурдан адуу шүү. Уяад үзээрэй” гэх үгийг хэд хэдэн удаа хэлж. Үнийг нь багадуулчихсан юм болов уу гэж бодоод санаагаа хэлтэл “Хурдан болохоор нь л хэлж байгаа юм” гэж.
Ийнхүү Ц.Даваасүрэн хүүтэй болох хүсэлдээ хөтлөгдөн хүлэгтэй болж. Заяа түшиж ирсэн хурдан хүлэг нь, уяачаа хүртэл өөрөө олсон нь бас л сонин. Тухайн үед Төрийн сангийн газрын даргаар ажиллаж байсан Ц.Даваасүрэн  өрөөндөө сууж байтал одоогийн “Монгол шуудан” компанийн захирал Чинзориг нэг дээлтэй хүн дагуулаад ирээд нэг хүсэлт тавьж, нөгөөхийг нь ч шийдээд өгч. Тэгсэн нөгөө дээлтэй хүн миний ширээн дээр байсан үрээнийх нь  зургийг харчихаад “Аятайхан үрээ байна. Ажил бүтээж өгсөн дүүдээ морийг нь уяж өгнө өө” гэж. Чинзориг ч Даваасүрэнгийн азтай одтойг гайхан “Ийм мундаг хүнээр морио уяулах боллоо шүү дээ” гээд ихэд олзуурхаж байна гэнэ.
Тэрхүү дээлтэй эрхэм бол МУ-ын Тод манлай уяач Г.Сандуйжав байсан бөгөөд хэлсэн ёсоор ногоон үрээг нь уяж, аман хүзүүнд хурдлуулжээ. Азаргаа айрагдана чинээ санаагүй  байсан Ц.Даваасүрэн дээл хайж нэлээдгүй сандарсан гэдэг. Ийнхүү сайн хүлэг эзнээ хайж явдгийн бас нэгэн сайхан түүх оршсон ногоон үрээ Дарьганга сумын  уугуул, уяач Дугарсүрэнгийн унаган адуу. Удам угшлыг нь хөөвөл “Дарьганга” нэгдлийн цуут хүлэг нэгдлийн Тожин азарганы төл Хоргой цоохор азарганы төл юм. Харин эх тал нь тус сумын Шарын Бүдүүн гэгчийн адууны угшилтай буган гүү байсан гэдэг. Ногоон азарга хөлний бэртлээс болоод дахин айрагдаж чадаагүй бөгөөд сайн хүлгээ эмчлэхийн тулд Ц.Даваасүрэн япон эмч нарыг залан, хамгийн сайн гэсэн болгоныг хайн бэдэрсээр эцэстээ “Цолмон халтар” нэртэй адууны эм бэлдмэл зардаг дэлгүүр нээсэн гэдэг. Дэлхийд зартай брэндүүдийн бүтээгдэхүүн хэрэглэж уйгагүй эмчилсний буянаар ногоон азарганы хөл эдгэсэн ч дахин уралдуулалгүй үр төлийг нь авахад анхаарч байгаа гэсэн.
Улс, бүсийн наадмаас гурван айраг хүртээд байгаа Ц.Даваасүрэнгийн нэртэй хурдан хар морь мөн л Дарьганга сумын, тэр дундаа Дугарсүрэн уяачийн унаган адуу. Ногоон азаргаа айрагдуулчихаад баярласнаа илэрхийлэх гээд очиход нь Дугарсүрэн, “Нутгийн нэр гаргалаа” хэмээн өөрийн унаган хар морийг бэлэглэж, Даваасүрэн ч мотоциклиор хариу бэлэг барьж байсан гэдэг. Сайн санааны үзүүрт тос болж ирсэн хар морь 2004 оны Улсын наадамд айргийн гурваар хурдалж, Дарьганга нутгийн, тэр дундаа нэг айлын хоёр адуу жил дараалан төрийнхөө наадамд цулбуур өргүүлсэн сонихон түүхийг бичсэн байдаг. 

 

0 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

    Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна