Сумын заан Х.Лхагвасүрэн: 2002 онд Хатгалын наадамд алаг морио түрүүлгэж, өөрөө бөх барилдаад түрүүлж байлаа
-Эрийн гурван наадмынхаа хоёроор бахдах наадах болсон үе хэзээ вэ?
-Миний аав хурд ирлэсэн уяач явлаа. Тийм болохоор багаасаа л хурдан адууны нуруун дээр дэрвэж өссөн. Аавд минь олон удаа түрүүлж, шөвгөрч байсан нэг хул азарга байж билээ. Гэхдээ манай аав зургаан насны морьдоос дааганы уяаг илүү тааруулдаг. Хөвсгөл аймгийн Ренчинлхүмбэ сумын наадмын дааганы түрүүг дөрвөн жил завсаргүй хүртэж байлаа. Бас нэг жил таван даага мордуулж нэгийг нь түрүүлгэж, нөгөөг нь аман хүзүүдүүлэн, айргийн тав болон долоо, есөөр давхиулж байсан аатай түүх аавд минь бий. Харин миний хувьд 2000 оноос бие даан морь уяж байгаа юм. Түүнээс өмнө бөх барилддаг байлаа.
-Ааваасаа дааганы уяа тааруулах эрдмийг өвлөсөн байх даа?
-Аав минь “даага бол аливаад хоргодомтгой амьтан. Тийм болохоор анхнаас нь л хоргодуулахгүй сургах хэрэгтэй юм. Морьтой хүн явж байлаа гэхэд урд нь л явж байх хэрэгтэй” гэдэг байлаа. Даагаа сургаж хооронд нь ойрхон, ойрхон тарладаг байсан. Бүгдийг нь хооронд нь ойрхон уячихад нэг сайн даагаа даагаад л давхичихна шүү дээ. Тэгж л манай аавын уясан таван даага эхний арвын дотор давхиж байсан юм. Мэдээж ааваасаа сурсан юм бий бий. Би ч гэсэн бага адуунууд голдуу шөвгөрүүлсэн. Энэ жил сүүтэй, сүүгүй хоёр даага уяж байгаа. Давхилыг нь наадмаар үзнэ дээ. Манай нутаг чинь хээрийн боохой ихтэй болохоор төлийг мал болгоно гэдэг амаргүй л дээ. Дээр нь мод ихтэй болохоор адуу өсгөхөд хэцүү л юм.
-Та ямар адуугаар уяаны ажлаа эхэлж байв?
-Анх Увс аймгийн гаралтай нэг алаг морь авч уяж уралдуулж байлаа. Дээхэн үед Ханхын “Бор бургас”-ын боомтоор тууврын мал Орос руу хил гардаг байхад Увсын тууварчдын адуунаас Тэс гаралтай алаг гүү үлдсэн юм. Түүний төл болох алаг морь надад ирэхээсээ өмнө соёолон хүртлээ бага дөрвөн насаа “онц төгсөөд”, хавчигтаа аймгийн наадамд 32-оор давхисан байсан. Харин би 2002 онд түрүүлгэж, бөхийн барилдаанд өөрөө түрүүлж байлаа. Алаг морь 17 нас хүртлээ давхиад больсон. Өөр бас нэг бага адуугаа Хатгалд хоёр, гурван удаа шөвгөрүүлж байлаа. Бас миний ах дүү хоёр саарал алаг үрээнүүдийн эцэг нь Хэнтий зүгийнх. Харин эх нь манай нутгийн адуу байгаа юм. Нэг нь даага, шүдлэндээ аман хүзүүдсэн, энэ жил хязаалан үрээ бий.
-Уяачид маань аваа өгөөтэй улс шүү дээ. Гаднаас адуу авч байна уу?
-Ноднин Сүхбаатарын Мөнххааны азаргатай болсон. Манай баз Түмэнцэнгэл Сүхбаатараас хоёр азарга авчраад нэгийг нь надад, нөгөөг нь өөрөө авсан юм. Баз маань одоо Мөрөнд амьдардаг. Надад ирсэн азаргаа Алаг-Эрдэнэд зургаалуулсан. Ноднин туранхай байсан болохоор сайн давхиж чадаагүй. Энэ өвөл тэжээж байгаад өвлийн бооцоот гурван ч уралдаанд аваачсан. Нэгд нь наймаар, нөгөөд нь дөрвөөр, дараагийнханд нь айргийн таваар орсон. Сэрвээ их өндөртэй, бахимдуу азарга байгаа юм. Уг нь ноднин хоёр гүү гишгүүлсэн ч төл авч чадаагүй ээ. Гүүнүүд нь ч зүүн талын адуунууд байсан болохоор манай нутгийн уур амьсгалд дасахгүй, хангайн хүйтэнд хээл хаячихдаг юм байна лээ. Энэ жил таван гүү хураалгасан. Сайн хямгадаж байгаад төл авна даа.
-Танайхан адуугаа тэжээж байна уу?
-Ноднингоос тэжээж эхлээд байгаа. Үүнээс өмнө тэжээж байсангүй л дээ. Гэвч цаг үеэ дагаад уяаны арга барил ч өөрчлөгдөж байна. Бид чинь одоо өвсөө өөрсөө хадаад авчихдаг юм. Дутвал гаднаас худалдаад авчихаж байгаа. Гэхдээ хот хүрээнийхэн шиг эм тариа, витамин юу хэрэглэхэв.
-Морины хувьд ийм байж. Харин бөхийн хувьд ямар ямар амжилт гаргаж байв?
-Манай удмаас ээжийн маань ээж эмэгтэй хүн гэхэд их бяр тэнхээтэй хүн байсан гэдэг. Эмэг ээжийн минь дүү барилддаг байсан юм билээ. Эдний маань юм надад ирсэн шиг байгаа юм. Би анх 1987 онд өсвөр үеийн аймгийн аварга шалгаруулах тэмцээнд орж бөхийн гараагаа эхэлж байлаа. Ингээд 1990 онд цэрэгт очоод Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын харьяат, Монгол улсын гарьд Дамдингийн Баяраа агсны шавь болж, “Барилгачин” клубт гурван жил хичээллэсэн. Халагдаж ирээд Ренчинлхүмбэ, Хатгал болон аймгийнхаа баяр наадамд зодоглож нэг түрүүлж, 12 удаа шөвгөрсөн. Манайхнаас дүү маань бас барилддаг. Сумын заан цолтой бөх бий. Бас ээжийн дүүгийн хүүхэд Пүрэвхүү гэж аймгийн заан цолтой хүн байна. Ер нь манай хамаатнууд дунд сумын цолтой бөхчүүд хэд хэд бий. Би бол 1994 оны сумын заан байгаа юм. 2002 онд Хатгал тосгоны наадамд түрүүлж, 2004, 2007 онуудад хоёр удаа үзүүрлэж байлаа.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Ярилцсан танд баярлалаа.
А.Мөнх /"Тод магнай" сэтгүүл. Дугаар 10/45/. 2013 он/
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна