Аймгийн Алдарт уяач О.Ганхуяг: Миний амжилтын оргил үе 1986 он
Аймгийнхаа наадмаас хоёр түрүү, нэг аман хүзүү аваад буцаж байсан хийморьтой уяачдын нэг бол Алтанширээ сумын уугуул Очирын Ганхуяг юм. Тэрбээр дээрх амжилтыг үзүүлсэн он жилээ “Миний амжилтын оргил үе 1986 он” гэж хуучилсан юм. Түүнтэй уулзаж хурдан хүлгүүдийнх нь талаар яриа өрнүүллээ.
-Уяа сойлгыг нь тааруулсан анхны хүлэг, сумын наадамдаа анх морь айрагдуулж байсан үе санаанаас гарамгүй дурсамж үлдээсэн байдаг. Тантай хууч хөөрөх гэж ирсэн учир эндээс ярилцлагаа эхэлье?
-1971 оноос морины сүүл боож эхэлсэн дээ. Анх ганц хул зүсмийн шүдлэн үрээ уяад ахыгаа дагаж аймгийн наадамд ирж 22-оор давхиулж байсан. Сумандаа давхиулсан бол айрагдах боломжтой байж гэж битүүхэн бодож л суусан. Гэхдээ уясан цагаасаа л түрүү, айраг авна гэж юу байх вэ. Долоо, найман жилийн дараа сумандаа анх морь түрүүлгэсэн.
-Ямар зүсмийн морь айрагдуулж байсан. Танай ах уяач хүн байв уу?
-Тэр үед зээрд халзан, шар халзан, хээр, ногоон гээд олон хурдан морь байсан. Ганц нэг үрээ ч айрагт давхиж эхэлсэн. Түүнээс хойш аймаг сумандаа 50 гаруй айраг түрүү авсан байна даа. Үүнийг минь үнэлж 2008 онд аймгийн Алдарт уяач цол олгосон. Манай ах Аймгийн Алдарт уяач Дамдины Цагаанням гэдэг сайн уяач байсан.
-Найман жилийн дараа сумандаа морь айрагдуулж байсан гэсэн. Морь нь айрагт ирэхгүй болохоор танд юу бодогдож байв?
-Сумандаа л тэгж их удсан болохоос биш 1973, 1974 онуудад Өргөн суманд олон морь түрүү айрагт давхиулсан юм. Хар, шар хоёр соёолон дараагаар нь хийж өөрөөрөө бахархаж урам авч явсан. 1980 онд сумандаа хамар цагаан хүрэн морь гуравт, зээрд морь таваар давхиулж байсан юм.
1986 онд аймагт зургаан насны морьтой ирж, соёолон, шүдлэн түрүүлгэж, хязаалан аман хүзүүдүүлж, даага долоо, азарга 11, их морь 16-гаар давхиулаад буцаж байсан. Миний амжилтын оргил жил тэр байсан.
-Түрүүлж, айрагдсан морьд ямар удам угшилтай байсан юм бол?
-Түрүүлсэн зээрд соёолон манай өөрийн адууны эхтэй, Балданжамц гэдгийн их зээрдийн төл хамар цагаан зээрд морь байсан. Түрүүлдэг шүдлэн ч бас өөрийн адууны эхтэй, эцэг нь Цагаандарь гэдэг хүний адууны шарга азарганы удам. Аман хүзүүдсэн харлаг хязаалан бол Дарам гэдэг хүний хурдан алаг азарганы төл. Их зээрд морио 1991 онд суманд түрүүлгэж дараа жил нь Өргөн суманд гуравт давхиулсан. Оныг нь сайн санахгүй байна. Сумандаа азарга түрүүлгэдэг жил зээрд морь аман хүзүүдэж хул морь гурваар давхиж байсан юм. Ер нь бага сага наадамд ч олон л айраг түрүү хүртсэндээ.
-Дээхнэ үед уралдаан цөөхөн, нэг адуугаар олон жил нааддаг байсан. Танд хамгийн олон жил сайн наадсан ямар адуу байна?
-Их зээрд морь л олон жил намайг баярлуулсан. Аймагт нэг, суманд нэг түрүүлсэн. Өргөн суманд хоёр, өөрийн сумандаа гурав айрагдсан. Есөн медальтай морь байгаа юм. Аймагт нэг, сумандаа гурав түрүүлсэн хээр үрээ байлаа. Яриад байвал аймаг сумандаа ганц нэг айраг түрүү авсан адуу хэд хэд бий.
-Алтанширээ сум аймагтай ойрхон юм. Тийм ч учраас ихэнхдээ аймагт уралдаж байсан биз?
-Тийм, Гэхдээ би 50 хэдэн км явж уралддаг байсан. Сайхандулаан, Өндөршил гээд ойр хавийн сумдаар их явсан.
-Танай Алтанширээ сумын Жалгын голын адууг хурдан гэх юм билээ?
-Эрт үеэсээ Жалгын голын бага насны адуу хурдан гэдэг домог түүхтэй юм билээ.
-Та тэр хавиас адуу олныг авч байсан уу?
-Тэр нутагт байгаа хүн дээ, би. Манайхны адуунд тэр удам угшил шингэсэн байдаг биз, яг сайн мэдэхгүй юм.
-Танай тийшээ хонгор, будан адуунууд нэлээн давхих хандлагатай юм. Та адуундаа хэр сайн цус сэлбэсэн бэ?
-Манайханд хонгор, хээр адуунууд байсан юм билээ.Пагжийн хонгорууд, Равдан халтар гээд хээр, хар голдуухан адуутай байж. Гомбоцэрэн гээд сайн уяач хээр голдуу адуунууд айрагдуулж, түрүүлгэж байсан гэдэг. Олон сум залгаа болохоороо хоорондоо цус хольсон адуу ихтэй. Би Галшараас азаргатай байсан. Аймгийн Алдарт уяач Юрад өгсөн. Юрад очоод олон наадамд сайн давхисан. Одоо удам угшил байдаг л байх. Галшар, Дэлгэрэх, манай Жалгын голын адуунууд сайн шүү. Мөн Пагжий адууны азаргатай байсан. Өөр холын угшилтай адуу байгаагүй.
-Дэлгэрэхийн тайж, банди адуу байсан байлгүй?
-Их зээрдийн эцэг нь Балданжамцын цавьдар азарга тайж угшилтай Дэлгэрэх чигийн адуу. Тэгэхээрээ тэр банди, тайж адуу байж таараа. Хойшоогоо Пагжий адуу, Адилаа адуу гэдэг чинь Галшар болж таарна биз дээ.
-Та Пагжий гэдэг хүний талаар хэр сайн мэдэх вэ?
-Пагжий гуай их, бага хонгор гэж хоёр сайн азаргатай байхыг нь мэднэ. Айхтар уралдаж байхыг нь сайн мэдэхгүй юм. Би тэдний ойр хавьд морь уяж байгаагүй.
-Ер нь хэдий үед амьдарч байсан юм. Танаас ах уу?
-Хамаагүй ах. Одоо байсан бол 90 насалсан хүн байх нь. Пагжий гуайн хонгор сайн л гэж байсан. Их, бага хонгорууд гэж дуулснаас биш цуг уралдаж байгаагүй.
-Танай хүүхдүүд морь мал сонирхоно биз дээ. Алтны дэргэдэх гууль шарлана гэж?
-Түмэнбаатар, Түмэнцэрэг, Түмэнцогт гээд гурван хүү маань морь уяж байна. Сумаасаа гарч нэг их уралдаагүй байх. Сумандаа бол айраг түрүүтэй л нааддаг.
-1990 оны МНТ-ны 750 жилийн ойд та явж байсан уу?
-Яваагүй. Тэр үед манайхан Өргөн суманд “Зоригтон” гэж уралдаан хийсэн юм. Манай сумын олон уяач очиж нэлээдгүй айраг түрүүг нь авсан. Би ганц хязаалан морьтой очиж түрүүг нь авч байлаа. Бас нэг сайхан бахархал юм. Гэтэл Өргөн сум ганцхан даага айрагдуулж байсан юм. Бусад айраг, түрүүг нь Алтанширээ, Дэлгэрэх хувааж аваад явсан. Тэр их гоё наадам болж билээ.
-Алтанширээгийн адуу чансаагаараа аймагтаа хэдэд бичигдэх вэ?
-Хуруу дарахад гуравт бичигдэх болов уу. Ер нь дээр үеэсээ хурдтай нутаг шүү.
-Адуу хурдан байна гэдэг маань уяач сайн байсных шүү дээ?
-Уяач, адуу хоёулаа сайн байж. Тэр үеийн адуу хурд ихтэй, яс шөрмөс сайтай. Одоо адууны яс чанар муудсан юм уу, уяач нь муудаад байдаг юм уу, ганц хоёр жилээс илүү уралдаж түрүүлж, айрагдах нь ховорхон болсон байна.
"Тод магнай" сэтгүүл Дорноговь аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна