Батхуягийн хээр
Энэ удаа миний бие Хулдын Хуягийн нэгэн аварга хүлгийн талаар дурсах гэж байна. Хуягийн хуурнин шуугиж байгаа хүрэн мориных нь тухай бус хуучин түмэн эх хээр мориных нь талаар бичихээр шийдсэн юм. Залуу хүрэн морь зартай амжилтынхаа гараан дээр байгаа учир хожим хойно үзэг цаас нийлүүлэх завшаан тохиолдоно гэдэгт найдаж байна. Алдарт уяач маань ч өөрөө аварга хээр морио “миний уяаны багш, их морь уяхад сургаж намайг нэгэн насаар адуутай холбосон хүлэг эрдэнэ ” хэмээн хүндэтгэн хайрладаг билээ.
Бичигч намайг багад Бүлээн буюу Хулдын хойд талын уяачид сумын наадам дээр авмал голдуу хараа булаасан сайхан азарга, их насны морьдыг мордуулж байдаг байлаа. Сүрхий ч наймаа панз үсэргэдэг эрчүүд байсан болов уу. Харин унаган хурд бага заяасан гэмээр бодогддог. Хэдэн оны хойно энэ хонхроос нэгэн зартай унаган хүлэг тодорсон нь Хуягийн хээр. Аварга хээр морины талаар ярихад Хулдын хоёр их уяачтай шууд холбогдоно. Батхуягийн аав Дундговийнхон дундаа “Их морины хаан” гэж нэрлэгдсэн Батдэлгэрийн Доржжанцан, Хулд сумын анхны улсын Алдарт уяач Махбариадын Энэбиш нар.
Хэзээ ч юм нэгэн цагт Б.Доржжанцан уяач Эрдэнэдалайн О.Осоржингоос сартай зээрд адуу аваад түрүүлгэж байна гэж зүүдэлсэн гэдэг. Маргааш өглөө нь зүүдээ бэлгэшээж шууд л Осоржин мангаагийнд давхиж хүрсэн байна. Зэлэнд нь уяатай сартай зээрд унаганд хадаг зүүж худалдан авч азарга тавьжээ. Энэ зээрд хээр морины эцэг юм. Харин эх нь түүнд ийм түүхтэй иржээ. М.Энэбиш нэг жил адуугаа Д.Батхуягт өгч оторт гаргав. Хуяг ч адууг нь онд сайн оруулж ирсэн байна. Өвгөн уяач залуу хархүүд өөрийн алдарт хурдан тогоруу хул морины дүү хээр байдас өгөв. Өвгөдийн гар гэдэг аргагүй өөр ажээ. Өгье гэснээ л хүнд өгсөн байж таараа. Тэр гүүг Осоржингийн зээрд азарганд өгч алдарт хурдан хээр морь нь гарчээ.
Хээр морийг 1997 онд дааганд нь Салхитын овоонд долоод хурдлуулаад хэдэн жил нутаг оронд нь цаг тавьж өгөхгүй, нүүдлийн байдалтай тул уяж чадаагүй байна. 2000 оны зун зартай туулай жил шувтарч хүн малын зоо тэнийсэн зунаар ханамал уяатай морин соёолонгийн идийг үзүүлж Хулд сумандаа түрүүлгэв. Ингэж тэр аргамагийн түүхэнд алтан үсгээр бичигдэх эхлэхээ тавьсан байна. Тэр цагаас хойш арван таван жил газар газрын олон ажнайтай хурд хувааж өөрийн гайхамшигт амжилтыг хурдан морь сонирхогчдын өврийн дэвтэрт бичиглэн үлдээжээ.
М.Энэбишийн алдарт хурдан тогоруу хул морь ид үедээ түрүү аман хүзүүнээс өөр байрт давхиж байгаагүй бол түүний “зээ” Хуягийн хээр ид үедээ мөн ийм л амжилттай уралдаж байлаа. Ер нь ямар ч наадамд очсон түрүүлсэн гэж дуулдахаас, айрагдсан гэж сонсогдохгүй шүү. Дэлгэрхангай ууланд хоёр түрүүлж, Таван толгой уурхайн 40 жилийн ой, цагаан сарын уралдаанууд, “ТТТранс”-ын уламжлалт уралдаан, хадагт наадам гээд өвөл хаврын их бага наадамд тун ч олон түрүүлсэн. 2010 оны зун Дундговь аймгийнхаа баяр наадамд нэлээд харьсан хойноо буюу 15 настайдаа түрүүлж харьшгүй хурдан буян болохоо нутгийн довонд баталсан юм. Дундговийн баруун талд Хулдын хээр морь иржээ гэвэл түрүү морь тодорхой гэдэг нэгэн үе байв. Хулд, Дэлгэрхангай, Эрдэнэдалай, Өмнөговийн Мандал-Овоо, Ханхонгор, Булган, Өвөрхангайн Баянгол сумын баяр наадамд айрагдаж түрүүлж байлаа. Наадам олон болсон өнөө цагт морийг хорин нас хүртэл нь уралдуулж, хурдлуулна гэдэг хэцүү ажил юм. Харин Доржжанцангийн Батхуяг уяач хээр морио арав илүү жил тасралтгүй уяж, олонтаа алдар цолоо дуудуулсан билээ. Зарим жил чөмөглүүлнэ хэмээн өнжөөж байсан нь хэр малч, гярхай уяач болохыг илтгэнэ.
2014 оны Хулд сумын баяр наадмын өгөөж буяныг өнөөдөр магтах хүн олон байна. Сунгааны байдлаар газраа татаж, олон сайчуудыг цуглуулсан энэ наадмаас говийн бүс нутгийн олон айраг түрүү, төрийн наадмын хоёр айраг, Дундговь болоод Өмнөговь аймгийн наадмын түрүү айргууд, сумдын олон түрүү тодров. Тус их баяр наадамд Д.Батхуяг арван есөн настай аварга хээр морио, зургаан настай залуу хүрэн морьтойгоо уяж ирсэн байлаа. Залуу хүрэн морь нь аман хүзүүдэж, хөгшин хээр морь нь 21-т хурдлав. Д.Батхуяг хээр морио зодог тайлуулж, цолыг нь дуудуулан, их насны морьдыг давхар байлж хүндэтгэл үзүүлсэн юм. Аварга хээр морь нь арваас хойгуур давхиж зодог тайлан, залуу хүрэн морь нь зартай уралдаж залган тодроход Д.Батхуяг уяачийн нүдэнд баяр гунигийн нулимс хослон байх шиг харагдаж байлаа.
О.Наранбаатар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна