Даага түрүүлгэсэн довонд дахин ирж уралдана

2018 оны 4-р сарын 18 -нд

Энд улс даяар хурдаа гайхуулсан саарал азарганы эзэн өвгөн уяач Дашийн Банзрагч /Ангасай хэмээн хочилдог. Ангалзаж олон юм ярьдаг байсан учраас ангалзуур гэж нэрлээд тэр үг нь сунжирч Ангасай хэмээгдсэн ажээ. Ж.С/-ийн тухай товч өгүүлье.
Улс хувьсгалын 50 жилийн ойгоор /1971 он/ улсын их баяр наадамд уяачийн ухаан, хурдны шандас хоёроо дахин нэг сорихоор өвгөн уяач Банзрагч 70 шүүрэх насан дээрээ азарга, морь тэргүүтэнтэй иржээ. Урьд нь 1946 онд хувьсгалын 25 жилийн ойгоор ирж хүрэн зээрд даагаа /энэ нь хожмын алдарт азарга Баяр хүрэн юм/ түрүүлгээд буцахдаа даага түрүүлгэсэн овоонд дахин нэг түрүү авах боломж ирэх буй гэж бодож явсан гэдэг.
1971 оны улсын наадам их л өтгөн дуулиантай болов. Өвгөн уяач морьдоо хэдэн өдөр манаж, наадмын өмнөх өдөр бүр гараасаа салгалгүй бариатай байж, өл хоолыг нь өөрийн ухаанаар тэнцүүлэв. Чухам монгол гутал парвайтал жийж усан чийгэн дунд азаргаа хөтлөн нуухаа цувуулан бүдчин яваа өвгөнийг залуу уяачид хараад “Ингэж л зөнөхгүй юм сан, энэ өвгөн майхандаа унтаж байхгүй” гэж шоолон хөхрөлдөж байсан гэдэг. Азарга 400 гарч мордов. Хэнтийн Галшарын Дашийн Банзрагчийн хөх саарал азарга түрүүлж, мөн Хэнтийгээс ирсэн Өндөрхаан хотын уяач Бажаагийн улаан азарга дөрөвт хурдлав.
Өвгөн Банзрагч 13 наснаасаа 80 хүртлээ морины хөлс хусаж явсан их туршлагатай эрдэмт шинжээч байв. Үе тэнгийнхэн нь “Алъя гэвэл Ангасайд өг” гэж тоглоом болгодог нь ангасай Банзрагч адууг уявал уясан шиг уяна, эс уявал байнд ч үгүй үлдээнэ гэсэн үг болой. Банзрагч 70-аад жил морь уяхдаа эх, ах хоёрыгор нас барсан хоёр жилд л өнжсөн гэдэг.
Дашийн Банзрагчийн уг гарвалыг хөөвөл Сэцэн хан аймгийн Хардэл жанжин бэйсийн хошууны ард Ганжуурын хоёрдугаар хүү бөгөөд Дашийнд өргөгдсөн аж. Банзрагч нь 1904 оны буюу Бадаргуулт төрийн 30 дугаар онд төрөөд 1984 онд 80 насандаа таалал болжээ. Эцэг Даш нь хошууны түшмэл байв. Даш нь бичгийн боловсролд мэргэжсэн хүн төдийгүй алтан ээмгээрээ “жовд” бүтээлгэсэн буянтан байжээ. Мөнөөх 30-аад оны баривчилгаанд түшмэл хүн өртөлгүй яах билээ. Эцгийгээ баригдаад үгүй болсны хойно Банзрагч гэр орон ч гэх юмгүй нийтээр хонож, хэдэн хүрэн халзан адуугаа хөөж явдаг болов. Эцгээ баривчлуулж, хөрөнгөө хураалгасан идэр насны залуугийн сэтгэлийг хэдэн адуу нь л хуваалцаж байв. Цаг төр өөр болоход хуучин язгууртан түшмэлийн ар гэр, үр хүүхдүүд хөөрхий болж байсны зовлон Банзрагчийг нэг адил дайрч өнгөрчээ. Гарын уртай Банзрагч төмрийн дарх хийж, гутал оёж, гөлөм дэвс ч урлаж амьжиргаагаа өөрийн хөдөлмөрөөр өөд татаж эхлэв. Тэрхүү гарын урын цаана бас ухааны ур байж хэдэн адуугаа даган хээрээр гэр хийж явах үед ухаарч мэдсэн зүйл нь морь уях эрдэм тийш хөтлөв.
Магнай, Баяр нэртэй хоёр хурдан азаргатай болж түмний нүүрийг бүтэн харж, магнайн үрчлээгээ олонтаа тэнийлгэв. Энэ хоёр азарганы тухай А.Баярмагнай “Түмний эх” номдоо бичсэн нь бий. Магнай, Баяр хоёр азаргыг нь сийлбэрч Наваандэндэв уяан дээр нь сууж байгаад харж сийлсэн гэдэг. Азаргануудыг мэдэх хүмүүс их адил болсон гэдэг. Магнай, Баяр хэмээх хоёр азарганы сийлбэр Банзрагчийн хүү Ёндонцэвэгийнд хадгалагдаж байна. Нэлээд хэдэн жилийн өмнө ажаа бид Б.Ёндонцэвэгийнхээр бууж хоёр азарганы сийлбэрийг сонирхож үзэж билээ.
“Д.Банзрагч их хэцүү хүн байсан. Адууны удмаа сайжруулахад сайн гүү хэрэгтэй дээ гэж ярьдаг байсан” гэж манай ажаа хүүгийнхээс нь гарсан хойноо хэлэв.
Ж.Саруулбуян /Сэцэн ханы хүлэг номоос/
Улс хувьсгалын 50 жилийн ойгоор /1971 он/ улсын их баяр наадамд уяачийн ухаан, хурдны шандас хоёроо дахин нэг сорихоор өвгөн уяач Банзрагч 70 шүүрэх насан дээрээ азарга, морь тэргүүтэнтэй иржээ. Урьд нь 1946 онд хувьсгалын 25 жилийн ойгоор ирж хүрэн зээрд даагаа /энэ нь хожмын алдарт азарга Баяр хүрэн юм/ түрүүлгээд буцахдаа даага түрүүлгэсэн овоонд дахин нэг түрүү авах боломж ирэх буй гэж бодож явсан гэдэг.
1971 оны улсын наадам их л өтгөн дуулиантай болов. Өвгөн уяач морьдоо хэдэн өдөр манаж, наадмын өмнөх өдөр бүр гараасаа салгалгүй бариатай байж, өл хоолыг нь өөрийн ухаанаар тэнцүүлэв. Чухам монгол гутал парвайтал жийж усан чийгэн дунд азаргаа хөтлөн нуухаа цувуулан бүдчин яваа өвгөнийг залуу уяачид хараад “Ингэж л зөнөхгүй юм сан, энэ өвгөн майхандаа унтаж байхгүй” гэж шоолон хөхрөлдөж байсан гэдэг. Азарга 400 гарч мордов. Хэнтийн Галшарын Дашийн Банзрагчийн хөх саарал азарга түрүүлж, мөн Хэнтийгээс ирсэн Өндөрхаан хотын уяач Бажаагийн улаан азарга дөрөвт хурдлав.
Өвгөн Банзрагч 13 наснаасаа 80 хүртлээ морины хөлс хусаж явсан их туршлагатай эрдэмт шинжээч байв. Үе тэнгийнхэн нь “Алъя гэвэл Ангасайд өг” гэж тоглоом болгодог нь ангасай Банзрагч адууг уявал уясан шиг уяна, эс уявал байнд ч үгүй үлдээнэ гэсэн үг болой. Банзрагч 70-аад жил морь уяхдаа эх, ах хоёрыгор нас барсан хоёр жилд л өнжсөн гэдэг.
Дашийн Банзрагчийн уг гарвалыг хөөвөл Сэцэн хан аймгийн Хардэл жанжин бэйсийн хошууны ард Ганжуурын хоёрдугаар хүү бөгөөд Дашийнд өргөгдсөн аж. Банзрагч нь 1904 оны буюу Бадаргуулт төрийн 30 дугаар онд төрөөд 1984 онд 80 насандаа таалал болжээ. Эцэг Даш нь хошууны түшмэл байв. Даш нь бичгийн боловсролд мэргэжсэн хүн төдийгүй алтан ээмгээрээ “жовд” бүтээлгэсэн буянтан байжээ. Мөнөөх 30-аад оны баривчилгаанд түшмэл хүн өртөлгүй яах билээ. Эцгийгээ баригдаад үгүй болсны хойно Банзрагч гэр орон ч гэх юмгүй нийтээр хонож, хэдэн хүрэн халзан адуугаа хөөж явдаг болов. Эцгээ баривчлуулж, хөрөнгөө хураалгасан идэр насны залуугийн сэтгэлийг хэдэн адуу нь л хуваалцаж байв. Цаг төр өөр болоход хуучин язгууртан түшмэлийн ар гэр, үр хүүхдүүд хөөрхий болж байсны зовлон Банзрагчийг нэг адил дайрч өнгөрчээ. Гарын уртай Банзрагч төмрийн дарх хийж, гутал оёж, гөлөм дэвс ч урлаж амьжиргаагаа өөрийн хөдөлмөрөөр өөд татаж эхлэв. Тэрхүү гарын урын цаана бас ухааны ур байж хэдэн адуугаа даган хээрээр гэр хийж явах үед ухаарч мэдсэн зүйл нь морь уях эрдэм тийш хөтлөв.
Магнай, Баяр нэртэй хоёр хурдан азаргатай болж түмний нүүрийг бүтэн харж, магнайн үрчлээгээ олонтаа тэнийлгэв. Энэ хоёр азарганы тухай А.Баярмагнай “Түмний эх” номдоо бичсэн нь бий. Магнай, Баяр хоёр азаргыг нь сийлбэрч Наваандэндэв уяан дээр нь сууж байгаад харж сийлсэн гэдэг. Азаргануудыг мэдэх хүмүүс их адил болсон гэдэг. Магнай, Баяр хэмээх хоёр азарганы сийлбэр Банзрагчийн хүү Ёндонцэвэгийнд хадгалагдаж байна. Нэлээд хэдэн жилийн өмнө ажаа бид Б.Ёндонцэвэгийнхээр бууж хоёр азарганы сийлбэрийг сонирхож үзэж билээ.
“Д.Банзрагч их хэцүү хүн байсан. Адууны удмаа сайжруулахад сайн гүү хэрэгтэй дээ гэж ярьдаг байсан” гэж манай ажаа хүүгийнхээс нь гарсан хойноо хэлэв.
Ж.Саруулбуян /Сэцэн ханы хүлэг номоос/

0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Лхагва, 14:30 минут Монгол улсын Алдарт уяач Д.Ганхуяг: Унаган хүлгүүд…
-
Лхагва, 12:00 минут АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ ЦОЛНЫ БОЛЗОЛ ХАНГАСАН 11 УЯАЧИ…
-
Лхагва, 11:56 минут ТӨВ АЙМГИЙН МОРИН СПОРТ, УЯАЧДЫН ХОЛБОО 2020 ОНЫ Ш…
-
Даваа, 11:42 минут П.Дашдэмбэрэл: Уртын дуу шиг зураг зурна аа ...
-
Даваа, 11:17 минут Моринд тохиолдох “гутаг”, түүнийг арилгах тухай
-
Даваа, 10:52 минут Сумын Алдарт уяач Д.БУЯНТОГТОХ: Саарал азарганы ми…
-
2-р сарын 26 -нд Сайн морины доторх олон зүйл махбодын сайн, муу ши…
-
2-р сарын 26 -нд “Морьтон” эмнэлгийн их эмч А.Наранбаатар: Нарны гэ…
-
2-р сарын 26 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-28: АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ А.НЯМБА…
-
2-р сарын 26 -нд Сумын Алдарт уяач Т.Рэнчинлхүмбэ: Эмнэг үрээг гурв…
-
2-р сарын 18 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаясгалан:Түрүүлэх адууг…
-
2-р сарын 16 -нд Улсын цол горилсон 14 уяачийн нэрийг салбар хороон…
-
2-р сарын 16 -нд Өндөр Гэндэнгийн чонон нүдэт банди
-
2-р сарын 16 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.Болд: Наадамд морь сайн, муу д…
-
2-р сарын 13 -нд АХ-99 жилийн ойн эрлийз бага насны ангилалд 6-30-д…
-
2-р сарын 13 -нд “Нутгийн хийморь” МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Д.З…
-
2-р сарын 13 -нд МУ-ын Тод манлай уяач О.Батбилэгийн гэргий Г.Бямба…
-
2-р сарын 13 -нд Г.Ганбаярын халтар
-
2-р сарын 08 -нд Аймгийн Алдарт уяач З.Энхбат: Сөөвөг чавганцын ула…
-
2-р сарын 08 -нд Орхон аймгийн Алдарт уяачид цолоо гардан авлаа
-
2-р сарын 08 -нд Дүйдэнгийн харыг дэлгэрүүлэгч Гомбын Алтангэрэл
-
2-р сарын 08 -нд Х.Бат-Эрдэнийн хээр
-
2-р сарын 06 -нд АХ-ын 99 жилийн ойн эрлийз дунд насны ангилалд 11-…
-
2-р сарын 06 -нд Шувуун саарал” МСУХ-ны тэргүүн, аймгийн Алдарт уяа…
-
2-р сарын 06 -нд Дүү хээр
-
2-р сарын 06 -нд Хүлэг эрдэнийн нууцад нэвтрэгч их уяач
-
2-р сарын 04 -нд Б.Батсайханы бор
-
2-р сарын 04 -нд ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ-27: ШИЛДЭГ УЯАЧ М.АЛТАН-ОЧИР
-
2-р сарын 04 -нд Дагмид Мээрэнгийн цоохор хонгор, түүний үр төлүүд
-
2-р сарын 04 -нд П.Дамдинлхагвын халтар
-
2-р сарын 04 -нд Сумын Алдарт уяач Р.Батбаяр: Монгол төрийн гурван…
-
2021 оны 2-р сарын 02 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Мягмаржав: Айраг, түрүү хүртээ…
-
2021 оны 2-р сарын 02 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач Н.Батболд: Зээрд азаргаа хо…
-
2021 оны 2-р сарын 02 -нд Нандин хүрэн
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд З.Мэндсайханы хүрэн
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд Хүний дээд Хүүдэг
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ж.Болд: Улсын наадмаас нэг түр…
-
2021 оны 1-р сарын 30 -нд Д.Лхагвасүрэнгийн халтар
-
2021 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Б.БАТХҮҮ: Сумынхаа ойгоор дүү би…
-
2021 оны 1-р сарын 27 -нд Солонго Зээрд
-
2021 оны 1-р сарын 27 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Отгонлхагва: Зургаа дахь жил…
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд “Залуу” Алдарт Жаажаа
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд АХ-ын 99 жилийн ойн эрлийз дээд насны ангилалд 11-…
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Хийморилог залуугаар үсээ засуулна аа...
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Гоё хээр
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Манлай уяач Н.Хүрлээ: Уяачид хожиж, хожигдож сурса…
-
2021 оны 1-р сарын 25 -нд Х.Бат-Эрдэнийн хээр
-
2021 оны 1-р сарын 23 -нд Алаг адуут Равжаа
-
2021 оны 1-р сарын 23 -нд Г.Чинзоригийн хээр
-
2021 оны 1-р сарын 23 -нд Аймгийн Алдарт уяач А.Нямбаатар: Хууль дүрэм нь то…
-
Лхагва, 12:00 минут АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ ЦОЛНЫ БОЛЗОЛ ХАНГАСАН 11 УЯАЧИ…
-
Даваа, 11:42 минут П.Дашдэмбэрэл: Уртын дуу шиг зураг зурна аа ...
-
Даваа, 10:52 минут Сумын Алдарт уяач Д.БУЯНТОГТОХ: Саарал азарганы ми…
-
Даваа, 11:17 минут Моринд тохиолдох “гутаг”, түүнийг арилгах тухай
-
Лхагва, 14:30 минут Монгол улсын Алдарт уяач Д.Ганхуяг: Унаган хүлгүүд…
-
Лхагва, 11:56 минут ТӨВ АЙМГИЙН МОРИН СПОРТ, УЯАЧДЫН ХОЛБОО 2020 ОНЫ Ш…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна